Mãn kinh và tiền mãn kinh là gì?
Mãn kinh là khi buồng trứng ngưng hoạt động và ngưng tiết các nội tiết tố nữ, khiến chu kỳ kinh nguyệt chấm dứt vĩnh viễn, được xác nhận sau mười hai tháng liên tục không có kinh nguyệt.
Giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh, hay còn gọi là tiền mãn kinh, là những năm dẫn đến kỳ kinh nguyệt cuối cùng và năm sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng. Trong thời gian này, những thay đổi về nội tiết tố có thể dẫn đến các triệu chứng như kinh nguyệt thất thường, đau nhức, ‘bốc hỏa’ (cảm giác nóng bừng mặt) và toát mồ hôi, nhất là vào ban đêm gây rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến tâm trạng cũng như sự tập trung vào ban ngày.
Liệu có thể mang thai trong thời gian này?
Trong thời kỳ tiền mãn kinh, phụ nữ có thể không có kinh nguyệt trong nhiều tháng, nhưng vẫn có thể thụ thai trong thời gian này.
Vì vậy nên sử dụng biện pháp tránh thai cho đến ít nhất 12 tháng sau kỳ kinh nguyệt cuối cùng, để không mang thai ngoài ý muốn.
Nguyên nhân nào dẫn đến mãn kinh?
Mãn kinh là một quá trình tự nhiên theo tuổi tác, khi buồng trứng hết trứng. Điều này dẫn đến những thay đổi trong các hormone do buồng trứng sản xuất và các hormone từ não kiểm soát buồng trứng. Cuối cùng, buồng trứng ngừng sản xuất trứng và kinh nguyệt chấm dứt vĩnh viễn.
Nhưng cũng có một số nguyên nhân gây mãn kinh sớm như: điều trị ung thư bằng hóa trị, xạ trị, bị các bệnh liên quan đến buồng trứng hoặc cắt bỏ buồng trứng, mắc một số bệnh rối loạn hệ miễn dịch, rối loạn chuyển hóa…
Thời kỳ mãn kinh bắt đầu khi nào?
Các triệu chứng mãn kinh (bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, thay đổi kinh nguyệt) thường bắt đầu từ khoảng 47 tuổi. Kỳ kinh nguyệt cuối cùng thường vào khoảng 51 tuổi nhưng điều này cũng tùy trường hợp cụ thể. Giai đoạn tiền mãn kinh kéo dài bao lâu cũng tùy từng trường hợp, có người chỉ vài tháng, trong khi người khác có thể kéo dài đến mười năm.
Hiện tại không có cách nào đáng tin cậy để dự đoán khi nào một phụ nữ sẽ mãn kinh và các triệu chứng mãn kinh của họ sẽ như thế nào.
Các triệu chứng cũng tùy ở mỗi người. Có người hầu như không cảm thấy triệu chứng rõ ràng nào, còn người khác thì mắc phải hàng loạt biến đổi tâm sinh lý, gồm:
- Hành kinh bất thường.
- Khô âm đạo.
- Cảm giác nóng bừng mặt 'bốc hỏa'.
- Rối loạn giấc ngủ và đổ mồ hôi trộm ban đêm.
- Dễ tăng cân
- Đau nhức, mệt mỏi thường xuyên.
- Thay đổi tính tình.
- Suy giảm trí nhớ.
Sau mãn kinh, sức khỏe của phụ nữ thường bắt đầu tuột dốc, tỷ lệ mắc bệnh cao. Hàng loạt bệnh mạn tính có xu hướng xuất hiện như bệnh tim mạch, loãng xương, tiểu són do stress, tăng cân.
Cách nào trị khỏi những triệu chứng tiền mãn kinh?
Phần lớn phụ nữ có thể khắc phục những triệu chứng tiền mãn kinh bằng cách:
Tăng cường chất đạm, axit béo omega-3, chất xơ và canxi trong thực đơn hàng ngày.
Lối sống khoa học, tập thể dục hàng ngày, không hút thuốc, hạn chế rượu bia, ngủ ngon và đủ giấc (khoảng 7 – 8 giờ/ngày), giữ cân nặng ổn định với chỉ số BMI - Body Mass Index = (cân nặng )/(chiều cao x 2) trong giới hạn bình thường (18,5-24,9)
Khi nào phải điều trị bằng thuốc?
Tùy từng trường hợp, nếu các triệu chứng rối loạn tiền mãn kinh trở nên nghiêm trọng, ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị bằng thuốc điều hòa kinh nguyệt, bổ sung nội tiết tố…
Uống loại thuốc nào, liều lượng bao nhiêu, điều trị trong thời gian bao lâu… cần được bác sĩ cân nhắc kỹ lưỡng. Do đó, phụ nữ không nên tự ý uống thuốc mà cần đến cơ sở y tế uy tín, có chuyên khoa phụ sản để được kiểm tra sức khỏe và được bác sĩ chỉ định dùng thuốc đúng cách.
Làm sao để phụ nữ nhẹ nhàng vượt qua giai đoạn mãn kinh?
- Có chế độ nghỉ ngơi, sinh hoạt và dinh dưỡng khoa học.
- Tăng cường ăn các loại rau củ quả, nhất là thực phẩm giàu canxi, omega-6, omega-3 và vitamin D.
- Tập thể dục đều đặn để giữ sự dẻo dai cho hệ xương
- Sử dụng chất bôi trơn để giảm cảm giác đau khi quan hệ tình dục.
- Khám phụ khoa định kỳ để phát hiện và xử trí kịp thời bệnh lý phụ khoa và tầm soát bệnh ung thư phụ khoa.
Mời quý vị vào Audio để nghe Bác sĩ Hồ Quang Phú - chuyên khoa Sản và Hiếm muộn - giải đáp các câu hỏi về tiền mãn kinh và mãn kinh trong chương trình Sức khỏe là Vàng.
