Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã trở về nước sau khi bất ngờ ban hành chỉ thị yêu cầu bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân, một động thái làm dấy lên lo ngại về việc căng thẳng giữa các siêu cường có thể bùng phát trở lại.
Ông Trump công bố lệnh này trên mạng xã hội vào thứ Năm, ngay trước khi bước vào hội nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Hàn Quốc.
Thông báo này được đưa ra chỉ vài ngày sau khi Nga tuyên bố đã thử nghiệm tên lửa hành trình và thiết bị bay không người lái dưới biển có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Mặc dù thường xuyên tự nhận là “tổng thống của hòa bình”, phát biểu thẳng thừng của Trump lại khiến dư luận bối rối, bởi không rõ ông đang nói đến việc thử nghiệm hệ thống vũ khí hay thực hiện vụ nổ hạt nhân thật sự, điều mà Hoa Kỳ chưa làm kể từ năm 1992.
“Do các chương trình thử nghiệm của các nước khác, tôi đã chỉ đạo Bộ Chiến tranh bắt đầu thử nghiệm vũ khí hạt nhân của chúng ta trên cơ sở bình đẳng,” Trump viết trên nền tảng Truth Social.
Trump cũng tuyên bố rằng Mỹ hiện có nhiều vũ khí hạt nhân hơn bất kỳ quốc gia nào khác, và rằng ông đã đạt được điều đó ngay trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Tuy nhiên, theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI), báo cáo mới nhất cho thấy Nga sở hữu 5,489 đầu đạn hạt nhân, trong khi Mỹ có 5,177 và Trung Quốc khoảng 600.
Trong bài đăng được viết chỉ vài phút trước cuộc gặp với ông Tập, Trump còn nói rằng Trung Quốc có thể “bắt kịp trong vòng 5 năm tới”, nhưng không đưa ra bằng chứng nào cho nhận định này.
Trung Quốc và Nga phản ứng
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn kêu gọi Mỹ “tuân thủ nghiêm túc lệnh cấm thử nghiệm hạt nhân toàn cầu.”
Phía Nga thì đặt câu hỏi liệu Trump có được “cung cấp thông tin chính xác” hay không.
“Tổng thống Trump nói trong thông cáo rằng các quốc gia khác đang thử nghiệm vũ khí hạt nhân. Cho đến nay, chúng tôi không biết có ai đang làm điều đó cả,” phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói.
Ông Peskov nhấn mạnh rằng các cuộc diễn tập vũ khí gần đây của Nga “không thể được xem là thử nghiệm hạt nhân”, và hy vọng “thông tin đã được truyền đạt chính xác đến Tổng thống Trump.”
Ông cũng ngụ ý rằng Nga sẽ tiến hành thử nghiệm thật nếu Mỹ làm trước:
“Nếu ai đó rút khỏi lệnh hoãn thử nghiệm, Nga sẽ hành động tương ứng.”
Tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần khẳng định rằng nếu có quốc gia nào tiến hành thử hạt nhân, Nga cũng sẽ làm theo.
Hiện cả hai nước Mỹ và Nga đều duy trì lệnh hoãn thử nghiệm thực tế (moratorium), dù vẫn thường xuyên tiến hành diễn tập quân sự với các hệ thống có khả năng mang đầu đạn hạt nhân.
Hoa Kỳ đã ký Hiệp ước Cấm thử nghiệm Hạt nhân Toàn diện (CTBT) từ năm 1996, cấm mọi vụ nổ hạt nhân cho dù vì mục đích quân sự hay dân sự.
Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres thông qua người phát ngôn khẳng định:
“Việc thử nghiệm hạt nhân không thể được cho phép trong bất kỳ hoàn cảnh nào.”
Trump cũng nhắc lại mong muốn đàm phán cắt giảm kho vũ khí hạt nhân, nói rằng:
“Giải trừ hạt nhân sẽ là điều tuyệt vời. Chúng tôi đang thực sự thảo luận điều đó với Nga, và nếu có thể, sẽ thêm cả Trung Quốc.”
Lần thử hạt nhân cuối cùng của Mỹ là năm 1992
Hoa Kỳ đã thực hiện 1,054 vụ thử hạt nhân từ năm 1945 cho đến năm 1992 (vụ đầu tiên ở New Mexico), cùng hai vụ tấn công hạt nhân ở Nhật Bản trong Đệ nhị Thế chiến.
Mỹ là quốc gia duy nhất từng sử dụng vũ khí hạt nhân trong chiến đấu.
Lần thử nghiệm cuối cùng diễn ra vào tháng 9 năm 1992, với vụ nổ ngầm 20 kiloton tại Khu an ninh hạt nhân Nevada.
Ngay sau đó, Tổng thống George Herbert Walker Bush ban hành lệnh ngừng thử nghiệm từ tháng 10 năm 1992, và được các chính quyền kế tiếp duy trì.
Từ đó, Mỹ chỉ thực hiện các thí nghiệm phi hạt nhân và mô phỏng bằng máy tính để thay thế.
Không quốc gia sở hữu hạt nhân nào, ngoại trừ Triều Tiên vào năm 2017, đã tiến hành thử nghiệm nổ thật trong hơn 25 năm qua.
Nữ nghị sĩ Dina Titus đại diện bang Nevada tuyên bố sẽ đệ trình dự luật nhằm ngăn chặn mọi kế hoạch khôi phục thử nghiệm vũ khí hạt nhân sống tại tiểu bang này.
Thượng nghị sĩ Jacky Rosen, cũng thuộc Đảng Dân chủ Nevada, viết trên nền tảng X rằng tuyên bố của Trump “hoàn toàn mâu thuẫn với những cam kết mà tôi đã nhận được từ các ứng viên do ông Trump đề cử... những người đã nói với tôi rằng việc thử hạt nhân có sức công phá lớn sẽ không xảy ra và là điều không cần thiết.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
