Từ “lá phổi của Trái đất” thành nguồn phát thải carbon
Theo một nghiên cứu quy mô lớn được công bố mới đây, rừng mưa nhiệt đới Queensland -vốn được mệnh danh là “lá phổi của Trái đất” vì khả năng hấp thụ carbon - giờ đây lại thải ra nhiều carbon hơn lượng chúng hấp thụ, do ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu.
Nghiên cứu này dựa trên bộ dữ liệu giám sát rừng lâu dài và toàn diện nhất thế giới, và phát hiện các khu rừng này đã vượt qua một ngưỡng khí hậu quan trọng. Điều này có thể đe dọa các cam kết khí hậu của Úc theo Thỏa thuận Paris, bao gồm mục tiêu giới hạn mức tăng nhiệt toàn cầu ở 1.5°C.
Giáo sư danh dự David Karoly thuộc Đại học Melbourne cảnh báo:
“Các tính toán về mức cắt giảm khí thải cần thiết để đạt mục tiêu Thỏa thuận Paris có thể đều sai lệch.”
Các nhà nghiên cứu từ Đại học Quốc gia Úc (ANU), Đại học Adelaide, Đại học Western Sydney (WSU), CSIRO và Đại học James Cook đã theo dõi 11,000 cây ở khu vực đông bắc Queensland trong suốt 49 năm (1971–2019).
Trong những thập niên đầu, rừng hoạt động như một bể chứa carbon – hấp thụ nhiều hơn lượng thải ra. Nhưng khoảng năm 2000, xu hướng này đảo ngược: rừng bắt đầu phát thải carbon nhiều hơn lượng hấp thụ.
Tác giả chính Hannah Carle (Đại học Western Sydney) cho biết:
“Rừng hấp thụ carbon khi cây phát triển, và thải ra carbon khi cây chết hoặc phân rã. Khi chúng tôi phân tích lượng carbon tích tụ và mất đi trong thân và cành cây, chúng tôi nhận thấy sự cân bằng này đã thay đổi rõ rệt.”
Nguyên nhân: Cây chết nhiều hơn vì khí hậu khắc nghiệt
Bà Carle cho biết nguyên nhân chính của sự chuyển đổi này là tỷ lệ cây chết tăng cao theo thời gian.
Hai sự kiện được xác định có tác động mạnh là đợt hạn hán El Niño nghiêm trọng năm 1998 và cơn bão Larry năm 2006.
“Cây thường chết sau khi chịu nhiều yếu tố gây căng thẳng liên tiếp,” bà Carle giải thích. “Ví dụ, một cây bị gãy do bão sẽ dễ bị sâu bệnh tấn công. Những mối nguy đó làm cây yếu dần, và một đợt hạn hán sau đó có thể khiến nó chết hẳn.”
Bên cạnh đó, nhiệt độ tăng cao cực đoan và thiếu nước nghiêm trọng – đều do nóng lên toàn cầu – là những yếu tố chính dẫn đến hiện tượng này.
Các nhà khoa học cũng lưu ý rằng tình trạng tương tự đã được ghi nhận ở rừng Amazon, nơi rừng mưa có thể đang tiến gần đến “điểm tới hạn”. Tuy nhiên, khác với Amazon bị tàn phá nặng nề do phá rừng và khai thác đất, các khu rừng ở Queensland hầu như không bị con người can thiệp.
Hệ lụy đối với mục tiêu khí hậu của Úc
Chính phủ liên bang Úc đã cam kết cắt giảm 62–70% khí thải vào năm 2035 (so với mức năm 2005). Tuy nhiên, Giáo sư Karoly cho rằng những phát hiện mới này đặt ra nghi vấn lớn về khả năng thực hiện mục tiêu đó.
“Các mục tiêu hiện nay có thể không đủ để đạt yêu cầu của Thỏa thuận Paris, bởi vì nhiều giả định trong thỏa thuận này dựa trên việc các hệ sinh thái tự nhiên vẫn hấp thụ được carbon như trước.”
Trước nay, các nhà khoa học vẫn ước tính rằng khoảng 25% lượng CO₂ phát thải toàn cầu được cây cối và thảm thực vật hấp thụ, trong đó rừng mưa nhiệt đới đóng vai trò quan trọng nhất.
“Rừng mưa hấp thụ nhiều CO₂ hơn bất kỳ hệ sinh thái đất liền nào khác,” Karoly nói. “Nếu chúng chuyển sang phát thải, đó là tín hiệu cảnh báo sớm cho các khu vực khác như Nam Mỹ, Ấn Độ và Đông Nam Á.”
Bà Carle cũng đồng tình:
“Chúng ta đang chứng kiến biến đổi khí hậu do con người gây ra đã ảnh hưởng đến cả những hệ sinh thái nguyên vẹn nhất, làm giảm khả năng của chúng trong việc giúp chúng ta chống lại biến đổi khí hậu.”
Giáo sư Karoly kêu gọi chính phủ xem xét lại các mô hình khí hậu của mình để xác định liệunước Úc có còn khả năng đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 hay không.
Ông nói: “Điều đầu tiên họ nên làm là tăng cường các mục tiêu cắt giảm khí thải ở Úc.”
Không phải “ô nhiễm” – nhưng là “ô nhiễm khí hậu”
Giáo sư Karoly nhấn mạnh rằng carbon do rừng phát thải không phải là ô nhiễm theo nghĩa truyền thống.
“Nó không gây bệnh phổi hay hen suyễn như khói công nghiệp hay khí thải xe cộ. Nhưng đó là ô nhiễm khí hậu, vì nó góp phần làm Trái đất nóng lên nhanh hơn.”
Carle cho biết lượng carbon do rừng phát thải vẫn thấp hơn rất nhiều so với khí thải từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch, và các khu rừng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc lưu giữ carbon trong đất và rễ cây.
“Những hệ sinh thái này hoàn toàn có thể – và cần phải – tiếp tục giúp chúng ta giảm thiểu biến đổi khí hậu. Nhưng để làm được điều đó, chúng ta phải giảm mạnh khí thải, vì cây cối hiện đã quá căng thẳng trước điều kiện thời tiết cực đoan.”
Nghiên cứu này không chỉ là lời cảnh báo cho nước Úc – mà còn là dấu hiệu sớm cho toàn cầu rằng ngay cả những khu rừng nguyên sinh nhất cũng không còn miễn nhiễm trước tác động của biến đổi khí hậu.
READ MORE
SBS Việt ngữ
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instgram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
