Những điểm chính
- Một nghiên cứu mới cho thấy chi phí sinh hoạt cao đang khiến nhiều người lựa chọn ăn uống không lành mạnh.
- Chế độ ăn uống kém là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tại Úc.
- Trong khi đó, hàng triệu tấn thực phẩm ăn được bị vứt bỏ mỗi năm.
Cứ 20 người ở Úc thì chưa đến 1 người lựa chọn thực phẩm phù hợp với hướng dẫn ăn uống của quốc gia. Thay vào đó, họ tiêu thụ gấp đôi lượng thực phẩm chế biến sẵn như bánh quy, thịt nguội – được xếp vào nhóm thực phẩm “không thiết yếu”.
Theo báo cáo Food System Horizons mới nhất của cơ quan nghiên cứu khoa học và kỹ nghệ quốc gia Úc - CSIRO, người Úc đang mắc nhiều căn bệnh do ăn uống không lành mạnh, mặc dù Úc có nguồn thực phẩm an toàn, chất lượng cao và khá dồi dào.
Số liệu từ Nha Thống kê Úc cho thấy giá trị nội địa của ngành sản xuất trái cây (không bao gồm nho làm rượu) là 6,3 tỷ đô la trong năm 2022–23, với 2,7 triệu tấn được bán ra.
Tương tự, giá trị nội địa của ngành rau củ là 5,8 tỷ đô, với 3,6 triệu tấn được tiêu thụ.
Mỗi năm, Úc thải ra hơn 33 triệu tấn rác hữu cơ, phần lớn là thực phẩm ăn được nhưng lại bị vứt bỏ.
Báo cáo của CSIRO ước tính hệ thống sản xuất, phân phối và tiêu thụ thực phẩm của Úc trị giá khoảng 800 tỷ đô la và tạo việc làm cho khoảng 3,5 triệu người.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng hệ thống này chưa phục vụ được tất cả người dân. Và việc thiếu thực phẩm bổ dưỡng, giá cả phải chăng là nguyên nhân hàng đầu gây ra nhiều căn bệnh.
Thiếu sự lựa chọn dẫn đến chế độ ăn kém dinh dưỡng
Bà Larelle McMillan, Giám đốc nghiên cứu chương trình Nông nghiệp và Thực phẩm Bền vững của CSIRO, cho rằng chi phí thực phẩm và các vấn đề sức khỏe đang “gây áp lực lớn lên người dân Úc”.
Bà cho rằng việc thiếu lựa chọn là một phần nguyên nhân. Bà nói với SBS News:
“Các dịch bệnh và vấn đề sức khỏe thường được cho là hậu quả của sự lựa chọn cá nhân."
“Tuy nhiên, có những yếu tố vượt ngoài khả năng lựa chọn – như giá cả và sự tiếp cận – khiến người ta khó mua được thực phẩm lành mạnh."
Thực phẩm tươi thường đắt đỏ hơn đồ chế biến sẵn, lại tốn thời gian chuẩn bị.
Người sống ở vùng nông thôn hoặc vùng xa thường phải đối mặt với giá cả cao hơn và ít lựa chọn hơn, điều này ảnh hưởng đến quyết định ăn uống của họ.
Theo báo cáo, 6% người dân ở khu vực nông thôn chỉ đến được một cửa hàng thực phẩm duy nhất, trong khi con số này tăng lên đến 34% ở các vùng xa.
Các yếu tố trên khiến nhiều người Úc không ăn đủ chất, làm tăng nguy cơ béo phì và các vấn đề sức khỏe khác.
Chỉ dưới 5% người dân ăn đủ lượng trái cây và rau củ theo hướng dẫn ăn uống của chính phủ liên bang. Nhưng họ lại ăn gấp đôi lượng thực phẩm “tùy chọn” hoặc không thiết yếu như bánh quy và thịt chế biến sẵn.
Nguy cơ từ chế độ ăn là một yếu tố hàng đầu làm tăng gánh nặng bệnh tật, theo Viện Y tế và Phúc lợi Úc (AIHW).
Thức ăn nhanh tràn lan, quảng cáo ảnh hưởng đến trẻ em
Ngoài chi phí, yếu tố tiện lợi cũng ảnh hưởng đến việc mua sắm.
Bà Lilly Lim-Camacho, nhà nghiên cứu chính của CSIRO, nhận định:
“Mua đồ tươi về nấu không thuận tiện bằng các lựa chọn có sẵn. Vả lại còn tốn thời gian và chi phí.”
Bà cũng lưu ý rằng môi trường mua sắm và quảng cáo đóng vai trò lớn trong việc hình thành thói quen ăn uống.
“Ví dụ, trẻ em tiếp xúc với quảng cáo thức ăn nhanh có thể ảnh hưởng đến món mà trẻ muốn ăn sau đó.”
Báo cáo còn cho thấy có nhiều cửa hàng thức ăn nhanh ở các khu vực có điều kiện kinh tế thấp và gần trường học – góp phần tạo ra thói quen ăn uống không lành mạnh.
Nhiều thực phẩm tươi bị lãng phí
Trong khi nhiều người thiếu ăn hoặc không mua được thực phẩm bổ dưỡng, hàng triệu tấn thực phẩm ăn được lại bị vứt bỏ mỗi năm.
Theo bà Sarah Pennell, Giám đốc điều hành Foodbank Australia:
“Úc lãng phí hơn 7,6 triệu tấn thực phẩm còn ăn được mỗi năm. Chúng tôi muốn phần lớn số đó được chuyển tới các tổ chức từ thiện chứ không phải bãi rác.”
Ông Daniel Moorfield, Giám đốc điều hành tổ chức Second Bite, cho biết họ ngăn chặn việc lãng phí khoảng 25 triệu kg thực phẩm mỗi năm – tương đương 50 triệu bữa ăn.
Tuy nhiên, họ có thể làm nhiều hơn nếu được hỗ trợ, như ông Moorfield nói:
“Chúng tôi ủng hộ mạnh mẽ chính sách ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp quyên góp thực phẩm dư thừa, thay vì vứt bỏ. Đây là chính sách đơn giản nhưng có thể giúp cung cấp hàng triệu bữa ăn lành mạnh cho người cần, đồng thời giảm lãng phí thực phẩm.”
Điều gì có thể tạo ra sự thay đổi?
Một cách để khuyến khích người dân chọn thực phẩm lành mạnh, theo CSIRO, là đánh thuế đối với thực phẩm không lành mạnh và nước ngọt – điều mà Tổ chức Y tế Thế giới ủng hộ vào năm 2022.
Nhưng bà Pennell nói rằng loại thuế này cần được xem xét kỹ trong bối cảnh tác động đến những người có thu nhập thấp.
“Chúng tôi sẽ ủng hộ những chính sách được cân nhắc kỹ, nhằm cải thiện sức khỏe dinh dưỡng và tài trợ cho các chương trình hỗ trợ thực phẩm – miễn là chúng không khiến cuộc sống của những người có thu nhập thấp trở nên khó khăn hơn.”
