Key Points
- တၢ်မၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤအကစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်သြီနုာ်အမံၤစရီဒ်သိးပှၤကူၣ်လဲၤမၤကၤတၢ်ထဲတဂၤအသိး အကတီၢ်, တၢ်မၤဒ်သိးခီပနံၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၢ် အတၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့မ့ၢ်အါနာ်သက့ လၢပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အါသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အကဂ့ၤဒိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ဘၣ်ဃးတၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးအဂီၢ်န့ၣ် သံကွၢ် နကီၣ်ကးကရၢ, ဒီး နမ့ၢ်အိၣ်လဲဟံၣ်တခီ, မၤလီၤတံၢ်လၢနန့ၢ်ဆိပာ်စၢၤဟံၣ်ကစၢ်အတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးတက့ၢ်.
- ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါလၢ်လၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးဖိဒံဖိသၣ်မ့တမ့ၢ်တၢ်အီၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢအလိၣ်ဘၣ်အါထီၣ်လံာ်ပျဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး အိၣ်ဒီး တၢ်ပူၤဖျဲးတၢ်ဘျၢလၢအဃံးမးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢဟံၣ်ပူၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး တၢ်န့ၢ်ဘျုးအါမး — လီၤဂာ်ဒ်သိး တၢ်အိၣ်သးလၢ တၢ်လဲလိာ်အီၤညီ ဒီး တၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်စှၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ နတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် နမ့ၢ်ဝးတရံးဖံးမၤအီၤဖဲဟံၣ်ပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒ်သိးကျးတဖျၢၣ်အသိးမ့ၢ်ဂ့ၤ, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီ နဖံးမၤဝးတရံးတၢ်မၤဖဲတၢ်လီၢ်အဂၤတတီၤတီၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်, ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤကိးခါဒဲးန့ၣ်လိၣ်ဘၣ်မၤထွဲဝဲဒၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ် — တနီၤန့ၣ် အတကွီၣ်လဲၢ်မး, တနီၤတခီန့ၣ်တၢ်ပာ်လီၤအီၤအိၣ်ဝဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢနတၢ်မၤလီၢ်အဂီၢ် မ့တမ့ၢ် ဖဲနလီၢ်ကဝီၤ အဟီၣ်ကဝီၤပူၤ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါခိသွဲဝဲၤဒၢး (ATO) ပှၤမၤစၢၤတၢ် မူဒါခိၣ် Angela Allen ရှဲပၠးဝဲဒၣ်, “တၢ်လၢ ပနံးတၢ်မၤလၢ အဆီလီၤအသးဖဲဟံၣ်န့ၣ် ညီနုၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပနံးတၢ်မၤတခါလၢ အဆီလီၤအီၤဖဲနဟံၣ် ဟီၣ်ကဝီၤတၢ်လီၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတခါခါအပူၤ ဒ်သိးတၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၢ်တခါအသိးန့ၣ်လီၤ.”
“တၢ်လၢတၢ်မၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤန့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ်အီၤအဒိသ့ဂ့ၤဂ့ၤတခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒ်သိး တၢ်အိးထီၣ်တၢ်တ့ဃံခိၣ်ဆူၣ်ကျးဖဲနဟံၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.”
နတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒွးဃုာ်အီၤလၢတၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်ခိသွဲအကျါစ့ၢ်ကီးဧါန့ၣ် နမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်တခီ နသမံသမိး ဆဲးကွၢ်အီၤဖဲ ATO လီပှာ်ယဲၤသန့ အပူၤ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ခိသွဲဒီးတၢ်သြီနုာ်လီၤစရီလၢဘၣ်မၤထွဲအီၤသ့ၣ်တဖၣ်
နမၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤ တခါဂ့ၤတခါဂ့ၤန့ၣ်, တၢ်လၢပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးခိသွဲမူဒါဒီး တၢ်သြီနုာ်လီၤစရီန့ၣ်လီၤ.
နဆီလီၤပနံာ်တၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ တမ့ၢ်ဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်, နလိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် နခိသွဲစရီနီၣ်ဂံၢ်(TFN) ဒီး ပှၤအီစထြ့လယါဖိ ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤနီၣ်ဂံၢ် (ABN) န့ၣ်လီၤ. နီၣ်ဂံၢ်ခံကလုာ်အံၤ နမၤန့ၢ်ကလီဘၣ်အီၤဒီး နပတံထီၣ်န့ၢ်အီၤဖဲ အီးလဲအပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
Ms Allen စံးဝဲဒၣ်, “ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ နမၤန့ၢ်ကျိၣ်စ့ထဲလဲၣ်အဖီခိၣ်, နပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဆံးအံၤ မ့ၢ်အဒိၣ်ထဲလဲၣ်ဒီး နပှၤမၤတၢ်ဖိအိၣ်စ့ၢ်ဧါအဖီခိၣ်န့ၣ်, နကဘၣ်သြီနုာ်လီၤစရီဒီး ATO တၢ်ဘျၢအဂုၤအဂၤ လၢအမ့ၢ်ဒ်သိး GST, Pay ဒီး ခိသွဲတၢ်န့ၢ်ဘျုးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
GST applies to all ride-sharing and taxi businesses from home. Credit: gahsoon/Getty Images
Alex Solo မ့ၢ်ပှၤလၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်သကိးဝဲဒၣ် Sprintlaw, လၢအမ့ၢ်အီးလဲသဲစးဝဲၤကျိၤတခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲဒၣ် လၢပှၤနီၣ်တဂၤစုာ်စုာ်အဂီၢ် တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤအက့ၢ်အဂီၤလၢ တၢ်မၤညီနုၢ်အီၤအါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဒ်သိး ပှၤနီၣ်တဂၤပၢအီၤအသိး, လၢအဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဒ်သိး ပှၤကူၣ်လဲၤမၤကာ်တၢ်ဖိထဲတဂၤန့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢအပှ့ၤဘၣ်ကတၢၢ်, ကျိၤကျဲအချ့ကတၢၢ်လၢပှၤနီၣ်တဂၤအဂီၢ် ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ, လၢနမၤအီၤလၢနနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲဖဲအီးလဲအပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
မ့မ့ၢ်လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ခီပနံာ်တဖျၢၣ်အဂီၢ်တခီန့ၣ်, ကတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤအဂီၢ် တၢ်လၢၤဘူၣ်လၢၤစ့အိၣ်ဝဲဒၣ် ဒီလၣ် ၆ဝဝ ဒီး ပၣ်ဃုာ်ဒီး အဘူးအလဲလၢကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤထီဘိဒီး ခိသွဲလၢကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ အတၢ်ဂံၢ်ဆူၣ် အတၢ်ဂ့ၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဒီသဒၢဆိပာ်စၢၤ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် လၢအကဲထီၣ်သးသ့ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤ တၢ်လဲၤသးမ့ၢ်ကမၣ်တခါခါန့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်လၢ အနီၤဖးဃာ်အသးဒီး နနီၣ်ကစၢ်အတၢ်အိၣ်မူ, နဟံၣ်ဃီတၢ်စုလီၢ်ခီၣ်ခိၣ်, ဒီး ဘၣ်ထွဲလိာ်ဝဲဒၣ်အသးဒီးနခီပနံာ်အနီၣ်ထိၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲး လံာ်ပျဲ (လဲးစ့ၣ်)
တၢ်မၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤန့ၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲ ပဒိၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးသ့ၣ်တဖၣ်, ကီၢ်စၢဖှိၣ်အပတီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကီၢ်စဲၣ် မ့တမ့ၢ် လီၢ်ကဝီၤပဒိၣ် အပတီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ.
လၢပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတခါခါအဂီၢ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲလီၢ်ကဝီၤကီၣ်ကးကရၢတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးန့ၣ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် တသ့ၣ်ညါပာ်သးဘၣ် အသးဘၣ်.Alex Solo
တၢ်အံၤပၣ်ဃုာ်ဒီး wellness professionals, personal trainers, ပှၤတ့ဃံတ့လၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီး ပှၤလၢ အတူၢ်လိာ် ပှၤဟဲသူဝဲၤကျိၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤဟဲပှ့ၤတၢ်ဖဲဟံၣ်ပူၤ ကိးဂၤဒဲးဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ.
Your home business may require government approvals. Credit: Edwin Tan/Getty Images
တၢ်အီၣ်ဒီးတၢ်အီၣ်တၢ်အီပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်
ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢအဘၣ်ထွဲဒီးတၢ်အီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ် အတဘၣ်တီၣ်ဖျါထီၣ်အသးဆူကီၢ်စဲၣ်ပဒိၣ် ပှၤပာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢလၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ပူၤဖျဲးအဂီၢ် သ့ၣ်တဖၣ်အအိၣ်ဘၣ် နာ်သက့ ကဘၣ်တီၣ်ဖျါထီၣ်အသးဆူအဝဲသ့ၣ်အလီၢ်ကဝီၤကီၢ်ကးကရၢအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.
နယူဆီၣ်သ်ဝံတၢ်အီၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ — New South Wales Food Authority တစိၢ်တလီၢ်ကရၢခိၣ် Andrew Davies စံးဝဲဒၣ်,
“လၢကမၤန့ၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအဂီၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီ ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အရ့ဒိၣ်သပှၢ်ကတၢၢ် လၢအကဘၣ်ဆဲးကျိးဒုးသ့ၣ်ညါဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်လီၢ်ကဝီၤကီၣ်ကးကရၢန့ၣ်လီၤ .”
Mr Davies စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ, “မ့ၢ်ကွၢ်လၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီအတၢ်ပူၤဖျဲးအိၣ်ဂ့ၤဂ့ၤတကပၤတခီန့ၣ်, တၢ်အီၣ်တၢ်အီပနံာ်တၢ်မၤတခါလၢ်လၢ် လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲး, အိၣ်ဒီးပီးလီးလၢလၢပှဲၤပှဲၤ ဒီး တ့တၢ်အီၣ်လၢအကဆှီ မၤပိာ်ထွဲတၢ်ဘျၢဒ်သိး Food Standards လံာ်အုၣ်သး, လၢနပတံထီၣ်အီၤသ့ဝဲဒၣ်သကုၤအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီဘ့ၣ် ပာ်လီၤအီၤအသိးန့ၣ် တၢ်ဝးတရံးဖံးမၤအီၤဖဲဟံၣ်ပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.”
“အကဟ့ၣ်လီၤနၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်သိးဒီး တၢ်လိၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤထွဲအီၤသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲနဒိးန့ၢ်အီၤအဆၢကတီၢ်, နဘၣ်ပာ်တၢ်အီၣ်အဆၢကတီၢ်, နဘၣ်မၤအီၤတဆီဘၣ်တဆီအဆၢကတီၢ်, တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အီၣ်အဂ့ၢ်, တၢ်ဘိၣ်ထီၣ်တၢ်အီၣ်, ဝံစိာ်တီဆှၢတၢ်အီၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ဘၣ်တၢၤကွံာ်တၢ်အီၣ် အဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Home-based food businesses include food trucks, caterers, bed and breakfast accommodation and preparing food for retail sale at markets or school canteens. Credit: Alex Liew/Getty Images
Early childhood care ဖဲဟံၣ်ပူၤ
ပှၤသိၣ်လိနဲၣ်လိဖိသၣ်ဆံးကူၣ်သ့တၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲဖဲဟံၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်မၤလၢဟံၣ်ပူၤဖဲ Family day care ဝဲၤကျိၤက့ၢ်ဂီၤအဒိဖီလာ်သ့ဝဲဒၣ်, လၢအမ့ၢ် တနီၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အီၤစၢၤအီစထြ့လယါပဒိၣ်န့ၣ်လီၤ.
ညီနုၢ်န့ၣ်, တၢ်လၢ Family Day Care ပှၤသိၣ်လိနဲၣ်လိတၢ်တဂၤန့ၣ် အကဘၣ် သြီနုာ်စရီဒ်သိး ပှၤကူၣ်လဲၤမၤကၤတၢ်ထဲတဂၤအသိးဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်မၤလံာ်ဃံးဃာ် လၢအဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အီၤအခွဲးလၢ ဝဲၤကျိၤတခါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်လိၣ်ဘၣ်ခိၣ်သ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် Family Day Care Australia ကရၢမိၢ်ပှၢ် အခိၣ်ဒိၣ် Andrew Paterson ပာ်ဖျါဝဲဒ်လၢလာ်အသိး :
- ဖိသၣ်ဆံးတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ဒီးတၢ်အံးထွဲကွၢ်ထွဲလံာ်အုၣ်သး Certificate III
- တၢ်မၤသကိးတၢ်ဒီးဖိသၣ်လံာ်အုၣ်သးဒီး ပၢၤကီၢ်တၢ်သမံသမိးလံာ်အုၣ်သး
- First aid ဒီး တပူၤဖျဲးအဂီၢ် လံာ်အုၣ်သးအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်
Mr Paterson စံးဝဲဒၣ်, “Family Day Care န့ၣ် တၢ်ဖံးမၤဝးတရံးအီၤဖဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်သဲစးတၢ်ဘျၢအဖီလာ်, အဃိ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ လၢတၢ်ဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲ မၤထွဲအီၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ပူၤဖျဲးဂ့ၢ်ဝီလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်မၤထွဲအီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒ်သိးလိာ်အသး သကုၤကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.”
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤသိၣ်လိနဲၣ်လိတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လိၣ်ဘၣ်ဝဲ ကီၣ်ကးကရၢတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲး, ဒီးတၢ်အိၣ်သးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်အကလုာ်အါမးန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်သြီနုာ်လီၤစရီဒီး Family Day Care ဝဲၤကျိၤလၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးတခါလံတဘျီ, တၢ်တီခိၣ်ရိၤမဲရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢလီၢ်ကဝီၤပဒိၣ်လိၣ်ဘၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤနၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.Andrew Paterson
Mr Paterson စံးဝဲဒၣ်, ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတၢ်ဘျၢလၢတၢ်ဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲမၤထွဲအီၤဒ်သိး တၢ်သြီနုာ်ခိသွဲစရီဒီး တၢ်အုၣ်ကီၤ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အလီၢ်အိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
“Family Day Care န့ၣ် အတမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ကွၢ်ဖိသၣ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်ကွၢ်ဖိသၣ်ဆံးအတၢ်ဖံးတၢ်မၤဝဲၤကျိၤဘၣ်.”
“နဟဲနုာ်လီၤဖဲဟီၣ်ကဝီၤအံၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ နကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်လၢ နမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤသိၣ်လိနဲၣ်လိဖိသၣ်ဆံးပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ်တဂၤ, နာ်သက့ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် နပနံာ်တၢ်မၤတခါ ဒီး မၤတၢ်မၤလၢအအိၣ်ဖဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ဘျၢ ဃံာ်မးအပူၤန့ၣ်လီၤ.”
If your home-based business involves collecting health information from your clients, make sure you comply with privacy laws. Credit: Frazao Studio Latino/Getty Images
တချုးနစးထီၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ်ဃုမၤန့ၢ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ
နမ့မ့ၢ်ပှၤအသီတဂၤလၢကမၤတၢ်နံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်, တၢ်ဃုမၤန့ၢ် ပှၤသ့ပှၤဘၣ်စဲၤနီၣ် အတၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆိကမိၣ်လၢအဂ့ၤတမံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီး ပဒိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတခါလၢ်လၢ်အဂီၢ် နဆဲးကျိးဒီး ဝဲၤကျိၤလၢအမၤတၢ်ဘၣ်ဃးဒီးပဒိၣ်ဖဲနကီၢ်စဲၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် နကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢအပူၤသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါမုၢ်နုာ် Small Business Development Corporation, ပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်အဒိၣ်လၢပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် Chris O’Hare ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲဒၣ်ပှၤမၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤသီသီအကစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအကမၤလိသ့အသးဒီး ဂံၢ်ခီၣ်ထံး တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤကတီၤကျိၣ်စ့ဒီး သဲစးဂ့ၢ်ဝီ အဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ်, လၢခံကတၢၢ်န့ၣ်, နမ့ၢ်လဲၤဆူပီၢ်ရီအအိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ မ့တမ့ၢ် နမ့ၢ်လဲၤဆူ ပှၤဒွးစ့စရီအအိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဟ့ၣ်ကူၣ်နၤတၢ်တခါခါန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤကစၢ်တဂၤအသိး, တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် နတၢ်ဆၢတဲာ်န့ၣ်လီၤ.”
Mr O’Hare စံးဝဲဒၣ်, ပှၤသးဆူၣ်လၢအဲၣ်ဒိးဒုးအိၣ်ထီၣ်ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အါတက့ၢ် အဲၣ်ဒိးသူဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, နာ်သက့န့ၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်နကျိၣ်စ့အဂ့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၢ တၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤနီၣ်နီၣ်တခါ, အတမ့ၢ်တၢ်ဃုထၢတခါဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
“ပှၤတနီၤနီၤအဂီၢ် တၢ်လၢကျိၣ်စ့အဂ့ၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်အီၤဒ်သိးတၢ်ဂ့ၢ်လၢတၢ်တြီပာ်အီၤတခါန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ နကျိၣ်စ့မ့ၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ် ဒီး နမ့ၢ်ဘၣ်ကာ်တံာ်လီၤကွံာ်နတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်, နမၤစၢၤပှၤကန့ၢ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်?”
နမ့ၢ်စးထီၣ်ပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤ ဖဲလၢနအိၣ်ဒိးလဲဟံၣ်အကတီၢ်န့ၣ်, တဘၣ်သးပ့ၤနီၣ်ဃ့ဆိပာ်အခွဲးဒီးဟံၣ်ကစၢ်တဂ့ၤ.
“ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တဟ့ၣ်နၤအခွဲးဘၣ် ကဲထီၣ်အသးသ့န့ၣ်လီၤ.
“နဆိကမိၣ်ထီၣ်ကွၢ် နစးထီၣ်နတၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါဒီး နအိၣ်လဲဟံၣ်လံာ်ဃံးဃာ်န့ၣ် တၢ်ထုးသံကွံာ်အီၤ ခီဖျိနခီပတာ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်လဲဟံၣ်အတၢ်ဘျၢအဃိ. အကမ့ၢ်ဝဲတၢ်လဲၤခီဖျိလၢအအၢသီတခါန့ၣ်လီၤ.”
- ဖဲခိသွဲဆၢကတီၢ် ဒီး တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တဂ့ၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲၤစၢၤ တၢ်မၤပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤဖဲဟံၣ်ပူၤအဂီၢ်, လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် ATO ‘Essentials to strengthen your small business’ အလီပှာ်ယဲၤသန့တက့ၢ်.
- လၢပနံာ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဒီး တၢ်မၤစၢၤ ဖဲနကီၢ်စဲၣ် မ့တမ့ၢ် နကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢအပူၤအဂီၢ် လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ်ပဒိၣ်အလီပှာ်ယဲၤသန့ဖဲလၢလာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤတက့ၢ်:
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
