Thế nào là giải Shonky?
Giải “Shonky” là một giải thưởng châm biếm do tổ chức Choice, vốn là một hội bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở Úc sáng lập và trao hằng năm, kể từ năm 2005, cách nay 20 năm.
Tên gọi “Shonky” xuất phát từ tiếng lóng Úc shonky, nghĩa là “gian dối, cẩu thả, kém chất lượng hoặc thiếu trung thực”.
Vì vậy, đây không phải giải thưởng vinh danh, mà là “giải bêu tên” những công ty, sản phẩm hoặc dịch vụ bị cho là:
- .Lừa dối người tiêu dùng (quảng cáo sai sự thật, ẩn phí, gây hiểu lầm),
- .Kém an toàn hoặc chất lượng tồi,
- .Lợi dụng lòng tin hay hoàn cảnh của khách hàng (nhất là người thu nhập thấp, người già, hoặc người dễ bị tổn thương).
Giải được công bố mỗi năm vào mùa xuân, thường là tháng 10 hoặc 11 và luôn thu hút sự chú ý lớn của dư luận Úc.
Các “ứng viên” từng đoạt Shonky có thể là:
- .Tập đoàn lớn như các ngân hàng
- .Doanh nghiệp bảo hiểm, năng lượng
- . Sản phẩm tiêu dùng như máy sưởi, nồi chiên không dầu, hay hàng bán trực tuyến v.v.
Giải Shonky không có phần thưởng, mà chỉ có sự xấu hổ.
Nhưng vì Choice là một tổ chức uy tín, độc lập và phi lợi nhuận, nên việc bị “điểm tên” trong Shonky Awards thường khiến các doanh nghiệp phải xem xét lại hành vi kinh doanh và chịu áp lực dư luận rất mạnh.
Nói một cách nôm na, Giải Shonky là “Giải Oscar ngược” dành cho những thứ tồi tệ nhất trên thị trường Úc.
Được biết danh sách “Giải Shonky” năm nay Hội Bảo Vệ Quyền Lợi Người Tiêu Dùng Choice vừa công bố, bảng “vinh danh” thường niên dành cho những sản phẩm, dịch vụ và công ty bị xem là gian dối, hoặc kém đáng tin cậy.
Năm 2025 đánh dấu 20 năm, kể từ khi giải Shonky đầu tiên được tổ chức và một lần nữa, các “ứng viên” của năm nay, khiến công chúng vừa bật cười vừa lắc đầu ngao ngán.
Đầu tiên là Commonwealth Bank, “Nhà vô địch” bất đắc dĩ.
Ngân hàng Commonwealth Bank (CBA) lại một lần nữa góp mặt trong danh sách “được vinh danh”, và đây là lần thứ tư CBA nhận giải, khiến họ trở thành “doanh nghiệp được trao nhiều Shonky nhất trong lịch sử Úc”, theo lời ông Ashley de Silva, Giám đốc điều hành Choice.
Nguyên nhân: từ chối hoàn trả 270 triệu đô-la tiền lệ phí “không đáng có”, cho 2,2 triệu khách hàng thu nhập thấp.
Ủy ban Chứng khoán và Đầu tư Úc (ASIC) trong một cuộc điều tra hồi tháng 7 năm nay, phát hiện nhiều ngân hàng đã thu các khoản phí quá mức đối với người có thu nhập thấp.
Tuy nhiên, CBA tuyên bố sẽ không hoàn lại số tiền này, cho rằng các loại phí ấy đã “được thông báo rõ ràng” trong điều khoản hợp đồng.
Trước phản ứng dữ dội của dư luận, CBA chỉ cho biết họ sẽ “thực hiện một số điều chỉnh thiện chí trong trường hợp đặc biệt” và đã chi trả 25 triệu đô-la cho khoảng 87.000 tài khoản khách hàng người Thổ dân Úc, như một “hành động thiện chí” sau báo cáo của ASIC năm 2024.
Thứ hai, Temu được quảng bá như “Thiên đường” hàng rẻ, địa ngục an toàn”.
Nền tảng mua sắm trực tuyến Temu cũng có mặt trong danh sách “đoạt giải” năm nay, bị Choice cáo buộc là “nơi trú ẩn không an toàn, của các chiêu trò bán hàng mờ ám và thời trang rác”.
Theo ông de Silva, vấn đề an toàn mới là mối lo ngại lớn nhất.
Trong năm 2024, Choice ngẫu nhiên thử nghiệm 15 sản phẩm từ Temu và cả 15 đều vi phạm tiêu chuẩn an toàn của Úc dành cho trẻ em.
Tất cả sản phẩm ấy đã bị gỡ khỏi trang, nhưng tai tiếng vẫn tiếp diễn, khi một bé gái ở Queensland bị phỏng nặng khi chiếc áo khoác mua trên Temu, bắt lửa từ tia tàn lửa trong một buổi dã ngoại.
Chiếc áo ấy không hề có nhãn cảnh báo cháy, vi phạm tiêu chuẩn bắt buộc và chỉ bị Temu thu hồi, bốn tháng sau khi tai nạn xảy ra.
Đáp lại, Temu khẳng định “an toàn của người tiêu dùng là ưu tiên hàng đầu”, và họ “hành động nhanh chóng” để gỡ bỏ sản phẩm khi phát hiện rủi ro, đồng thời “tăng cường kiểm soát và giám sát người bán”.
Thứ ba là Ngành điện được xem là “ Mập mờ để móc túi”
Các công ty bán lẻ điện năng cũng bị Choice trao giải năm nay, bị tố dùng “chiêu” định giá đánh lừa người tiêu dùng.
Theo ông de Silva, nhiều hãng tung ra gói giá mới rẻ hơn nhưng lại đặt cùng tên với gói cũ, khiến khách hàng tưởng mình đang dùng gói tốt nhất, trong khi thực tế họ có thể tiết kiệm hàng trăm đô mỗi năm.
Nghiên cứu của Choice ước tính, nếu các công ty công khai rõ ràng, người tiêu dùng có thể tiết kiệm tổng cộng 65 triệu đô-la mỗi năm.
Hội Đồng Năng Lượng Úc phản bác, cho rằng các công ty đều “tuân thủ quy định nghiêm ngặt” của Cơ Quan Quản Lý Năng Lượng Úc (AER) và Ủy Ban Cạnh Tranh & Tiêu Dùng (ACCC).
Tuy nhiên, ngay đầu năm nay, AER đã phải sửa quy định, yêu cầu các hóa đơn mới phải giải thích rõ ràng khi “một gói giá rẻ hơn có cùng tên với gói hiện tại”.
Thứ tư Bảo hiểm tư HCF, được xem là “Tăng giá trong bóng tối”.
Công ty bảo hiểm y tế HCF cũng “được vinh danh”, với cáo buộc “tăng giá trá hình”.
Choice cho biết, HCF đã âm thầm đóng gói bảo hiểm Premium Gold, rồi tung ra gói Optimal Gold “gần như y hệt”, chỉ khác ở chỗ đắt hơn 34,6%.
Mục đích, theo Choice, là né quy trình kiểm duyệt tăng phí do chính phủ quy định, đối với các hợp đồng đang có hiệu lực.
HCF biện minh rằng, sự thay đổi nhằm “duy trì tính bền vững và công bằng cho bảo hiểm cấp Gold”, và “mọi điều chỉnh đều đúng quy định.”
Thứ năm là Máy sưởi Handy Heater Turbo 800 : “Cắm điện mà không cắm được”
Một trong những sản phẩm tiêu biểu của năm nay, là máy sưởi mini Handy Heater Turbo 800, được Choice mô tả là “máy sưởi cắm điện… mà không cắm được điện.”
Lý do là phích cắm của nó không vừa ổ điện Úc, phải dùng thêm đầu chuyển.
Nhưng bi kịch hơn, đầu chuyển ấy cũng không đạt chuẩn an toàn, để lộ chân kim loại khi cắm.
Ngoài ra, sản phẩm không có thiết bị bảo vệ nhiệt, dây điện lỏng lẻo, và phần tử nhiệt gắn trực tiếp lên nhựa nhiệt dẻo vốn là loại vật liệu dễ mềm khi nóng.
Kết quả thử nghiệm cho thấythiết bị gần như không tỏa đủ nhiệt như quảng cáo, khiến người tiêu dùng “mất tiền oan mà vẫn lạnh run”.
Choice đã liên hệ với nhà phân phối để xin phản hồi, nhưng không nhận được câu trả lời, trước khi công bố bản tin.
Hai mươi năm giải Shonky vẫn là tấm gương phản chiếu lòng tham lam quá độ.
Từ những ngân hàng đại gia cho tới cửa hàng trực tuyến giá rẻ, từ ngành điện lực đến bảo hiểm y tế, “Giải Shonky” năm nay tiếp tục cho thấy một thực tế cũ kỹ mà vẫn thời sự: khi người tiêu dùng mất cảnh giác, kẻ mạnh luôn tìm ra cách mới để lừa họ.
READ MORE
SBS Việt ngữ
