"Mi no bin disaed blo kam wan jurnalis…mi disaed blo kam wan nes.
"Be mi reisap from wan singel mama hemi had blo hem hemi ko hed blo pem skul fi blo mi.
"...hemi wan shef, mama blo mi, hemi talem tu jurnalis lo taem we tufla i bin kam lo wan restaurant we hemi bin wok lem, se mi kat wan gel ia be hemi stap lo haos. Sapos hemi oraet lo yutufala, plis yutufala save faenem wan wok blem."
Tufala ia hemi Tony mo Elaine Wilson, blong Ostrelia. Tufala i bin helpem Brenda blong statem wok blem long wan niuspepa we i stap bifo: Vanuatu Independent. Stat blong wok blem i bin kat sam smol samting we i bin mekem hambak long rod blem. Be sam stori blong taem ia hemi fani nomo blong tingabaot long hem naoia.
"Lo taem se mi bin wok wetem olgeta lo niuspepa…wan turisbot i bin kam lo Port Vila. Deputi Prae Minista blo yumi hemi Joe Natuman.
"...lo taem ia, mi wan yangfala…mi ko wetem ol nara jurnalis blo nara media. Taem oli talem se 'taem blo kwestion ia' mi mi singaot lem 'Prae Minista'.
"Fes lesen lo karia blo mi!"
Be afta hemia, long 2018 Brenda i bin joinem VBTC long Port Vila. VBTC i bin tekem ol eksperiens blong Brenda long saed blong niuspepa mo krowem wetem ol niufala samting olsem redio mo televisen. Janis blong hem kasem ol bigfala storian bae i kam antap tu, be i kat plante samting blong save long komen mo kritisisem tu.
"Jurnalism hemi tuff fromse, mi wan woman mo mi smol…be mi save mitim ol importan pipol ia.
"Vanuatu hemi wan mel domineit sosaeti, plante taem ol man oli tingse ol woman i no save mekem ol kaen wok blo olgeta.
"Wantaem we mi bin mekem wan stori blo kavman mo mi bin kasem sam hars toktok. Ol bigfala man blo kavman oli talem lo mi se bae mi lusum wok from wanem mi bin mekem lo stori ia. Hemi wan samting we mi lanem. Naoia hemi pat blo laef blo mi…[oltaem] mi talemaot tru wantaem."

Long yunifom ia, oli raetem "VBTC blo yumi evriwan." Credit: Brenda Daniel
Long yia ia Brenda i bin wok long wan stori long saed blong rabis samting we i bin kamaot from ripot blong olgeta woman mo gel we i mekem trip long sip bitwin long aelan.
"Mi bin mekem wan stori blo seksual harasmen lo ol sip.
"Naoia ol man lo ol aelan oli…ko lo ol sip. Hemi wan samting we mi stap praod blo sharem, mi mekem nomo be mi filim se taem we mi mekem stori ia i kat impak blem from olgeta lo sip ia oli lonjem wan internal investikesen i ko lo olgeta we i mekem rabis fasin.
"Yu save ol woman blo yumi lo Vanuatu plante oli fraet blo stap tokaot. Stori ia hemi no isi blo mekem fromse mifala i traem from faenemaot ol man we bae oli toktok be oli no wantem..oli kasem ol kaen fasin ia be taem blo yu talem se yu toktok, sharem aot stori blo nara man i harem blo yu save be i had blem.
"Bae hemi no helpem mi nomo o ol nara woman naoia, be hemi helpem ol gel we hemi stap kroap i kam antap."

Toktok wetem ol pipol long Santo o nara aelan long Vanuatu hemi bigfala pat blong wok blong Brenda Daniel Credit: Brenda Daniel
Mo Brenda i no bin stap wok long Port Vila nomo. Hemi bin ko long Santo tu blong harem ol stori blong olgeta we i stap long bigfala aelan blong Sanma.
Fulap kaen samting blong save long saed blong laef blong olgeta i stap.
"Lo Santo…taem se mi stap wokabaot ko lo maket haos spesali mi laekem storian wetem ol maket venda we oli kam longwe. Taem we mi luk olgeta mi werem yunifom blo mi, yunifom blo mifala, mifala putum 'VBTC blo yumi evriwan'.
"Plante blo olgeta oli no save se VBTC i wanem ia? Mi mi eksplenem wok we mi stap mekem. Mi ko, mi sidaon wetem olgeta. 'Yufala i stap lo vilij blo yufala…wanem nao yufala i lukse yufala i rili nidim nao o yufala i wantem kavman blo helpem yufala lem?'
"Sloslo olgeta i kam blo luksave, from plante blo olgeta oli no skul gud. 'Ah mifala nidim rod!' o 'Mifala stap pem bigfala mani blo bot.'
"Plante oli askem se 'Afta bae yu tekem toktok blo mifala lo fon ia bae yu ko mekem wanem lem?' 'Mi karemaot sam toktok blo yu [sapos yu] tingse mi harem se i no stret blo i ko lo ea, bae mi stretem gud bifo i ko lo ea.' "
Brenda i wan yangfala yet, be hemi kat fulap tingting blong sharem wetem olgeta we i save luk nius, o oli we i wantem helpem ripot long nius ia. Nambawan smol advaes blem blong kivim long ol yangfala?
"Sapos hemi wantem kam wan jurnalis, hemi mas laekem wok blem. Hemi no wan blong hamas vatu yu karem…yu mas kat hat blo hemia."