Các nhà lãnh đạo châu Âu và Hoa Kỳ cam kết cung cấp ‘đảm bảo an ninh vững chắc’ cho Kyiv, nhưng bất đồng về lãnh thổ vẫn còn tồn tại.
Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Hai đã tuyên bố một thỏa thuận nhằm chấm dứt cuộc chiến của Nga ở Ukraine hiện đã “gần hơn bao giờ hết” sau các cuộc đàm phán quan trọng cấp cao được tổ chức tại Berlin, Đức.
Tuy nhiên, sau các cuộc gặp gỡ kéo dài hai ngày này, một số quan chức giấu tên đã cảnh báo rằng những khác biệt đáng kể vẫn còn tồn tại, đặc biệt là liên quan đến các vấn đề lãnh thổ nhạy cảm.
Phát biểu từ Tòa Bạch Ốc, Tổng thống Trump cho biết ông đã có “các cuộc đàm phán rất dài và rất tốt” với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, cùng các nhà lãnh đạo của Pháp, Đức, Vương quốc Anh và NATO.
“Chúng tôi đang nhận được sự ủng hộ lớn lao từ các nhà lãnh đạo châu Âu. Họ cũng muốn cuộc chiến này kết thúc.”
“Chúng tôi đã có nhiều cuộc trò chuyện với Tổng thống Vladimir Putin của Nga, và tôi nghĩ giờ đây chúng tôi đã gần hơn so với bất cứ lúc nào, và chúng ta sẽ xem mình có thể làm gì,” ông Trump nói.
Trước tuyên bố đầy lạc quan từ Washington, Tổng thống Zelenskyy cho biết các cuộc đàm phán với các nhà lãnh đạo Mỹ và châu Âu diễn ra khó khăn nhưng mang tính xây dựng.
Các cuộc thảo luận cấp cao và sức ép nhượng bộ
Cuộc đàm phán cấp cao diễn ra trong bối cảnh áp lực ngày càng tăng từ phía Washington yêu cầu Kyiv phải cân nhắc các nhượng bộ đối với Moscow để chấm dứt cuộc xung đột đã trở thành một trong những cuộc chiến đẫm máu nhất châu Âu kể từ Thế chiến II.
Phái đoàn Mỹ tham gia cuộc thảo luận bao gồm đặc phái viên Steve Witkoff và con rể Tổng thống Trump, Jared Kushner. Bên cạnh Tổng thống Zelenskyy, các nhà lãnh đạo châu Âu chủ chốt cũng tham dự.
Một tuyên bố chung được đưa ra sau cuộc họp đã nhấn mạnh cam kết từ các nhà lãnh đạo châu Âu và Mỹ về việc hợp tác để cung cấp “đảm bảo an ninh vững chắc” cho Ukraine. Cam kết này bao gồm việc thành lập một “lực lượng đa quốc gia Ukraine” do châu Âu lãnh đạo, có sự hỗ trợ của Hoa Kỳ.
Lực lượng này, theo tuyên bố, sẽ đảm nhận vai trò “hoạt động bên trong Ukraine” và hỗ trợ tái thiết lực lượng Ukraine, bảo đảm không phận và hỗ trợ các vùng biển an toàn hơn. Các nhà lãnh đạo cũng thống nhất rằng lực lượng Ukraine nên duy trì ở mức 800.000 quân trong thời bình.
Hai quan chức Mỹ, phát biểu với hãng thông tấn Reuters, mô tả các biện pháp bảo vệ được đề xuất này là “giống Điều 5”, ám chỉ đến cam kết phòng thủ chung trong Điều 5 của Hiệp ước NATO. Trước đó, Ukraine đã phát tín hiệu sẵn sàng từ bỏ tham vọng gia nhập liên minh quân sự NATO để đổi lấy các đảm bảo an ninh vững chắc từ phương Tây.
Nhu cầu về sự rõ ràng và những đảm bảo trong quá khứ
Phát biểu với các phóng viên tại Berlin, Tổng thống Zelenskyy khẳng định rằng trước khi đưa ra bất kỳ quyết định nào liên quan đến kiểm soát lãnh thổ trong một thỏa thuận hòa bình tiềm năng, Kyiv cần một sự hiểu biết rõ ràng về bản chất của các đảm bảo an ninh được đề nghị.
Ông cũng nhấn mạnh rằng bất kỳ đảm bảo nào cũng phải bao gồm một cơ chế giám sát ngừng bắn hiệu quả.
Các quan chức Ukraine bày tỏ sự thận trọng về hình thức của các đảm bảo an ninh. Sự dè dặt này xuất phát từ thực tế lịch sử: Ukraine đã từng nhận được các đảm bảo an ninh được Mỹ và châu Âu hậu thuẫn sau khi độc lập vào năm 1991, nhưng những đảm bảo đó đã không ngăn cản được các cuộc xâm lược của Nga vào năm 2014 và 2022.
Thủ tướng Đức Friedrich Merz xác nhận rằng Washington đã đưa ra các đảm bảo an ninh “đáng kể” trong cuộc họp tại Berlin.
“Những gì Mỹ đặt lên bàn ở Berlin, về mặt đảm bảo pháp lý và vật chất, thực sự rất đáng kể.”
“Giờ đây chúng ta có cơ hội cho một tiến trình hòa bình thực sự. Chỉ có Ukraine mới có thể quyết định về việc nhượng bộ lãnh thổ. Không có ngoại lệ nào cả,” ông Merz nói.
Thủ tướng Đức cũng nêu bật tính cấp thiết của việc Liên minh châu Âu đạt được một thỏa thuận về việc sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga để hỗ trợ Ukraine.
Theo ông, điều này là cần thiết để gửi một thông điệp mạnh mẽ tới Moscow rằng việc tiếp tục chiến tranh là vô ích. Ông cảnh báo các thành viên EU phải chia sẻ rủi ro liên quan đến việc tịch thu các tài sản đó, nếu không sẽ làm tổn hại đến uy tín của khối.
Trong một diễn biến khác, EU đã thông qua các biện pháp trừng phạt mới nhắm vào các công ty và cá nhân bị buộc tội giúp Nga lách các hạn chế của phương Tây đối với xuất khẩu dầu mỏ, vốn là nguồn tài trợ cho cuộc chiến.
Moscow mở cửa cho hòa bình, nhưng phản đối ‘sự tạm dừng’
Tại Moscow, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Tổng thống Putin “sẵn sàng cho hòa bình và các quyết định nghiêm túc” nhưng phản đối điều mà ông mô tả là “sự tạm dừng và lẩn tránh tạm thời.”
Đài Al Jazeera đưa tin từ Berlin cho biết kết quả cụ thể của cuộc đàm phán vẫn chưa rõ ràng, mặc dù văn phòng Tổng thống Zelenskyy đã tuyên bố các cuộc hội đàm giữa phái viên Mỹ và Ukraine đã kết thúc.
Chính phủ Đức, cũng theo Al Jazeera, cũng đã trình bày một đề xuất 10 điểm riêng, tập trung vào hợp tác quân sự và tình báo thay vì một thỏa thuận hòa bình toàn diện. Các nhà lãnh đạo châu Âu dự kiến sẽ tiếp tục các cuộc thảo luận để thu hẹp những bất đồng còn lại, trong bối cảnh áp lực chấm dứt cuộc chiến ngày càng gia tăng.
Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul bày tỏ sự lạc quan thận trọng, nhưng cũng kèm theo lo ngại liệu Putin có từ bỏ các yêu cầu của mình hay không.
“Tôi tin rằng các cuộc đàm phán chưa bao giờ nghiêm túc như hiện nay. Chúng đang được tiến hành rất tích cực.”
“Nhưng liệu nó có thành công hay không, chúng ta sẽ không biết cho đến cuối tuần này. Tất nhiên, mọi nỗ lực đều đáng giá trong tình huống lịch sử này để cuối cùng chấm dứt sự chết chóc khủng khiếp này và kết thúc cuộc chiến tranh này.”
“Điều chúng ta vẫn chưa biết là liệu Vladimir Putin có thực sự có ý chí chân chính để chấm dứt cuộc chiến này hay không,” ông Wadephul nói.
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
