Hầu hết chúng ta có thể quen thuộc với cụm từ “cuộc chiến chống ma túy”.
Ở Mỹ, “cuộc chiến chống ma túy” đã được tiến hành từ những năm 1970, khi Tổng thống Richard Nixon ký Đạo luật về các chất bị kiểm soát, và tuyên bố lạm dụng ma túy là “kẻ thù số một của công chúng”.
Thế nhưng ngày nay, Hoa Kỳ đang đấu tranh không phải với ma tuý bất hợp pháp mà là với các loại thuốc được kê đơn, khi số ca tử vong do opioid có kê đơn, đã lên đến mức khủng hoảng.
Các nhà chức trách ở Úc đã cố gắng tránh tình trạng khẩn cấp tương tự, bằng cách đưa ra các hạn chế đối với opioid vào năm 2020, nhằm hạn chế nguồn cung.
Nhóm thuốc opioid là nhóm có tác dụng giảm đau hiệu quả đặc biệt để giảm đau với những bệnh nhân bị ung thư.
Thuốc opioid được chia thành 2 nhóm:
Nhóm có nguồn gốc tự nhiên được chiết xuất từ thuốc phiện như opium, morphin, codein…
Nhóm thuốc có nguồn gốc tổng hợp như hydrocodon, heroin, fentanyl, tramadol...
Trong đó, nhóm thuốc opioid giảm đau nhẹ như: codeine, tramadol,... và nhóm thuốc opioid giảm đau mạnh như: morphin.
Năm ngoái, cựu giám đốc hãng dược Purdue Pharma, David Sackler đã ra làm chứng trong phiên điều trần của Uỷ ban Giám sát Hạ viện Hoa Kỳ, về cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau nhóm opioid kê đơn đã lan khắp nước Mỹ.
"OxyContin là một loại thuốc mà hãng dược Purdue dự định giúp đỡ mọi người, nó đã giúp và tiếp tục giúp đỡ hàng triệu người Mỹ. Thế nhưng đã có quá nhiều người chết do bị nghiện và lạm dụng các loại thuốc có chứa opioid, bao gồm thuốc OxyContin."
Các vấn đề liên quan đến việc sử dụng opioid tổng hợp ở Mỹ phần lớn bắt nguồn từ việc kê đơn thuốc - phát hiện này đã gây ra mối lo ngại ở Úc.
Từ năm 1990 đến năm 2014, số lượng đơn thuốc opioid đã tăng gấp bốn lần ở Úc, và cũng gia tăng số ca bị chết vì tai nạn liên quan đến ma túy, những cái chết trên đường lộ do sử dụng ma tuý đã vượt xa con số tử vong vì tai nạn giao thông.
Bác sĩ gia đình, GP, Danielle McMullen là Phó Chủ tịch Hiệp hội Y khoa Úc.
“Úc - giống như nhiều nơi trên thế giới - đang chứng kiến sự gia tăng đầy thách thức, trong việc sử dụng opioid theo toa. Và cho dù đó là sự lạm dụng thuốc cố ý hay vô tình, thì điều chắc chắn là việc sử dụng opioid theo toa đã vượt xa quá mức."
Cơ quan Quản lý Sản phẩm Trị liệu, TGA đã đưa ra các hạn chế chặt chẽ hơn về việc cấp đơn thuốc và nguồn cung cấp opioid, từ năm 2020, nhằm giải quyết tác hại tiềm tàng của opioid.
Điều này có nghĩa là ở Úc đang có các giới hạn mới, về kích thước gói thuốc opioid và liều lượng thuốc được kê đơn, trong Chương trình Phúc lợi Dược phẩm.
Chính phủ đã gởi thư tới hàng ngàn bác sĩ gia đình, thông báo rằng đơn thuốc opioid của họ đang được theo dõi.
Các tiểu bang và vùng lãnh thổ cũng có hành động, áp dụng kiểm tra đơn thuốc opioid ngay trong thực tế lưu hành.
Tiến sĩ Hester Wilson, từ trường Đại học Bác sĩ Gia đình Hoàng gia Úc nói điều này có nghĩa là bác sĩ gia đình và nhân viên chăm sóc sức khỏe, có thể biết chính xác những loại thuốc mà bệnh nhân đã được kê đơn.
"Nếu tôi có một bệnh nhân đến khám và tôi xem trong lịch sử SafeScript, tôi có thể thấy các loại thuốc có nguy cơ cao từng được kê. Vì vậy, có thể sẽ bao gồm các loại thuốc như benzodiazepin, có thể sẽ bao gồm cả opioid. Tùy thuộc vào tiểu bang và vùng lãnh thổ mà bạn đang sống, cũng sẽ hạn chế một số loại thuốc tiềm ẩn nguy cơ cao khác... Và đó là cả một tập dữ liệu riêng tư của PBS, vì nó bao gồm cả dữ liệu kê đơn và phân phối."
Thế nhưng những thay đổi này có hiệu quả như thế nào?
Phát ngôn nhân Bộ Y tế liên bang trong một thông cáo gởi đến SBS, đã lập luận rằng các hạn chế của Cơ quan Quản lý Sản phẩm Trị liệu đã bắt đầu có tác dụng như mong muốn.
"TGA đang hợp tác với Phòng Nghiên cứu & Kinh tế Y tế của Bộ Y tế và Chăm sóc Người cao niên, để đánh giá ảnh hưởng của chương trình cải cách opioid năm 2020, và các chính sách khác, khi bộ dữ liệu mới hoàn thiện. Dữ liệu tạm thời từ Viện Y tế và Phúc lợi Úc cho thấy rằng trong năm 2020/2021, số ca nhập viện liên quan đến opioid đã giảm xuống còn 6.690 ca, giảm từ 9.194 trong năm 2015. Năm 2017 có 1.370 ca tử vong do sử dụng opioid, và con số này giảm xuống còn 946 ca tử vong vào năm 2021."
Tiến sĩ Ben Daniels từ trường Đại học New South Wales vừa hoàn thành một nghiên cứu về ảnh hưởng của các hạn chế của Cơ quan Quản lý Sản phẩm Trị liệu.
Ông nói hiện nay có ít opioid được kê đơn theo Chương trình Phúc lợi Dược phẩm hơn - nhưng một số người vẫn chọn tiếp cận các loại thuốc này bằng cách trả đầy đủ giá tiền.
"Tất cả các loại thuốc này có thể được mua bên ngoài Chương trình Phúc lợi Dược phẩm PBS, thông qua đơn thuốc tư nhân, và có vẻ như một số người đã chuyển sang thị trường tư nhân, để tránh các hạn chế của PBS - vì các hạn chế chỉ áp dụng cho khu vực PBS."
Tiến sĩ Wilson cho biết đã có sự thay đổi tích cực trong cộng đồng y tế, họ không sẵn sàng kê đơn thuốc giảm đau bằng opioid nữa - thế nhưng vẫn còn một số lo ngại rằng tình huống có phần cực đoan, các bác sĩ nói chung đã đi từ mức quá dễ dãi đến mức quá thận trọng như hiện nay.
“Trong bối cảnh có nhiều sự giáo dục cũng như thay đổi văn hóa về việc sử dụng opioid, thì điều bạn muốn làm và thoát khỏi tình trạng cực đoan như hiện nay đó là đứng ở giữa, chúng tôi sẽ là người đánh giá bệnh nhân của mình, và chúng tôi là những người tốt nhất để làm chuyện này. Vì vậy, chúng tôi không muốn sự hạn chế sẽ nghiền nát mọi thứ, và kiểm soát một cách ồ ạt, để những người cần đến opioid không thể tiếp cận. Thế nhưng chúng tôi cũng xem xét lợi ích và rủi ro của loại thuốc này.... Sự thay đổi từ việc kê đơn opioid rất dễ dãi sang kê đơn opioid vô cùng thận trọng. Mọi người có thể bị bỏ lỡ phương pháp điều trị mà họ cần và nên nhận, có đúng không?"
John Ryan là Giám đốc điều hành của Học Viện Penington, cơ quan này từng đưa ra báo cáo về số ca tử vong do dùng opioid quá liều vào năm 2023.
Ông nói Úc vẫn chưa có được sự cân bằng trong cách tiếp cận opioid kê toa - và các chính sách của chính phủ đã khuyến khích một số bác sĩ đóng chặt sổ sách của họ, thay vì hợp tác chặt chẽ hơn với bệnh nhân.
"Các bác sĩ rõ ràng đang lo lắng về việc bệnh nhân của họ nhận thông tin sai, vì đã có rất nhiều điều xảy ra trong 10 hoặc 15 năm qua, và các bác sĩ thực sự dựa vào mối quan hệ tin cậy với bệnh nhân để kê toa... Nhưng tôi nghĩ vấn đề lớn hơn là ở Úc chúng ta có xu hướng áp dụng cách tiếp cận cứng rắn đối với các vấn đề về ma túy... và trong lĩnh vực kê đơn thuốc, chúng ta cũng đã thực hiện nhiều thay đổi về nguồn cung, mà không thực sự cải thiện việc quản lý nhu cầu của bệnh nhân một cách cẩn thận."
Nhu cầu về opioid dường như chủ yếu đến từ người bị đau mãn tính kéo dài, ảnh hưởng đến khoảng 3,4 triệu người Úc - hơn một nửa trong số đó là phụ nữ.
SBS trước đây từng đưa tin về sự thiên vị giới tính, thường khiến những phụ nữ này không được điều trị kịp thời và hiệu quả, cuộc khảo sát về Định kiến về giới tính mới nhất của chính phủ, khảo sát hơn 2.500 phụ nữ, cho thấy 2/3 phụ nữ gặp phải sự thiên vị này trong hệ thống y tế.
Đối với phụ nữ khuyết tật hoặc thuộc cộng đồng LGBTQIA+, con số này tăng vọt lên mức đáng kinh ngạc là 80%.
Kate Sear là Giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu về Tình dục, Sức khỏe và Xã hội tại trường Đại học La Trobe và cũng Phó Chủ tịch Cuộc điều tra về Nỗi đau Victoria.
Bà nói người ta hy vọng cuộc điều tra có thể tìm ra giải pháp cho một vấn đề phức tạp.
“Hai trong số năm phụ nữ phải sống chung với cơn đau mãn tính, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Chúng tôi biết rằng thường có những đối xử khác biệt đối với những phụ nữ Thổ dân và Người dân đảo Torres Strait, phụ nữ thuộc nhóm LBTQIA+, phụ nữ chuyển giới, v.v. Vì vậy, về cơ bản, một trong những điều chúng ta cần xem xét qua cuộc điều tra về nỗi đau này, không chỉ là trải nghiệm của phụ nữ, nhưng hãy nhìn họ qua cái mà chúng tôi gọi là lăng kính giao thoa... trải nghiệm có thể khác như thế nào với những người ở các độ tuổi khác nhau, nguồn gốc chủng tộc và dân tộc, giới tính khác nhau, v.v. - sau đó thử đưa ra một loạt đề xuất về cách chúng ta có thể giải quyết những nhu cầu đó của phụ nữ."
Thế nhưng không chỉ sự phân biệt đối xử mới có thể là một vấn đề.
Tiến sĩ McMullen nói các bác sĩ gia đình có thể cung cấp khả năng tiếp cận các liệu pháp thay thế, thông qua các kế hoạch quản lý bệnh mãn tính - với các khoản giảm giá dành cho tư vấn sức khỏe tâm thần, các buổi tập thể dục và các nhà vật lý trị liệu có thể hỗ trợ quá trình phục hồi.
Susi Tegen từ Liên minh Y tế Nông thôn Quốc gia cho biết nhiều bệnh nhân không đủ khả năng về thể chất hoặc tài chính để tiếp cận các dịch vụ này.
"Khi bệnh nhân muốn tiếp cận với các dịch vụ đó, thì họ cảm thấy rất khó, bởi vì ngay cả đối với bác sĩ cung cấp dịch vụ, họ cũng không thể trang trải đủ chi phí cho cơ sở của họ, nếu chỉ nhận được tài trợ của Medicare hoặc trợ cấp... Chúng tôi hy vọng rằng trong Ngân sách sẽ có một số thay đổi. Bởi vì chúng tôi không thể duy trì hoạt động - hoặc các phòng khám ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa nước Úc không thể duy trì - nếu các mô hình tài trợ chỉ có thể áp dụng tốt đối với các dịch vụ trong thành phố. Chúng tôi sẽ nói với bệnh nhân thế nào: Ồ, chúng ta không có dịch vụ này ở vùng quê.”
Dữ liệu công khai cho thấy số ca tử vong do dùng thuốc quá liều ở miền quê, luôn cao hơn so với các trung tâm đô thị.
Hơn nữa, tại các vùng có điều kiện kinh tế xã hội khó khăn - khoảng 80% bệnh nhân cần sự điều trị thay thế thay vì dùng opioid đã không thể tiếp cận được các dịch vụ thay thế.
Báo cáo về dùng thuốc quá liều năm 2023 của Học Viện Penington cũng chỉ ra rằng hầu hết những người chết vì dùng thuốc quá liều đều có nhiều hơn một loại thuốc trong cơ thể - chủ yếu là các loại thuốc benzodiazepin.
Bà Tegen cho biết cần phải có một khoản tài trợ lớn cho các dịch vụ y tế nông thôn, để giải quyết những vấn đề này, và để bệnh nhân có thể xây dựng mối quan hệ với các chuyên gia y tế đáng tin cậy, và hiểu cách thức hoạt động của các loại thuốc khác nhau trong cơ thể họ.
Bà ước tính để làm được như vậy cần sự tài trợ khoảng 6,55 tỷ đô la mỗi năm.
"Chi tiêu cho việc chăm sóc sức khỏe ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa đang bị thiếu hụt rất lớn. Và điều này một phần là do sự phân bổ lực lượng làm việc trong ngành y tế không hợp lý. Chúng ta không có đủ bác sĩ, y tá, chuyên gia y tế, nha sĩ, dược sĩ ở vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa của Úc. Và đó là lý do tại sao gánh nặng bệnh tật ở vùng nông thôn, và vùng sâu vùng xa của Úc cao gấp 1,4 lần so với các thành phố."
Guilia Jones, từ tổ chức vận động Pain Australia, cho biết bà tin rằng không nhất thiết phải là một trong hai tình huống cực đoan khi nói đến opioid kê toa, khi các bác sĩ và bệnh nhân phải lựa chọn giữa những loại thuốc này và các liệu pháp sức khoẻ khác.
Bà nói rằng cuộc khủng hoảng vì sử dụng sai mục đích và tầm quan trọng của việc sử dụng hợp lý, là hai vấn đề riêng biệt và cần được giải quyết riêng biệt.
"Ngay cả sau khi các bác sĩ gia đình về căn bản đã bị chính phủ kiểm soát chặt chẽ để thực hiện những thay đổi này, thì họ vẫn phải kê đơn khá nhiều opioid vì không có giải pháp đơn giản nào cho chứng đau mãn tính, và đó là một phần của sự kết hợp những biện pháp chữa bệnh của con người.”
