Các hệ thống chăm sóc sức khỏe gặp khủng hoảng, nền kinh tế suy thoái và hàng triệu sinh mạng bị thiệt mạng, đó là tình trạng của thế giới trong đại dịch COVID-19.
Thế giới đã nói 'không bao giờ nữa', trước những gì thường được mô tả là đại dịch trăm năm mới có một lần.
Nhưng tuần này, cựu khoa học gia trưởng của Vương quốc Anh trong thời kỳ COVID, sir Patrick Vallance đưa ra những cảnh báo mới rằng, một đại dịch khác là ‘hoàn toàn không thể tránh khỏi’ và thế giới ‘chưa sẵn sàng’ cho những gì sắp xảy ra.
Các nhà khoa học khác, như phó giáo sư Y khoa của Đại học Quốc gia Úc, Tiến sĩ Sanjaya Sanayake đồng ý.
"Một trận đại dịch khác có thể sắp xảy ra".
"Điều thực sự quan trọng là phải nhận ra rằng, vì chỉ có một thế kỷ giữa hai đại dịch gần đây nhất, dịch cúm trong năm 1889 đến 1890 rồi gần đây là COVID, điều đó không có nghĩa là sẽ không có sẽ là một đại dịch nào khác, vào tháng tới, tuần tới hoặc năm tới".
"Và điều này có thể xảy ra, bởi vì hầu hết các đại dịch này sẽ phát sinh từ bệnh lây truyền từ động vật sang người, nơi các bệnh lây nhiễm từ thế giới động vật sang thế giới loài người".
"Nếu bạn nhìn vào 50 năm qua hoặc hơn thế, chúng tôi đã thấy khoảng 50 ca nhiễm trùng mới xuất hiện và khoảng 3/4 trong số đó, là bệnh lây truyền từ động vật sang người”, Sanjaya Sanayake.
Thế nhưng làm thế nào để chuẩn bị và ứng phó với một sự kiện như vậy, vẫn còn được tranh luận gay gắt.
Các nhà lãnh đạo toàn cầu trong tuần này đang đưa ra những khác biệt rõ ràng, về các bước tiếp theo cho một hiệp ước đại dịch lịch sử, sau khi bỏ lỡ thời hạn vào tuần trước để hoàn tất một thỏa thuận.
Các quốc gia thành viên đã khai mạc cuộc họp thường niên của Tổ chức Y tế Thế giới vào thứ Hai, với hy vọng cải thiện sự sẵn sàng toàn cầu đối với những đợt bùng phát chết người như COVID-19, sau khi một ‘hiệp ước đại dịch’ đầy tham vọng gặp trở ngại vào tuần trước.
Các giới chức y tế đang chạy đua, để khiến thế giới đồng ý với những cách thức mới, nhằm chuẩn bị và chống lại một đại dịch không thể tránh khỏi trong tương lai.
COVID-19 đang dần đi vào lịch sử, khi các cuộc bầu cử và khủng hoảng như biến đổi khí hậu và chiến tranh, giành nhau thu hút sự chú ý của công chúng.
Được biết một dự án táo bạo nhằm thông qua ‘hiệp ước về đại dịch’ tại Hội nghị Y tế Thế giới tuần này đã bị hoãn lại vào thứ Sáu, sau 2 năm rưỡi làm việc, xảy ra những bất đồng về việc chia sẻ thông tin về mầm bệnh gây ra đại dịch và công nghệ được sử dụng để chống lại chúng.
Các chuyên gia cho rằng cơ hội tốt nhất hiện nay để giải quyết đại dịch tại hội nghị, sẽ là những thay đổi được đề nghị đối với Quy định Y tế Quốc tế của WHO, được thiết lập vào năm 2004.
Những sửa đổi sẽ thúc giục các nước tăng cường năng lực cảnh báo, phát hiện và ngăn chặn cũng như hợp tác quốc tế.
Một đề nghị khác sẽ cho phép Tổng giám đốc WHO tuyên bố ‘tình trạng khẩn cấp về đại dịch’.
Thỏa thuận Hiệp định Đại dịch lần đầu tiên được đề ra vào cuối năm 2021, khi Covid-19 vẫn đang tàn phá các quốc gia trên toàn cầu.
Sau khi được thông qua, nó sẽ đặt ra các chính sách ràng buộc về mặt pháp lý, cho 194 quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới WHO.
Nhưng sau hai năm rưỡi đàm phán, những rạn nứt sâu sắc vẫn còn tồn tại, đặc biệt là về việc chia sẻ thông tin về mầm bệnh và chia sẻ công nghệ để chống lại chúng, như vắc xin và phương pháp điều trị.
Những sự chia rẽ đó đang khiến các nhà hoạt động ở Geneva thất vọng.
Các phái đoàn cho biết một thỏa thuận đã gần đạt được, nhưng những bất đồng tương tự giữa các nước giàu và các nước đang phát triển, đã cản trở các cuộc đàm phán hiệp ước đại dịch vẫn kéo dài.
Các vấn đề vẫn còn tồn tại liên quan đến đề xuất ‘chuyển giao công nghệ’ và việc thành lập một quỹ mới thuộc WHO vào năm 2030, nhằm giúp tăng cường năng lực chống lại đại dịch ‘đặc biệt là ở các nước đang phát triển’.
Tổng Giám đốc WHO là ông Tedros Adhanom Ghebreyesus khẳng định, công việc bị đình trệ trong hiệp ước đại dịch không phải là một thất bại và thừa nhận một nhiệm vụ ‘to lớn’ về một ‘mốc thời gian rất tham vọng, nhằm ám chỉ rằng các nước thành viên Liên hiệp quốc thường phải mất nhiều năm để vươn ra toàn cầu.
“Tất nhiên, tất cả chúng tôi đều mong muốn có thể đạt được sự đồng thuận về thỏa thuận kịp thời cho hội nghị y tế này và vượt qua vạch đích,” ông Tedros nói trong bài phát biểu khai mạc.
“Nhưng tôi vẫn tin rằng bạn vẫn sẽ làm được, bởi vì nơi nào có ý chí, nơi đó sẽ có con đường.”
Ông nói thêm, ‘Bây giờ, Hội đồng Y tế Thế giới này sẽ quyết định cách đó là gì, nghĩa là giải pháp nằm trong tay bạn’.
Bà Eloise Todd là giám đốc điều hành của Mạng lưới Hành động Đại dịch và cho biết, sự công bằng và khả năng tiếp cận là một vấn đề lớn trong các cuộc thảo luận.
"Đây là một trong những vấn đề gai góc nhất và một trong những khía cạnh đáng thất vọng nhất, của các cuộc đàm phán là sự chia rẽ Bắc-Nam, hay sự chia rẽ giữa các quốc gia giàu có và đang phát triển".
"Đã đến lúc các quốc gia có phương tiện sản xuất và nguồn tài chính dồi dào, thực sự xem xét cách chúng ta có thể có được những giải pháp công bằng hơn".
"Ngược lại nếu các nước giàu không được tiếp cận với những loại vắc xin đó, thì mọi chuyện sẽ rất khác".
"Vì vậy, chúng ta phải thực sự xem xét điều đó một cách cẩn thận và hiểu rằng, nó vẫn nằm trong lợi ích cá nhân của mọi người".
"Thế giới càng được tiếp cận nhanh hơn với các xét nghiệm, phương pháp điều trị, vắc xin và trang bị bảo hộ cá nhân PPE, mọi người có thể để lại đại dịch sau lưng càng nhanh càng tốt”, Eloise Todd.
Nếu không có gì được đưa ra từ hội nghị, thì đó là một cơ hội bị bỏ lỡ rất lớn, khi muốn sẽ hoàn thành tiến trình này, Yuanqiong Hu.
Để đối phó với cái được gọi là tình trạng ‘phân biệt về vắc xin’ trong thời kỳ dịch bệnh COVID-19, Điều 12 của thỏa thuận đề nghị dành khoảng 20% xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc xin để W-H-O phân phối cho các quốc gia đang phát triển.
Nhưng ngay cả một mốc thời gian mới để đạt được thỏa thuận, giờ đây dường như không thể đạt đến trong tuần này.
Trong một cuộc tranh luận gay gắt tại Hội đồng, các quốc gia châu Phi bày tỏ sự cần thiết phải nắm bắt động lực hiện tại và hoàn tất hiệp ước trong những tháng tới.
Trong khi đó, Hoa Kỳ đề nghị khung thời gian là 2 năm.
Và các quốc gia phương Tây khác, bao gồm Canada và Thụy Sĩ đều đồng ý rằng, tiến trình này không nên vội vàng.
Vấn đề là những mầm bệnh không liên quan đến biên giới quốc gia, đòi hỏi phải có sự phản ứng thống nhất từ tất cả các quốc gia.
Nhưng những người ra quyết định đã gặp khó khăn, trong việc cân bằng lợi ích quốc gia với lời kêu gọi từ giới chức của WHO. để suy nghĩ rộng hơn vì lợi ích của nhân loại.
Các bộ trưởng y tế các nước hiện phải cố gắng khắc phục những khác biệt sâu sắc, bao gồm cả cách thế giới có thể chia sẻ thông tin về các mầm bệnh mới nổi và các nguồn lực khan hiếm. như vắc xin khi nhu cầu tăng vọt.
Vẫn còn trên bàn là những thay đổi đối với các quy tắc hiện hành, đã được chứng minh là đã lỗi thời một cách đáng tiếc.
Trong khi đó các quốc gia như Indonesia cho rằng, điều cần thiết không phải là thời gian, mà là ‘ý chí chính trị, để ưu tiên cho sức khỏe cộng đồng toàn cầu’.
Ông Yuanqiong Hu, cố vấn chính sách và pháp lý cao cấp của Tổ chức Bác sĩ Không Biên giới, cho biết, ‘Nếu không có gì được đưa ra từ hội nghị, thì đó là một cơ hội bị bỏ lỡ rất lớn, khi muốn sẽ hoàn thành tiến trình này’.
