Mất ngủ kinh niên là tình trạng phổ biến ở Úc, ước tính có khoảng 10-15%, tương đương 3.5 triệu người trưởng thành gặp phải tình trạng này tại một thời điểm nào đó trong đời.
Bác sĩ Brian Cung, GP ở Sydney cho biết: "Mất ngủ kinh niên được định nghĩa là tình trạng khó ngủ ít nhất 3 đêm trong một tuần và kéo dài trên 3 tháng. Ở Úc, có đến 30-50% người từng trải qua triệu chứng mất ngủ, trong đó 10-15% rơi vào mất ngủ kinh niên. Hậu quả của căn bệnh này gây tốn kém cho xã hội tới 11 tỷ đô la mỗi năm.”
Ba yếu tố dẫn đến mất ngủ
Mất ngủ không xuất phát từ một nguyên nhân duy nhất mà thường do sự kết hợp của nhiều yếu tố:
- Predisposing factors (yếu tố cơ địa): Có người dễ ngủ, có người khó ngủ từ nhỏ, và đây là điều khó thay đổi.
- Precipitating factors (yếu tố kích hoạt): Căng thẳng công việc, bệnh lý thể chất hoặc tâm thần có thể khởi phát mất ngủ.
- Perpetuating factors (yếu tố duy trì): Thói quen sinh hoạt sai lệch như sử dụng điện thoại, máy tính trên giường, ngủ ngày quá nhiều, hoặc giờ giấc ngủ thất thường khiến mất ngủ trở nên dai dẳng.
Đáng chú ý, mất ngủ có mối liên hệ chặt chẽ với trầm cảm: khoảng 50% bệnh nhân mất ngủ kinh niên cũng mắc bệnh này. Ngoài ra, hội chứng ngưng thở khi ngủ cũng gây mất ngủ.
Nếu bản thân hoặc người thân có dấu hiệu buồn ngủ ban ngày, khó tập trung, dễ cáu gắt… hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.Bác sĩ Brian Cung
Chẩn đoán mất ngủ dựa trên cả triệu chứng ban đêm và ban ngày, theo Bác sĩ Brian Cung.
- Ban đêm: khó vào giấc, ngủ chập chờn, hay thức giấc, hoặc dậy sớm không ngủ lại được.
- Ban ngày: mệt mỏi, buồn ngủ, đau nhức, dễ cáu gắt, giảm tập trung, ảnh hưởng công việc và giao tiếp.
Nếu các triệu chứng này kéo dài ít nhất 3 tháng, có thể xác định là mất ngủ kinh niên.
Tuổi tác có phải là nguyên nhân?
Người lớn tuổi thường được cho là dễ mất ngủ. Nhưng điều quan trọng không phải là số giờ ngủ, mà là chất lượng giấc ngủ.
Có người chỉ cần ngủ 5-6 tiếng mỗi đêm nhưng vẫn tỉnh táo, minh mẫn, miễn là giấc ngủ sâu và đủ với nhu cầu cơ thể.
Điều trị: không chỉ dùng thuốc ngủ
Nhiều người nghĩ đến thuốc ngủ như giải pháp nhanh chóng, nhưng bác sĩ Brian Cung nhấn mạnh nguy cơ lệ thuộc thuốc ngủ và tác dụng phụ.
“Thuốc ngủ chỉ nên dùng ngắn hạn, vì nguy cơ gây lệ thuộc và tác dụng phụ như buồn ngủ kéo dài, giảm tỉnh táo ban ngày.”
Thay vào đó, hướng điều trị được khuyến khích là liệu pháp tâm lý và thay đổi lối sống:
- Liệu pháp hành vi nhận thức (Cognitive Behavioral Therapy for Insomnia – CBT-I).
- Thiền định và chánh niệm để thư giãn tinh thần.
- Tập thói quen ngủ đúng giờ, tránh cà phê, trà và vận động mạnh trước khi đi ngủ.
- Giữ 'vệ sinh giấc ngủ' (sleep hygiene): biến phòng ngủ thành không gian chỉ dành để ngủ, không mang laptop hay điện thoại lên giường.
Ngoài ra, một số trường hợp mất ngủ có thể được hỗ trợ bằng hormone melatonin hoặc thuốc chống trầm cảm liều thấp, nhưng vẫn cần có sự theo dõi của bác sĩ.
Mời quý vị vào phần Audio để nghe Bác sĩ Brian Cung giải đáp các câu hỏi về mất ngủ kinh niên.
Thông tin trong bài chỉ mang tính tổng quát. Hãy gặp GP hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn cụ thể cho trường hợp của quý vị.
