รีเซ็ตแต่ไม่รีฟอร์ม: รัฐบาลหน้าใหม่แต่อยู่ในวังวนเก่าของการเมืองไทย

เอสบีเอสไทยเสนอบทวิเคราะห์จากนักวิชาการออสเตรเลีย ดร.เกรก เรย์มอนด์ ต่อความผันผวนการเมืองไทย เมื่อพรรคประชาชนดันอนุทินขึ้นเป็นนายกฯ คำถามคือภูมิใจไทยจะรักษาหรือจะละเมิดข้อตกลงปฏิรูป ภายใต้พันธนาการรัฐธรรมนูญ 2560 รัฐบาลชั่วคราวชุดใหม่จึงอาจเป็นเพียง “รีเซ็ต” เกมการเมืองแต่ทำให้ไทยยังติดอยู่ในวังวนเดิม

Thailand Politics

อนุทิน ชาญวีรกูล หัวหน้าพรรคภูมิใจไทย เดินทางถึงรัฐสภา กรุงเทพฯ วันพุธที่ 3 กันยายน 2568 Source: AP / Sakchai Lalit/AP/AAP Image

การเมืองไทยในสัปดาห์ที่ผ่านมาเดินไปอย่างรวดเร็วและเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน พรรคประชาชนสร้างความประหลาดใจเมื่อประกาศโหวตสนับสนุนนายอนุทิน ชาญวีรกูล หัวหน้าพรรคภูมิใจไทย ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี

ดร.เกรก เรย์มอนด์ อาจารย์อาวุโสด้านยุทธศาสตร์และการป้องกัน จาก มหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลีย (Australian National University) อธิบายว่า

“การเมืองไทยวันนี้เหมือนการแข่งขันหมากรุกที่ทุกพรรคพยายามหาทางเอาชนะ แต่การยื่นยุบสภาของเพื่อไทยน่าจะไม่ประสบความสำเร็จ และสิ่งที่น่าจับตาคือการโหวตนายกรัฐมนตรีคนใหม่ที่จะเกิดขึ้นในสภา”

แต่ความเงียบงันจากการยื่นยุบสภาถูกตีความไปต่าง ๆ บางฝ่ายมองว่าอาจมีปัญหาทางกฎหมายและขั้นตอน บางฝ่ายตั้งข้อสงสัยถึงแรงกดดันที่ไม่ได้เปิดเผย

ดร.เกรกชี้ว่า “สิ่งที่น่าสนใจคือ เรายังไม่เห็นเอกสารใดที่ยืนยันว่าการยื่นยุบสภาประสบความสำเร็จ

นี่อาจสะท้อนถึง ‘อำนาจที่มองไม่เห็น’ ที่ยังคงมีบทบาทในการเมืองไทย และทำให้เส้นทางการโหวตนายกฯ กลายเป็นทางออกเดียวที่เป็นไปได้ในทางปฏิบัติ

ดีลข้ามขั้วพรรคประชาชน–ภูมิใจไทย

สิ่งที่สร้างแรงสั่นสะเทือนคือการที่พรรคประชาชนจับมือกับพรรคภูมิใจไทย พร้อมเสนอเงื่อนไขการปฏิรูป 5 ข้อให้นายอนุทิน ดร.เกรกอธิบายว่า
ฝ่ายอนุรักษ์นิยมอาาจะไม่สนับสนุนเงื่อนไขเหล่านี้ แต่อนุทินมองว่านี่คือโอกาสสำคัญที่จะได้เป็นนายกรัฐมนตรี เพราะอาจไม่มีครั้งที่สอง
ดร. เกรก เรย์มอนด์ กล่าว

การประนีประนอมจึงเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ อนุทินต้องทรงตัวระหว่างแรงกดดันจากฝ่ายประชาชนที่ต้องการการปฏิรูป กับฝ่ายอนุรักษนิยมที่หวังความต่อเนื่องและเสถียรภาพ

ผลลัพธ์ที่เป็นไปได้คือการดึงเกมให้ยืดเยื้อ โดยหวังว่าพรรคประชาชนจะเผชิญอุปสรรคหรือแรงเสียดทาน จนทำให้ภูมิใจไทยกลายเป็นตัวเลือกที่ “ไว้ใจได้มากกว่า”

ดร.เกรกเปรียบเทียบว่า “สถานการณ์นี้คล้ายช่วงที่นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ได้เป็นนายกรัฐมนตรีในปี 2551 แม้ไม่ได้ชนะเลือกตั้งโดยตรง แต่สามารถดำรงตำแหน่งอยู่ได้ถึง 3 ปีด้วยแรงหนุนจากฝ่ายอนุรักษนิยม”

พรรคประชาชน เสี่ยงเสียภาพลักษณ์?

การเดินหมากจับมือข้ามขั้วครั้งนี้สร้างความเสี่ยงต่อพรรคประชาชนอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เนื่องจากฐานเสียงหลักของพรรคคือผู้ที่เชื่อมั่นในอุดมการณ์ประชาธิปไตยและการปฏิรูป

“นี่เป็นความเสี่ยงแน่นอนต่อภาพลักษณ์ของพรรคประชาชน” ดร.เกรกเตือน

“แต่หากพรรคตัดสินใจเป็นฝ่ายค้านและไม่รับตำแหน่งรัฐมนตรีใด ๆ ผู้สนับสนุนอาจเข้าใจ และความเสียหายจะถูกจำกัดลง”

นั่นหมายความว่าพรรคประชาชนยังมีโอกาสรักษาทุนทางการเมืองไว้ หากสามารถสื่อสารได้ชัดเจนว่าความร่วมมือกับภูมิใจไทยเป็นเพียงยุทธวิธีชั่วคราวเพื่อผลักดันการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ไม่ใช่การละทิ้งอุดมการณ์
Thailand Politics
ณัฐพงศ์ เรืองปัญญาวุฒิ หัวหน้าพรรคประชาชน ชูบันทึกความเข้าใจที่ลงนามกับพรรคภูมิใจไทย ที่อาคารรัฐสภา กรุงเทพฯ วันพุธที่ 3 ก.ย. 2568 Source: AP / Sakchai Lalit/AP/AAP Image

ภูมิใจไทยกับนายกฯ ที่อาจยืนระยะยาว

การจับมือระหว่างพรรคประชาชนและพรรคภูมิใจไทย ซึ่งผลักดันให้นายอนุทิน ชาญวีรกูล ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี

พร้อมเงื่อนไขการปฏิรูป 5 ข้อ ถูกจับตามองอย่างหนัก เพราะนี่คือดีลที่อาจกำหนดทิศทางการเมืองไทยในช่วงต่อไป

ดร.เกรก เรย์มอนด์ วิเคราะห์ว่า ข้อเสนอปฏิรูปดังกล่าวอาจสร้างความไม่พอใจต่อฝ่ายอนุรักษนิยม แต่สำหรับอนุทินแล้ว โอกาสเช่นนี้คือสิ่งที่รอคอยมานาน

“คุณอนุทินมีความต้องการมาตลอดที่จะเป็นนายกรัฐมนตรีเขารู้ว่านี่อาจเป็นโอกาสครั้งเดียวในชีวิตการเมือง ดังนั้นเขาจำเป็นต้องคว้าไว้ แม้จะต้องประนีประนอมกับทั้งสองขั้วที่มีวิสัยทัศน์ตรงข้ามกัน"

สิ่งที่น่าสนใจคือ แม้พรรคประชาชนจะยื่นเงื่อนไขการปฏิรูปเพื่อแลกกับการสนับสนุน

แต่ในระยะยาว ข้อตกลงนี้อาจไม่มีน้ำหนักมากนัก เหตุผลสำคัญคือฝ่ายอนุรักษนิยมมีแนวโน้ม “ไว้วางใจ” พรรคภูมิใจไทยมากกว่าพรรคประชาชน และพร้อมจะยืดเส้นทางทางการเมืองให้อนุทินดำรงตำแหน่งต่อไป

เกมการเมืองที่ไม่สมดุล

ดร.เกรกชี้ว่า สถานการณ์เช่นนี้อาจคล้ายกับช่วงที่นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีในปี 2551 แม้ไม่ได้ชนะการเลือกตั้ง

แต่สามารถอยู่ในตำแหน่งได้ถึง 3 ปี ด้วยแรงหนุนจากกลุ่มอนุรักษนิยมและเครือข่ายอำนาจนอกสภา

“ฝ่ายอนุรักษนิยมอาจใช้ปัจจัยทางกฎหมายหรือข้อกล่าวหาต่าง ๆ ในการกดดันพรรคประชาชน เช่น การฟ้องร้องคดี หรือการใช้กติกาที่บิดเบี้ยว เพื่อให้พรรคประชาชนสะดุดและเสียความชอบธรรม”

ในกรณีนั้น หากพรรคประชาชนถูกบีบจนไม่สามารถเดินตามข้อตกลงปฏิรูปได้เต็มที่ ผลลัพธ์คือการเปิดทางให้นายอนุทินสามารถดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีไปได้ยาว

แม้จะต้องแลกมาด้วยการประนีประนอมและการชะลอวาระการปฏิรูปที่เคยประกาศไว้

เลือกตั้งใหม่: ใครจะได้เปรียบ

หากเกิดการเลือกตั้งใหม่ภายใน 4 เดือนหลังรัฐบาลอนุทินแถลงนโยบาย ทุกพรรคจะลงสนามด้วยเงื่อนไขที่ต่างออกไป

พรรคเพื่อไทยอาจเผชิญแรงกดดันจากผลงานเศรษฐกิจที่ไม่ตอบโจทย์ในช่วงสองปีที่ผ่านมา ทำให้คะแนนนิยมลดลง

ขณะที่พรรคประชาชนยังคงมีฐานสนับสนุนเหนียวแน่น แต่ก็อาจสูญเสียแรงหนุนบางส่วนจากความไม่พอใจต่อการจับมือกับภูมิใจไทย

ส่วนพรรคประชารัฐ ดร. เกรก มองว่าอาจจะได้รับความนิยมน้อยลงหลังจากนี้เพราะว่าคิดว่าไม่มีนโยบายอะไรที่ทำได้อย่างแท้จริง

"และคิดว่าสมัยของลุง (พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา) ก็หมดแล้ว"

ในอีกด้านหนึ่ง ภูมิใจไทยอาจกลายเป็นตัวเลือกที่น่าจับตา เพราะภาพลักษณ์ “เสถียรภาพ” ที่ประชาชนจำนวนหนึ่งโหยหาในภาวะการเมืองที่ผันผวน
Dr. Greg Raymond edited.jpg
ดร. เกรก เรย์มอนด์ อาจารย์อาวุโสประจำศูนย์ศึกษายุทธศาสตร์และการป้องกันประเทศ (Strategic and Defence Studies Centre) จากมหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลีย (Australian National University: ANU) Credit: Supplied/Dr. Greg Raymond

ไม่มีมิตรแท้ ศัตรูถาวร

สุภาษิตไทยที่ว่า “ในการเมืองไม่มีมิตรแท้และศัตรูถาวร” ถูกหยิบยกขึ้นมาเสมอเมื่อเกิดการจับมือที่คาดไม่ถึงระหว่างพรรคการเมืองที่เคยเป็นคู่แข่งกัน

การที่พรรคประชาชนประกาศสนับสนุนพรรคภูมิใจไทยเพื่อดันนายอนุทิน ชาญวีรกูล ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี ก็สะท้อนภาพนี้อย่างชัดเจน

ดร.เกรก เรย์มอนด์ อธิบายว่า ความยืดหยุ่นเช่นนี้ถือเป็นลักษณะเฉพาะของการเมืองไทย

“การเมืองไทยมีลักษณะที่ฝ่ายที่มีหลักการตรงข้ามกันสามารถกลายมาเป็นพันธมิตรกันได้ง่าย แต่ในออสเตรเลียเป็นเรื่องยากที่จะจินตนาการว่าพรรคเสรีนิยมจะจับมือเข้าร่วมรัฐบาลผสมกับพรรคแรงงาน”

คำเปรียบเทียบนี้ชี้ให้เห็นว่า ระบบการเมืองไทยเปิดช่องให้เกิดการ “สลับขั้ว” อย่างฉับพลันเพื่อเป้าหมายระยะสั้น นั่นเพราะกติกาทางการเมือง

โดยเฉพาะรัฐธรรมนูญปี 2560 บังคับให้ทุกพรรคต้องประนีประนอมเพื่ออยู่รอด ไม่ว่ากับฝ่ายที่มีอุดมการณ์ตรงกันข้ามเพียงใด

พันธนาการจากรัฐธรรมนูญ 2560

ข้อจำกัดสำคัญที่สุดคือกติกาที่วางไว้โดยรัฐธรรมนูญ 2560 ซึ่งทำให้การเมืองไทยวนเวียนอยู่ในวังวนเดิม
ถ้าไม่แก้ไขรัฐธรรมนูญ เราจะเห็นวงจรอุบาทว์เกิดขึ้นซ้ำแล้วซ้ำอีก
ดร.เกรก เรย์มอนด์ กล่าว
“เพราะกติกานี้ทำให้พรรคการเมืองใด ๆ ยากที่จะได้เสียงข้างมาก และยังเปิดช่องให้กลุ่มอนุรักษนิยมใช้อำนาจของวุฒิสภาและศาลเข้ามากำหนดทิศทาง”

นั่นหมายความว่า แม้จะมีการเลือกตั้งใหม่ ผลลัพธ์ก็อาจเป็นเพียงการรีเซ็ตเกม แต่ไม่ใช่การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง

ภาพลักษณ์ไทยบนเวทีโลก

วิกฤติการเมืองภายในยังส่งผลต่อบทบาทของไทยในภูมิภาคและระดับนานาชาติ

“มหาอำนาจและประเทศเพื่อนบ้านคุ้นเคยกับความไม่เสถียรของไทยมาตั้งแต่ปี 2549” ดร.เกรกกล่าว

“น่าเสียดายที่ประเทศไทยพลาดโอกาสที่จะเป็นผู้นำในอาเซียนเหมือนสมัยรัฐบาลทักษิณ และต้องหันกลับมาแก้ปัญหาภายในประเทศมากกว่า”

แม้ไทยยังคงมีจุดแข็งด้านเศรษฐกิจ โครงสร้างพื้นฐาน ข้าราชการและนักการทูตที่มืออาชีพ แต่ความวุ่นวายทางการเมืองทำให้ประเทศไม่สามารถใช้ทรัพยากรเหล่านี้เพื่อเสริมอิทธิพลในภูมิภาคได้อย่างเต็มที่

เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในวันนี้ การยุบสภาที่ไม่สำเร็จ การดันอนุทินขึ้นเป็นนายกฯ และความเสี่ยงของพรรคประชาชน ไม่ได้สะท้อนถึง “จุดเปลี่ยน” ของการเมืองไทย หากแต่เป็นการ “รีเซ็ตเกม” อีกครั้งภายใต้กติกาเดิม

ตราบใดที่รัฐธรรมนูญ 2560 ไม่ถูกแก้ไข การเมืองไทยก็อาจยังคงติดอยู่ในวังวนของการเลือกตั้ง รัฐบาลผสมที่เปราะบาง และการต่อรองอำนาจที่ไม่เคยให้ประชาชนเป็นศูนย์กลาง

ฟังภาษณ์เต็มของดร. เกรก เรย์มอนด์ เป็นภาษาไทยได้ที่นี่:

ติดตามข่าวสารล่าสุดจากออสเตรเลียและทั่วโลกเป็นภาษาไทยจากเอสบีเอส ไทย ได้ที่ เว็บไซต์ หรือ Facebook และ Instagram

Share

Published

Updated

By Chayada Powell
Source: SBS

Share this with family and friends


Follow SBS Thai

Download our apps
SBS Audio
SBS On Demand

Listen to our podcasts
Independent news and stories connecting you to life in Australia and Thai-speaking Australians.
Understand the quirky parts of Aussie life.
Get the latest with our exclusive in-language podcasts on your favourite podcast apps.

Watch on SBS
Thai News

Thai News

Watch in onDemand
รีเซ็ตแต่ไม่รีฟอร์ม: รัฐบาลหน้าใหม่แต่อยู่ในวังวนเก่าของการเมืองไทย | SBS Thai