Sau khi Hoa Kỳ cùng Israel tiến hành các cuộc tấn công vào Iran cuối tuần qua, Israel cho biết Iran hiện đã đáp trả bằng loạt đòn tấn công dồn dập.
Các cuộc không kích mới nhất của Israel ở Iran đã khiến ít nhất ba người chết, trong đó có một xe cứu thương bị trúng bom tại thành phố Isfahan.
Việc Hoa Kỳ không kích dẫn đến một cuộc họp khẩn cấp khác của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres tiếp tục cảnh báo về nguy cơ leo thang.
“Chúng ta phải hành động ngay lập tức và dứt khoát để chấm dứt giao tranh và quay lại với các cuộc đàm phán nghiêm túc, bền vững về chương trình hạt nhân của Iran. Chúng ta cần một giải pháp đáng tin cậy, toàn diện và có thể kiểm chứng – một giải pháp khôi phục lòng tin, bao gồm việc cho phép các thanh sát viên của IAEA tiếp cận đầy đủ, vì đây là cơ quan kỹ thuật của LHQ trong lĩnh vực này.”
Cuối tuần qua, Hoa Kỳ đã cùng Israel thực hiện chiến dịch quân sự lớn nhất của phương Tây nhằm vào Iran kể từ cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979.
Iran tuyên bố sẽ trả đũa và cảnh báo các căn cứ quân sự Hoa Kỳ ở Trung Đông có thể là mục tiêu tấn công tiếp theo.
Đại sứ Iran tại Liên Hiệp Quốc, ông Amir Saeid Iravani, cho biết Hoa Kỳ và Israel đã vượt qua "lằn ranh đỏ".
“Xuyên suốt lịch sử, dân tộc Iran kiên cường và đoàn kết đã vượt qua những tổn thương sâu sắc và đối mặt với các kẻ thù tàn bạo hơn. Lần này, chúng tôi sẽ cho thế giới thấy phẩm giá, sức mạnh và sự vĩ đại của mình. Trong 10 ngày qua, Iran đã cung cấp cho các tổ chức quốc tế – bao gồm Hội đồng Bảo an LHQ và IAEA – tất cả thông tin và cảnh báo cần thiết về cuộc tấn công man rợ của Israel. Nhưng một lần nữa, họ đã chứng minh rằng cái gọi là ‘nỗ lực ngăn chặn chiến tranh và xâm lược suốt 80 năm qua’ chỉ là lý thuyết suông, không có hiệu lực trên thực tế.”
Kể từ khi Israel bắt đầu tấn công Iran vào ngày 13/6, Iran cho biết đã có hơn 400 người thiệt mạng.
Israel tuyên bố rằng các đòn đáp trả từ Iran đã khiến 24 người ở Israel tử vong.
Dù các quan chức Hoa Kỳ khẳng định họ không nhắm đến thay đổi chế độ tại Iran, Tổng thống Donald Trump lại ám chỉ điều ngược lại.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội, ông Trump viết rằng không có lý do gì mà không thay đổi chính quyền nếu chính phủ hiện tại ở Iran không thể, theo lời ông, “làm cho Iran vĩ đại trở lại”.
Còn Ngoại trưởng Hoa Kỳ Pete Hegseth thì nói rằng các cuộc tấn công nhằm mục tiêu loại bỏ năng lực hạt nhân của Iran, chứ không phải lật đổ chính quyền.
Sứ mệnh này không phải và cũng chưa từng nhắm vào việc thay đổi chế độ. Tổng thống đã cho phép một chiến dịch chính xác nhằm vô hiệu hóa mối đe dọa từ chương trình hạt nhân Iran đối với lợi ích quốc gia của chúng ta, cũng như bảo vệ cho cả tập thể binh sĩ Hoa Kỳ và đồng minh Israel.Pete Hegseth
Hoa Kỳ cho biết các đòn tấn công đã nhắm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran – Fordo, Natanz và Isfahan.
Tại Fordo, cơ sở nằm sâu trong núi, là nhà máy làm giàu uranium được cho là quan trọng đối với chương trình hạt nhân của Iran.
Hoa Kỳ đã sử dụng một quả bom nặng 13 tấn để tấn công Fordo, bất chấp lời kêu gọi từ IAEA không được tấn công các cơ sở hạt nhân.
Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi, hiện đang có mặt tại Moscow để hội đàm với Tổng thống Vladimir Putin, nói rằng các cuộc không kích đã khiến tương lai của Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) bị nghi ngờ.
“Tôi không ở vị trí để tiết lộ chúng tôi sẽ phản ứng như thế nào trước những gì Hoa Kỳ đã làm đêm qua. Nhưng tôi chỉ muốn nói rằng, Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân NPT đã không bảo vệ được Iran và chương trình hạt nhân hòa bình của chúng tôi, và đây là một thách thức nghiêm trọng."
Kể từ năm 1992, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã nhiều lần cảnh báo rằng Iran đang tiến gần đến việc sở hữu vũ khí hạt nhân.
Hiện không có bằng chứng cho thấy Iran đang sở hữu hoặc theo đuổi vũ khí hạt nhân.
Trong khi đó, các nhà phân tích ước tính Israel sở hữu khoảng 90 đầu đạn hạt nhân – và là một trong năm quốc gia không tham gia Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân NPT.
Tổng Giám đốc IAEA, ông Rafael Grossi, cảnh báo rằng các cuộc tấn công của Hoa Kỳ và Israel có thể khiến Iran rút khỏi hiệp ước này.
“Chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân – vốn là nền tảng cho an ninh quốc tế suốt hơn nửa thế kỷ qua – đang bị đe dọa. Các diễn biến nghiêm trọng tại Iran đang trở nên tồi tệ hơn sau cuộc oanh kích đêm qua và khả năng xung đột lan rộng. Chúng ta còn một khoảng thời gian ngắn để quay lại đối thoại và ngoại giao. Nếu cánh cửa này đóng lại, bạo lực và hủy diệt có thể vượt ngoài sức tưởng tượng, và cơ chế không phổ biến vũ khí hạt nhân toàn cầu như chúng ta biết có thể sẽ sụp đổ.”
Dù Hoa Kỳ và Israel tuyên bố đã phá hủy các cơ sở hạt nhân của Iran, nhưng chưa có phân tích độc lập nào được thực hiện.
Trước các cuộc tấn công, các xe tải chở hàng đã được nhìn thấy ra vào cơ sở Fordo – cả quan chức Iran và Israel đều xác nhận rằng Iran đã sơ tán các địa điểm này trước khi Hoa Kỳ tấn công.
Các nhà phân tích cho rằng dù có thể làm gián đoạn hoạt động vật lý của một cơ sở hạt nhân, nhưng không thể tiêu diệt kiến thức và chuyên môn đã được tích lũy qua nhiều thập kỷ.
Darya Dolzikova, nhà nghiên cứu cao cấp về phổ biến hạt nhân tại Viện Dịch vụ Hoàng gia Vương quốc Anh cho rằng người ta không thể phá hủy kiến thức bằng biện pháp quân sự.
“Có thể làm suy yếu chương trình hạt nhân ở một mức độ nào đó, tùy thuộc vào quy mô tấn công của Hoa Kỳ và Israel, nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn chương trình bằng vũ lực quân sự. Không hẳn là vì cơ sở vật chất phân tán, mà còn là vì kiến thức kỹ thuật đã ăn sâu vào lực lượng khoa học nội địa. Chương trình này đã hoạt động hàng chục năm, vì vậy nếu Iran muốn khôi phục, họ có đủ chuyên môn để làm điều đó.”
Cả Nga và Trung Quốc đều lên án các cuộc tấn công, trong đó các quan chức Nga nhắc lại việc Hoa Kỳ từng viện cớ “vũ khí hủy diệt hàng loạt” để xâm lược Iraq năm 2003.
Cuối cùng, không có vũ khí nào được tìm thấy, và hơn 100.000 dân thường đã thiệt mạng trong cuộc chiến sau đó.
Đại sứ Nga tại Liên Hiệp Quốc, ông Vassily Nebenzia, cho biết:
Một lần nữa Washington đã thể hiện sự coi thường hoàn toàn đối với lập trường của cộng đồng quốc tế. Vì lợi ích của đồng minh Israel, Hoa Kỳ sẵn sàng nhắm mắt làm ngơ trước việc hàng chục ngàn phụ nữ, trẻ em và người già Palestine bị sát hại. Và giờ đây, họ đang đánh cược với sự an toàn và hạnh phúc của toàn nhân loại. Hành động của Hoa Kỳ đã mở nắp chiếc hộp Pandora, và giờ thì không ai biết thảm họa gì sẽ đến tiếp theo.Vassily Nebenzia
Trước các cuộc tấn công của Israel, Iran từng đang đàm phán với Hoa Kỳ về chương trình hạt nhân, mà ông Trump mô tả là "mang tính xây dựng".
Ngày 9/6 – chỉ bốn ngày trước khi Israel không kích – ông Trump công bố rằng Iran đã từ chối một điều khoản quan trọng trong đề xuất của Hoa Kỳ, yêu cầu nước này từ bỏ quyền kiểm soát năng lực làm giàu uranium.
Đại sứ Israel tại Liên Hiệp Quốc, ông Danny Danon, cho rằng Israel và Hoa Kỳ đã cố gắng ngoại giao nhưng thất bại.
“Không thể phủ nhận rằng ngoại giao đã được thử đi thử lại. Hoa Kỳ dẫn đầu nỗ lực này. Nhiều quốc gia trong căn phòng này đã tham gia với thiện chí. Nhưng chính quyền Tehran có những toan tính khác. Họ dùng bàn đàm phán như một lớp vỏ ngụy trang – một chiến thuật trì hoãn để tiếp tục phát triển tên lửa và làm giàu uranium.”
Ông Abbas Araghchi thì nói rằng kêu gọi Iran quay lại đàm phán là vô nghĩa – vì Iran vốn đã đang đối thoại.
“Tôi nghĩ kêu gọi Iran quay lại ngoại giao là vô nghĩa, vì chúng tôi đang ở giữa quá trình đó. Chúng tôi đang đàm phán với Hoa Kỳ thì Israel tấn công. Và chỉ hai ngày trước đây, chúng tôi đang đàm phán với các nước châu Âu tại Geneva thì lần này Hoa Kỳ lại phá hoại. Chúng tôi đã và đang ngoại giao. Nhưng rồi chúng tôi bị tấn công.”
Tại Úc, Ngoại trưởng Penny Wong khẳng định Úc ủng hộ các cuộc tấn công của Hoa Kỳ.
Bà Wong cho biết Hoa Kỳ chưa yêu cầu hỗ trợ gì thêm từ Úc, và từ chối tiết lộ liệu trạm giám sát tình báo Pine Gap có tham gia vào chiến dịch hay không.
Bà cũng nói rằng Bộ Ngoại giao đã sơ tán nhân viên khỏi Iran và đang hỗ trợ các công dân Úc có thể vượt qua biên giới Iran – Azerbaijan.
“Hiện có khoảng 2.900 công dân Úc và người thân đăng ký với chúng tôi tại Iran, và đang tìm cách rời khỏi đây. Còn tại Israel là khoảng 1.300 người. Tình hình rất khó khăn, không phận tại Iran vẫn đang đóng cửa. Tôi đã nhiều lần kêu gọi người dân Úc và gia đình nếu cảm thấy có thể rời đi một cách an toàn thì nên làm ngay.”
Người phát ngôn đối lập phụ trách Nội vụ, ông Andrew Hastie, cho rằng phản ứng của chính phủ là chưa đủ mạnh.
“Tôi nghĩ họ quá mơ hồ. Hoa Kỳ là đồng minh thân cận, và đóng vai trò then chốt trong việc tái lập trật tự và hòa bình tại Trung Đông. Còn Iran thì là một chế độ bảo trợ khủng bố – hậu thuẫn Hamas, Hezbollah và Houthi – và đã nhiều lần hành động chống lại Israel.”
