Key Points
- လၢပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်, စဲအ့ၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်စးထီၣ်အိသံးစဲၤခံ, တၢ်အိၣ်သံးအိၣ်ဒီးအနီၣ်ထိၣ်န့ၣ် မၤစှၤလီၤ တၢ်ကဲထီၣ်ပှၤနီၣ်ဒိၣ်တုာ်လၢအအိသံးအါအါ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
- သံးသဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်အိသံးဒီးတၢ်ပှ့ၤသံးသးနံၣ်လၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢ, သဲစးတၢ်ဘျၢဒီးတၢ်တြီခံဆီတဆီလၢအဘၣ်ဃး တၢ်အိသံးဖဲကမျၢၢ်မဲာ်ညါဟီၣ်ကဝီၤတနီၤနီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
- ဖဲတၢ်လဲၤဟံၣ်ပူၤဃီပူၤမူးပွဲသ့ၣ်တဖၣ်အခါ ပှၤစထြ့လယါသ့ၣ်တဖၣ် မုၢ်လၢ်ဝဲလၢနကဟဲစိာ်ဃုာ်ဒီးသံးနလၢကစၢ်ကအိအီၤအဂီၢ်, ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ တၢ်အိသံးကျးတနီၤနီၤအပူၤ တပှ့ၤဒုးအိလိာ်သးသံးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလုၢ်လၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ တၢ်ပာ်လီၤဝဲဒၣ် တၢ်ပှ့ၤအိသံးဒီး တၢ်အိသံး အတၢ်နဲၣ်ကျဲလၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢ, လၢအဘၣ်တၢ်ပာ်လီၤအီၤလၢ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် ကသံၣ်ကသီဒီး တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါကီၢ်ကးကရၢ (National Medical and Research Council) ဒ်သိးကမၤစှၤလီၤ ဆူၣ်ချ့တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ လၢအကဲထီၣ်ခီဖျိတၢ်အိသံးအဃိန့ၣ်လီၤ.
ကရၢအံၤစံးဝဲဒၣ် ပှၤကညီတဂၤန့ၣ်, လၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် တၢ်အိသံးန့ၣ်, တနွံအတီၢ်ပူၤ တဘၣ်အါန့ၢ်ဒံး တၢ်ပာ်ပနီၣ်အနီၣ်ထိၣ် အခွး ၁ဝ ဘၣ် ဒီး မ့မ့ၢ်တနံၤအဂီၢ်တခီန့ၣ် တဘၣ်အိအါန့ၢ်ဒံး တၢ်ပာ်ပနီၣ်အနီၣ်ထိၣ် လွံၢ်ခွး ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ, တၢ်အိသံး အနီၣ်ထိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ သံး ၁ဝ ကြဲၣ်(မ်), အဃိ ပှဲၤသိးသိးလိာ်ဝဲဒၣ်အသးဒီး တၢ်အိး ဘံးယး ၂၈၅ မံးလံးမံးထၢၣ်ခွးတခွး, မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီန့ၣ် ပှဲၤသိးဝဲဒီး တၢ်အိး စပံးထံ (wine) ခွး ၁ဝဝ မံးလံးမံးထၢၣ်တခွး, မ့တမ့ၢ် ပှဲၤသိးလိာ်အသးဒီး သံးသဝံး (spirit) ၃ဝမံးလံးမံထၢၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ ကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်အီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် သံးအကလုာ်တခါဂ့ၤတခါဂ့ၤအပူၤန့ၣ် သံးသဟီၣ်န့ၣ်ပၣ်ဃုာ်အါန့ၢ် တၢ်ပာ်ပနီၣ် တၢ်အိသံးတခွးအနီၣ်ထိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Every person has a different relationship to alcohol. Some choose to abstain altogether or drink less than their peers opting for non-alcoholic alternatives and drinks like mocktails. Credit: Thomas Barwick/Getty Images
“ပှၤဒိၣ်တုာ်လၢအိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီး အိသံးဒ်သိးတၢ်နဲၣ်ကျဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤအသိးန့ၣ်, ဆူၣ်ချ့တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ လၢအကဲထီၣ်ခီဖျိတၢ်အိသံးန့ၣ် အိၣ်စှၤဝဲဒၣ်, လၢအမ့ၢ် အဂၤတယၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲတဂၤန့ၣ်လီၤ.”
“နာ်သက့ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်တအိၣ်နီတဆဲးဘၣ်ဒုတမ့ၢ်ဘၣ်.”
တၢ်အိသံးစှၤ မ့တမ့ၢ် တအိသံးနီတစဲးဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဆူၣ်ချ့တၢ်ဆၢတဲာ်အဂ့ၤကတၢၢ်လၢနမၤအီၤသ့န့ၣ်လီၤ.Kristie Cocotis
Ms Cocotis စံးဝဲဒၣ် ဖဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်တၢ်ပာ်သးလၢ FARE တၢ်ကရၢကရိမၤအီၤန့ၣ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိလၢ တၢ်သံကွၢ်သံဒိးအဝဲသ့ၣ် ၄၄ မျးကယၤန့ၣ်စံးဝဲဒၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးအိသံးစှၤလီၤ မ့မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးပတုာ်ကွံာ်ဝဲတၢ်အိသံးန့ၣ်လီၤ.
သံးတၢ်မၤဘၣ်ဒိ တၢ်မၤဟးဂီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲထံကီၢ်အံၤ ဆူၣ်ချ့ အတၢ်ကီတၢ်ခဲဖးဒိၣ် လၢအအိၣ်ထီၣ်ဖးယံၤလံန့ၣ်လီၤ. ဖဲ Australian Institute of Health and Welfare တၢ်ကရၢကရိ တၢ်ပာ်ဖှိၣ်နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးစရီ အတၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ်, သံးန့ၣ်အိၣ်ဝဲဒ်သိးတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်အဒိၣ်ကတၢၢ်တခါ လၢတၢ်ဘၣ်ကူစါယါဘျါသးလၢကသံၣ်တၢ်မူးတၢ်ဘှီးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
လၢ ၂ဝ၂၃—၂ဝ၂၄နံၣ်အဂီၢ် တၢ်ထုးထီၣ်ပာ်ဖျါ နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးတနီၤအပူၤန့ၣ် Ms Cocotis စံးဝဲဒၣ်, “ခီဖျိလၢတၢ်အိသံးအဃိ ကိးနံၣ်ဒဲးန့ၣ် ပှၤသံအိၣ်ဘူးထီၣ်လၢအဂၤ ၆,ဝဝဝ ဃၣ်ဃၣ်ဒီး ပှၤလၢအဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်အိၣ်အါန့ၢ်အဂၤ ၁၄၄,ဝဝဝ န့ၣ်လီၤ.”
“ဒီး ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါကဲထီၣ် လၢအတၢ်ဘၣ်ဘျးအိၣ်ဒီးသံးန့ၣ် အိၣ်အါန့ၢ်အကလုာ် နွံကလုာ် ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါဒီး တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး လၢအကဲထီၣ်ခီဖျိတၢ်အိၣ်သံးန့ၣ် အိၣ်အါန့ၢ် အကလုာ် ၂ဝဝန့ၣ်လီၤ.”
Alcohol is a teratogen, which means it can interrupt the normal development of an unborn baby. There's no safe amount of alcohol or safe time to drink during pregnancy. Credit: Barry Austin/Getty Images
ပှၤအီစထြ့လယါသ့ၣ်တဖၣ် အိသံးအခါဖဲလဲၣ်ဒီးအိဝဲဒ်လဲၣ်?
အီစထြ့လယါတၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိနီၣ်ဂံၢ်စရီခိၣ်သ့ၣ် (ABS) နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးတၢ်ပာ်ဖျါလၢခံကတၢၢ်အပူၤန့ၣ်စံးဝဲဒၣ် ပှၤအီစထြ့လယါနီၣ်ဒိၣ်တုာ် လွံၢ်ဂၤအကျါတဂၤန့ၣ် အိသံးတလၢကွံာ်တၢ်နဲၣ်ကျဲ အနီၣ်ထိၣ်န့ၣ်လီၤ.
Amy Pennay မ့ၢ်ဝဲ ပှၤဃိထံသ့ၣ်ညါသကိးတၢ်လၢအလီၢ်လးထီတဂၤဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် La Trobe ဖၠၣ်စိမိၤ သံးတၢ်ဘျၢကျိၤကျဲတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါဝဲၤလီၢ် (Centre for Alcohol Policy Research) ကရၢခိၣ်—၂တဂၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် ဘၣ်ဃးသံးဒီး ကသံၣ်မူးဘှီးတၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ အါစုအါဘျီန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကိးဝဲဒၣ်အီၤလၢ “dry culture” န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢ “dry culture” န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်သကဲးပဝးအက့ၢ်အဂီၤတခါလၢ တၢ်အိသံးတလီၢ်လီၢ်န့ၣ် အိၣ်စှၤ နာ်သက့ မ့ၢ်အိသံးတဘျီဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ်အိအီၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ် အတလီၤဂာ်လိာ်အသးဒီး “wet cultures” ဘၣ်. တၢ်လၢ “wet cultures” န့ၣ် တၢ်အိသံးန့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်တလီၢ်လီၢ် နာ်သက့ တၢ်အိအီၤထဲတဆဲးဖိ လၢအဘျီအါအါန့ၣ်လီၤ.
It’s typical for alcohol to be present at home barbeques, unless the host has specified it is an alcohol-free event. Source: Moment RF / Attila Csaszar/Getty Images
Dr Pennay ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤ, “အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအတၢ်အိၣ်ဘှံးနံၤသဘျ့သ့ၣ်တဖၣ် ဒီး န့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢကအိၣ်ဘှံးအဂီၢ် လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖဲတၢ်ကိၢ်ခါအဆၢကတီၢ်, ဒီး ဖဲနံၣ်ထီၣ်သီ အဆၢကတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးဒီး အီစထြ့လယါကီၢ်မုၢ်နံၤ ဒီး Anzac Day အမုၢ်နံၤ သ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး မ့ၢ်ဝဲဒၣ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်အိသံးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ အဝဲစံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကွၢ်ကီ တၢ်လိာ်ခိၣ်လိာ်မူးသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး အိၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်အိသံးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
“ဆၢကတီၢ်ဖဲတၢ်ကွၢ်ကီသကိး ပှၤအီစထြ့လယါဖိဖျၢၣ်ထူတၢ်လိာ်ကွဲမ့ၢ်ဂ့ၤ, ခြ့ၣ်ကဲၣ် တၢ်လိာ်ကွဲမ့ၢ်ဂ့ၤ, ရၢဘံး တၢ်လိာ်ကွဲအခါမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် ပှၤလၢအလဲၤကွၢ်ကီၢ်လိာ်ကွဲသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဖဲ တၢ်လိာ်ကွဲပျီအလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပှၤလၢအအိၣ်ကွၢ်ကီဖဲဟံၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ အိၣ်ဝဲဒီးတၢ်အိသံးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်အိသံးအတၢ်နဲၣ်ကျဲ
နမ့မ့ၢ်ပှၤအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ်, တၢ်နဲၣ်ကျဲအိၣ်ဝဲဒၣ်စှၤကိးထံၣ်လၢတၢ်အိသံးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢတခါန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် BYO, လၢအခီပညီမ့ၢ်ဝဲဒၣ် “Bring Your Own” ဟဲစိာ်သံးလၢနနီၣ်ကစၢ်အိအီၤအဂီၢ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်သူညီနုၢ်အီၤဖဲတၢ်ဟးအီၣ်ဝံၣ်သကိးတၢ်အီၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ထံၣ်လိာ်သကိးဖဲဟံၣ်ပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဂၤတခါန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် ပှၤအီစံးဖိ အလုၢ်အလၢ်, လၢအမ့ၢ်တၢ်ပှ့ၤဒုးအိပှၤတဂၤဂၤအသံး ဖဲတၢ်ဆါလီၤသံးကျး, bar မ့တမ့ၢ် pub အပူၤ, လၢတၢ်ညီနုၢ်ကိးအီၤ 'shouting' န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အိးသံးအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်တတဲဒုးသ့ၣ်ညါပာ်စၢၤအီၤလၢ တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်အီၤဘၣ်တခီ, ညီနုၢ်တၢ်မ့ၢ်ကွဲမုာ်နၤဆူပှၤတဂၤဂၤအဟံၣ် လၢတၢ်ကၣ်အီၣ်တၢ်အဂီၢ် မ့တမ့ၢ် တၢ်အီၣ်သကိးအဂီၢ်န့ၣ် နဘၣ်လဲၤစိာ်ဃုာ်ဒီးသံးလၢနကအိအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.Dr Amy Pennay
“တၢ်အဂၤတခါန့ၣ်, ဖဲတၢ်လီၢ်လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးလံာ်ပျဲန့ၣ် ပအိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်လၢ ပပှ့ၤဒုးအိးလိာ်သကိးသးလၢသံးန့ၣ်လီၤ. အဃိ, နမ့ၢ်လဲၤဖဲတၢ်အီၣ်ကျးတဖျၢၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် ဘါ(ရ်) တဖျၢၣ်ဖျၢၣ်အပူၤဃုာ်ဒီးနတံၤသကိးမုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, ပကဟံးန့ၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ်တဂၤတဘျီလၢ ပကလဲၤသကိးဆူ ဘါ (ရ်) အပူၤဒီး ပှ့ၤဒုးအိလိာ်သကိးသးသံးလၢဒီတကရူၢ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
If you’re invited to someone’s home for an event, you are expected to bring your alcoholic beverage of choice if you’re planning to drink. Credit: Jupiterimages/Getty Images
တၢ်အိသံးသးနံၣ်တၢ်ဘျၢဒီးတၢ်တြီသ့ၣ်တဖၣ်
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ, သးနံၣ်လၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢ လၢပှ့ၤအိသံးအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်အိးသံးဖဲ တၢ်ဆါသံးကျးလၢအအိၣ်ဒီးလံာ်တၢ်ပျဲ, ဒ်သိး ဘါ(ရ်) အပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်, မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤသးနံၣ်ပှဲၤထီၣ် ၁၈နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဆါတၢ်ကဆီးကဆဲးကျးသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဆါလီၤတၢ်အီၣ်ဖဲစဲးဖျၢၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်, တၢ်ဆါသံးတအိၣ်ဘၣ်. သံးန့ၢ် တၢ်ပှ့ၤအိအီၤန့ၢ်ဒၣ်ဖဲ တၢ်ဆါလီၤသံးကျးလၢအအိၣ်ဒီးလံာ်ဟ့ၣ်ခွဲးမူးမူးနီၣ်နီၣ်, လၢအဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ 'bottle-o' မ့တမ့ၢ် တၢ်ဆါသံးကျးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Kate Richardson န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပီၢ်ရီလၢအပတီၢ်ထီ ဖဲ Youth Law Australia ကရၢတဂၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤသးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖဲလၢအမ့ၢ်လဲၤပှ့ၤသံးအခါ တၢ်ကသံကီၢ်အဝဲသ့ၣ် နီၣ်ကစၢ်တၢ်က့ၣ်ပနီၣ် (ID) န့ၣ်လီၤ.
“အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အမူဒါအိၣ်လၢ ကဘၣ်သမံသမိးထံဝဲဒၣ် သးနံၣ် နီၣ်ကစၢ်တၢ်က့ၣ်ပနီၣ် ID မ့တမ့ၢ် လံာ်တၢ်အုၣ်ကီၤတခါခါလၢ အပာ်ဖျါသးနံၣ် လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ပှၤအဝဲန့ၣ်မ့ၢ်ပှၤသးနံၣ် ၁၈နံၣ်ဆူအဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်ဖျါလီၤဂၤလၢနသးနံၣ်အိၣ် ၂၅နံၣ်ဆူအဖီလာ်န့ၣ် တၢ်ဆါသံးဝဲၤကျိၤသ့ၣ်တဖၣ် ကသံကွၢ်ဝဲဒၣ် နနီၣ်ကစၢ်တၢ်က့ၣ်ပနီၣ် (ID) န့ၣ်လီၤ.”
အီစထြ့လယါကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်တၢ်အိသံးန့ၢ်သးနံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဒ်သိးသိးန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ မ့မ့ၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢအဂုၤအဂၤ — လီၤဂာ်ဒ်သိး တၢ်အိသံး ဖဲကမျၢၢ်ကျါန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢကီၢ်စဲၣ်ဒီး ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢ တဘ့ၣ်စုာ်စုာ် အတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
You might get asked for ID when purchasing alcohol at a bar or a liquor store. Credit: O2O Creative/Getty Images
Ms Richardson စံးဝဲဒၣ်, “တၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ပာ်လီၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်နီၣ်နီၣ်လၢ နကဘၣ်သမံသမိးဆဲးကွၢ်ဆိအီၤန့ၣ်လီၤ.”
သဲစးတၢ်ဘျၢခံမံၤတမံၤ န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ဒုးအိသံးဆူပှၤသးနံၣ် ၁၈နံၣ်ဆူအဖီလာ် — အီစထြ့လယါကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အပူၤ တၢ်ဘျၢအံၤအိၣ်လီၤဆီလိာ်ဝဲဒၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့ ကီၣ်စဲၣ်တနီၤနီၤ မ့တမ့ၢ် ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢတနီၤနီၤအပူၤန့ၣ်, ပှၤလၢအဒုးအိသံး ပှၤသးနံၣ်တပှဲၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်သ့ လၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ထဲ မိၢ်ပၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲအီၤ န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ကီၢ်စဲၣ်အဂုၤအဂၤတနီၤနီၤတခီ, ပှၤအဂုၤအဂၤ တဂၤဂၤ ဒုးအိအီၤသ့ဝဲဒၣ်, နာ်သက့ အဝဲဟ့ၣ်ဒုးအိအီၤသံး န့ၢ်ဝဲဒၣ်ထဲဒၣ်လၢ ဖိသၣ်အံၤ မိၢ်ပၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲအီၤ ဟ့ၣ်အီၤအခွဲးန့ၣ်လီၤ. အတၢ်အိၣ်သးမ့ၢ်အိၣ်ဒ်အံၤနာ်သက့, တၢ်တြီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲဒၣ်ဃံးမး, လၢအမ့ၢ် ကဘၣ်ဒုးအိဝဲအီၤလၢအဘၣ်ဘျီးဘၣ်ဒါ အိၣ်ဒီးတၢ်ဟံးမူဒါန့ၣ်လီၤ.
သဲစးတၢ်ဘျၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ:
- ဖိသၣ်သးစၢ်အံၤအသးနံၣ်အိၣ်ထဲလဲၣ်
- ပှၤလၢအဒုးအိသံးအံၤမ့ၢ်အမူးဘၣ်အသးလံဧါ
- အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ် ဖိသၣ်သးစၢ်အံၤမ့ၢ်အီၣ်ဘၣ်တၢ်တမံၤမံၤလံဧါ
- အိဘၣ်သံးအံၤဆံးအါလဲၣ်ဒီး မ့ၢ်သံးအကလုာ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၣ်
Ms Richardson ရှဲပၠးဝဲဒၣ်ဒ်အံၤ, “ဖဲလၢအဝဲသ့ၣ်အဖိမ့ၢ်လဲၤ ပၣ်တံၣ်ဖဲအတံၤသကိးတဂၤဂၤအဟံၣ်အခါ မိၢ်ပၢ်ဒီး ပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲအဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤအါမး ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ပှၤတဂၤဂၤ ကဟ့ၣ်ဒုးအိအီၤသံးန့ၣ်လီၤ.”
“အဃိန့ၣ် တၢ်ပာ်လီၤဝဲဒၣ်တၢ်ဘျၢ လၢအမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤလၢအသးနံၣ်ပှဲၤဒိၣ်တုာ်ဟံးမူဒါန့ၣ်မ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အတမ့ၢ်နတံၤသကိး လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၁၈နံၣ်ဆူအဖီခိၣ်ဘၣ်. အါတက့ၢ်န့ၣ် ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် မိၢ်ပၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤတဂၤဂၤ လၢအမူအဒါအိၣ်ဒ်သိးမိၢ်ပၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ.”
It’s not legal to supply a minor with alcohol if you are just their friend of adult age. Credit: Anchiy/Getty Images
တၢ်အိသံးလၢအသးနံၣ်ဘၣ်န့ၢ်အခါဖဲလဲၣ်?
Dr Pennay စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါသ့ၣ်တဖၣ် ဆီၣ်ထွဲဝဲဒၣ်လၢ ပှၤသးစၢ်အတၢ်အိသံးန့ၣ် တၢ်ကြၢးဘၣ် မၤဘဲးလီၤအီၤ အစှၤကတၢၢ် တုၤလၢသးနံၣ် ၁၈နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်အဝဲအံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ တၢ်ပာ်ပနီၣ်သးနံၣ်လၢအိသံးန့ၢ်ဒီး မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်ကသံၣ်ကသီဒီးတၢ်ဃုသ့ၣ်ကီၣ်ကးကရၢ (National Medical and Research Council) အတၢ်နဲၣ်ကျဲလၢအဖိးသဲစးတၢ်ဘျၢန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ အတၢ်အုၣ်ကီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒုးနဲၣ်ဖျါအသးရှဲရှဲဖိ, လၢအမ့ၢ်, ပှၤသးစၢ်တဂၤလၢ အအိသံးစဲၤခံန့ၣ် အတၢ်အိၣ်သးအိၣ်အါလၢ အကကဲထီၣ်ပှၤလၢအအိသံးစှၤ တအိသံးအါတလၢကွံာ်အခၢးဘၣ်န့ၣ်လီၤ."
နၤ မ့တမ့ၢ် ပှၤတဂၤဂၤ လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤ လၢအဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်အိသံးန့ၣ်, နကိးဃ့တၢ်မၤစၢၤဖဲ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်အိသံးဒီး တၢ်သူကသံၣ်မူးဘှီးအဂုၤအဂၤ ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်မၤစၢၤလီကျိၤ (National 24/7 Alcohol and Other Drugs Hotline) ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၈ဝဝ ၂၅ဝ ဝ၁၅ သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ, ဒီးဝဲၤကျိၤအံၤအိးထီၣ်ဝဲဒၣ် ၂၄နၣ်ရံၣ် ၇သီပှဲၤပှဲၤ, ဒီး တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးသ့ၣ်တဖၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ်တၢ်ပာ်အီၤဒ်သိးတၢ်ခူသူၣ်, တၢ်တၢၣ်ပီၣ်တဲသကိးသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ပဲၤဖးနီၤဖးအီၤတအိၣ်ဘၣ်, တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဒီး တၢ်ဆှၢဃီၤဝဲၤကျိၤခဲလၢာ်န့ၣ် တဘၣ်ဟ့ၣ်အဘူးအလဲဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ကီတၢ်ခဲတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်တၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဂီၢ် ကိးဃ့တၢ်မၤစၢၤဖဲ Lifeline ဖဲလီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၁၁ ၁၄ န့ၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဘၣ်ဃး အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ တၢ်အိသံးအသဲစးတၢ်ဘျၢဒီး နကီၢ်စဲၣ်မ့တမ့ၢ်ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢ အသဲစးတၢ်ဘျၢလၢအဘၣ်ဃးတၢ်အိသံးအဂီၢ်န့ၣ် နလဲၤနုာ်လီၤအိၣ်သကိး ဆူၣ်ချ့ဝဲၤကျိၤအလီပှာ်ယဲၤသန့ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
