Theo bác sĩ Nguyễn Ngọc Kim Chi, PTSD là rối loạn tâm lý xảy ra sau khi một người trải qua hoặc chứng kiến một sự kiện gây sang chấn nghiêm trọng, chẳng hạn như tai nạn nặng, bị tấn công, bạo lực gia đình hoặc xâm hại tình dục. Những trải nghiệm này có thể khiến người trong cuộc cảm thấy tính mạng của mình bị đe dọa hoặc bị tổn thương nghiêm trọng về thể chất và tinh thần.
Thông thường, sau một biến cố lớn, con người có thể bị sốc, lo lắng hoặc buồn bã trong một thời gian ngắn. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng tâm lý kéo dài hơn bốn tuần và ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt hằng ngày, tình trạng đó có thể được chẩn đoán là PTSD.
Những triệu chứng thường gặp
PTSD có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Mất ngủ, ác mộng tái diễn, thường xuyên mơ thấy lại sự kiện đã xảy ra.
- Flashback - cảm giác như đang sống lại khoảnh khắc sang chấn, kèm theo sợ hãi và hoảng loạn.
- Luôn trong trạng thái căng thẳng cao độ, dễ giật mình, lo âu.
- Tránh né những nơi chốn, con người hay tình huống gợi nhớ đến biến cố.
- Xa lánh gia đình, bạn bè, giảm khả năng cảm nhận cảm xúc tích cực.
Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới sáu tuổi, PTSD có thể biểu hiện qua việc chơi lặp đi lặp lại một tình huống giống với sang chấn đã gặp, trở nên cáu gắt, nhõng nhẽo hoặc thay đổi hành vi rõ rệt.
PTSD phổ biến đến mức nào tại Úc?
Theo các khảo sát sức khỏe quốc gia tại Úc giai đoạn 2020–2022, khoảng 75% người dân Úc trong suốt cuộc đời sẽ trải qua ít nhất một biến cố được xem là sang chấn nghiêm trọng. Tuy nhiên, khoảng 11% dân số sẽ phát triển thành PTSD.
Bác sĩ Kim Chi cho biết, phụ nữ có nguy cơ mắc PTSD cao gấp đôi nam giới, chủ yếu do tỷ lệ trải qua bạo lực gia đình và tấn công tình dục cao hơn.
Một số nhóm nghề nghiệp cũng có nguy cơ cao, chẳng hạn như cảnh sát, nhân viên cứu thương, quân nhân - những người thường xuyên phải đối diện với tai nạn, bạo lực và cái chết.
PTSD ảnh hưởng ra sao đến cuộc sống?
PTSD có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống cá nhân và gia đình. Người mắc PTSD thường trở nên khép kín, chán nản, giảm khả năng làm việc và khó duy trì các mối quan hệ. Trong nhiều trường hợp, điều này tạo áp lực lớn lên gia đình và những người thân xung quanh.
Đặc biệt, với những sang chấn kéo dài nhiều năm, như bạo lực gia đình hoặc sang chấn thời thơ ấu, người bệnh có thể mắc PTSD phức hợp (complex PTSD) - một dạng khó điều trị và có xu hướng dai dẳng.
Chẩn đoán và điều trị PTSD như thế nào?
Hiện nay, PTSD không được chẩn đoán bằng xét nghiệm hay máy móc, mà chủ yếu thông qua quá trình phỏng vấn và đánh giá lâm sàng giữa bác sĩ và bệnh nhân.
Về điều trị, bác sĩ Kim Chi nhấn mạnh rằng tâm lý trị liệu là phương pháp quan trọng nhất, đặc biệt với các nhà tâm lý lâm sàng hoặc chuyên viên tư vấn về sang chấn.
Trong một số trường hợp, thuốc điều trị như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc hỗ trợ giảm ác mộng có thể được sử dụng.
Việc điều trị cần thời gian và sự kiên nhẫn, đồng thời phụ thuộc vào mức độ và loại sang chấn mà người bệnh đã trải qua.
Nhiều trường hợp PTSD có thể cải thiện rõ rệt hoặc hồi phục, đặc biệt khi sang chấn không kéo dài. Tuy nhiên, bệnh vẫn có khả năng tái phát nếu người bệnh gặp lại một biến cố tương tự trong tương lai.
Vai trò của gia đình và cộng đồng
Theo bác sĩ Kim Chi, nhiều người mắc PTSD không chủ động nói ra tình trạng của mình. Vì vậy, sự quan tâm của gia đình và bạn bè là vô cùng quan trọng.
Nếu nhận thấy người thân trở nên cáu gắt, mất ngủ, thu mình hoặc thay đổi hành vi sau một biến cố, cần khuyến khích họ tìm sự hỗ trợ y tế sớm.
Tại Úc, mọi người có thể liên hệ với Victim Support Services tại các tiểu bang để được hỗ trợ tâm lý, kết nối với chuyên gia và trong một số trường hợp là hỗ trợ tài chính.
Thông tin trong bài chỉ mang tính tổng quát. Nếu quý vị hoặc người thân gặp khó khăn về sức khỏe tinh thần, xin hãy trao đổi với bác sĩ gia đình hoặc chuyên gia y tế để được tư vấn phù hợp.
