Kể từ khi trốn chạy khỏi Taliban vào năm 2021, Ahmad và gia đình đã sống trong cảnh lấp lửng.
Tên của anh đã được thay đổi vì lý do an toàn, do Pakistan — quốc gia nơi anh hiện đang sinh sống — đang đẩy mạnh chiến dịch trục xuất những người di cư Afghanistan cư trú bất hợp pháp.
Ahmad cho biết anh từng là nạn nhân của bạo lực do Taliban gây ra, sau khi bị bắt giữ khi đang tìm cách rời khỏi Afghanistan vì thuộc sắc tộc Hazara và mặc trang phục không phù hợp với văn hóa truyền thống.
"Tôi đang cố đến sân bay Kabul với hy vọng rời khỏi đất nước. Tôi bị chặn lại tại một trạm kiểm soát và bị bắt. Họ chuyển tôi đến đơn vị 06, nơi nổi tiếng với các hành vi tra tấn. Họ buộc tội tôi hợp tác với các tổ chức nước ngoài và chống lại các giá trị Hồi giáo của họ, chỉ vì tôi trông khác biệt và không giống với chuẩn mực của họ."
Trong thời gian quân đội Hoa Kỳ hiện diện tại Afghanistan, Ahmad cho biết anh từng làm việc cho một tổ chức xã hội dân sự, nhằm hỗ trợ các phong trào hòa bình chống lại Taliban và thúc đẩy các giá trị nhân quyền phổ quát, bao gồm quyền của phụ nữ và quyền được giáo dục.
Sau khi Hoa Kỳ, Úc và các đồng minh rút khỏi Afghanistan vào tháng 8 năm 2021, Taliban nhanh chóng trở lại nắm quyền.
Họ lập tức dỡ bỏ chính quyền được phương Tây hậu thuẫn và bị cáo buộc đã đàn áp những người từng làm việc cho chính phủ hoặc các tổ chức phi chính phủ, với lý do hợp tác với "quân xâm lược nước ngoài".
“Họ tra tấn tôi và cố ép tôi thừa nhận rằng tôi từng là một nhà hoạt động xã hội dân sự. Nhưng tôi đã không nhận, vì tôi biết nếu tôi thừa nhận, họ sẽ không thả tôi ra và có thể tôi sẽ bị giết.”
Ahmad đã cung cấp cho SBS những bức ảnh chụp các vết thương mà anh cho là hậu quả từ cuộc tra tấn – bao gồm các vết bầm tím dọc theo cánh tay trái và một vết rách trên mặt cần phải khâu.
Sau khi được thả khỏi buổi thẩm vấn, Ahmad cùng cha mẹ và em trai đã bỏ trốn sang Pakistan vào tháng 10 năm 2021.
Khi đến thành phố Quetta, anh đã nộp đơn xin thị thực Tị nạn và Nhân đạo của Úc vào ngày 19 tháng 12.
Đơn xin thị thực bao gồm Ahmad, vị hôn thê, cha và mẹ của anh. Anh cho biết gia đình đã chờ đợi hơn 42 tháng mà vẫn chưa nhận được phản hồi cụ thể hay cập nhật nào từ Bộ Nội vụ – ngoài những thư trả lời tự động.
Luật sư George Lombard, cố vấn cao cấp tại Playfair Legal – người từng hỗ trợ cộng đồng người Afghanistan tại Úc có thân nhân mắc kẹt ở Pakistan – cho biết các đương đơn xin thị thực nhân đạo thường phải chờ nhiều năm mới được xét duyệt.
“Mọi người như đang bị mắc kẹt trong trạng thái chờ đợi vô định. Chúng tôi biết rất nhiều người nộp đơn từ Pakistan đã bị chính quyền đe dọa trục xuất. Và phía sau tất cả là Chính phủ Úc – có lẽ họ thậm chí không có đủ nguồn lực để xử lý hết hồ sơ, chứ chưa nói đến việc xác định và hỗ trợ những người thực sự cần giúp đỡ. Đây là một quy trình vô cùng khó khăn và gây nhiều thất vọng.”
SBS được biết kể từ khi Kabul thất thủ vào tay Taliban năm 2021, đã có hơn 300.000 hồ sơ xin thị thực nhân đạo từ công dân Afghanistan (theo nguồn tin nội bộ từ một quan chức chính phủ cao cấp.)
Mỗi năm, chương trình thị thực nhân đạo của Úc chỉ cấp khoảng 20.000 suất – bao gồm các khu vực có người tị nạn trên toàn thế giới như Sudan, Myanmar, Trung Đông và Ukraine.
Được biết, người Afghanistan là nhóm chiếm tỷ lệ lớn nhất trong số người được cấp thị thực nhân đạo, tuy nhiên phần lớn hồ sơ vẫn sẽ không được chấp thuận (cũng theo nguồn tin nội bộ kể trên).
Khi tương lai của gia đình Ahmad vẫn còn phụ thuộc vào quyết định từ Chính phủ Úc, họ đang sống trong nỗi lo sợ ngày một lớn do chính quyền Pakistan gia tăng bắt giữ và trục xuất người di cư Afghanistan không có giấy tờ về nước.
"Chúng tôi không được phép làm việc. Chúng tôi cũng không được phép rời đi nơi khác. Chúng tôi không thể ra ngoài vì chính phủ Pakistan đang trục xuất người tị nạn Afghanistan. Một người bạn của tôi đã bị cảnh sát bắt và đưa trả về Afghanistan. Gia đình tôi đang trong hoàn cảnh rất khó khăn, không có bất kỳ sự hỗ trợ nào và luôn sống trong nỗi sợ sẽ bị trục xuất trở lại.”
Dân tộc Hazara – mà Ahmad là một thành viên – chiếm khoảng 9% dân số Afghanistan và từ lâu đã phải đối mặt với sự đàn áp.
Trong ba thập niên qua, phần lớn sự đàn áp này đến từ Taliban.
Vào tháng 3 năm 2025, tổ chức Minority Rights Group đã trình bày trước Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc rằng người Hazara tiếp tục bị loại trừ hoàn toàn khỏi đời sống chính trị, bị giết hại tùy tiện, bạo lực tình dục và bị buộc rời khỏi vùng đất tổ tiên của họ.
Luật sư George Lombard cho biết, những gia đình như của Ahmad đang đứng trước thế tiến thoái lưỡng nan – bị đàn áp ở quê nhà và không tìm được sự an toàn nơi họ hy vọng đặt chân đến.
“Mọi người không biết nên tiếp tục hay quay trở lại. Họ cố gắng ở lại Pakistan với hy vọng rằng một ngày nào đó hồ sơ của họ sẽ được xét duyệt. Nhưng với số lượng đơn khổng lồ như hiện nay, điều này không thể giải quyết nhanh chóng. Tôi thật sự rất thương cảm cho những người đang bị kẹt giữa nơi họ không thể ở lại và nơi họ cũng chưa thể đến.”
Maryam Zahid – Giám đốc điều hành tổ chức Afghan Women on the Move, chuyên hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái Afghanistan xây dựng cuộc sống độc lập tại Úc – cho biết bà từng có trải nghiệm tương tự khi chạy trốn khỏi Taliban vào năm 1999 và đến Úc theo diện thị thực nhân đạo dành cho phụ nữ gặp rủi ro.
“Tôi đến đây cách đây 27 năm, trong làn sóng Taliban đầu tiên. Tôi cũng từng sống ở Pakistan và từng chờ đợi Cao ủy LHQ Tị nạn, sống trong sự bất định về tương lai – khi đó tôi mới chỉ là một cô gái 20 tuổi. Tôi không hề biết phải mất bao lâu để hồ sơ của mình được xét. Nhưng tôi nằm trong số 1% hiếm hoi toàn cầu được cấp thị thực đến Úc. Công việc tôi đang làm hôm nay là bởi vì tôi đã từng trải qua điều họ đang trải qua.”
Bà cho biết nhiều thành viên trong cộng đồng của mình hiện cũng có thân nhân ở Pakistan đang đối mặt với tình cảnh tương tự Ahmad.
"Một số thành viên cộng đồng chúng tôi hiện là một phần của tổ chức này và còn nhiều người khác trong cộng đồng cũng đang rất lo lắng cho người thân còn kẹt lại ở đó. Đã ba năm rưỡi kể từ khi phần lớn họ nộp hồ sơ xin tị nạn vì lo sợ Taliban, nhưng đến giờ hồ sơ vẫn không thấy tiến triển gì.”
Phát ngôn nhân Bộ Nội vụ cho biết trong một tuyên bố rằng Bộ không thể bình luận về các trường hợp cụ thể vì lý do quyền riêng tư.
SBS được biết Bộ Nội vụ có ưu tiên xét các hồ sơ từ nhóm sắc tộc thiểu số như người Hazara, cũng như phụ nữ và trẻ em gái, người thuộc cộng đồng LGBTIQ+, cựu nhân viên từng làm việc với các lực lượng chiếm đóng, và thân nhân của những người đã được cấp thị thực nhân đạo.
Bà Zahid nói rằng tình trạng đàn áp phụ nữ và trẻ em gái ở Afghanistan đang ngày càng nghiêm trọng.
“Ai cũng biết họ cấm nữ sinh học cấp hai và đại học. Nhưng họ cũng hạn chế cơ hội việc làm, quyền tự do đi lại – phụ nữ muốn đi đâu cũng phải có nam giới đi cùng. Họ còn cản trở việc tiếp cận chăm sóc sức khỏe, nhất là sức khỏe tinh thần. Còn chuyện bạo lực gia đình thì dưới chế độ Taliban, điều đó thậm chí không được coi là một mối lo."
Ahmad lo ngại viễn cảnh này sẽ xảy ra với mẹ và vị hôn thê nếu họ bị buộc quay trở lại Afghanistan – trong khi bản thân anh có thể sẽ phải đối mặt với bạo lực, thậm chí là cái chết dưới tay Taliban.
Giữa lúc đang lẩn trốn chính quyền Pakistan và chờ đợi hồi âm từ Chính phủ Úc sau gần 1,300 ngày sống trong bất định, Ahmad khẩn cầu một cơ hội sống còn.
“Đã 42 tháng dài và đầy đau khổ kể từ khi tôi nộp đơn xin thị thực nhân đạo. Giờ đây tôi chỉ mong Chính phủ Úc hãy xét hồ sơ của tôi và cứu gia đình tôi khỏi hoàn cảnh tuyệt vọng này.”
Bài viết được thực hiện với sự hợp tác của ban SBS tiếng Dari.
READ MORE
SBS Việt ngữ
