Key Points
- AEC ဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ် လၢအမ့ၢ်တၢ်မၤစၢၤနၤလၢနကကွၢ်ဃုပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးဒီးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တချုးတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးကျိၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲလၢကျိာ်အကလုာ်လီၤဆီလိာ်အသးအါမးန့ၣ်လီၤ.
- AEC ဟ့ၣ်လီၤလီတဲစိတၢ်ကတိၤကျိးထံဝဲၤကျိၤလၢကမၤစၢၤနၤလၢနကဟ့ၣ်လီၤနတၢ်ဖးန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲရဲၣ်ကျဲၤ တၢ်ဃုထၢသနူတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ကရၢသဘျ့မိၢ်ပှၢ်တဖု လၢအမ့ၢ် အီစထြ့လယါတၢ်ဃုထၢခီမ့ရှၢၢ်, Australian Electoral Commission (AEC)န့ၣ်လီၤ. AEC အံၤ မၤလီၤတံၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိလၢအဟ့ၣ်တၢ်သ့ခဲလၢာ်န့ၣ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အိၣ်လၢ ကမၤစၢၤဆီလီၤပာ်လီၤဝဲ ပကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်အက့ၢ်အဂီၤန့ၣ်လီၤ.
ဃုသ့ၣ်ညါမၤလီၤတံၢ်နတၢ်ဃုထၢအလီၢ်
အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ကီၢ်စၢဖှိၣ်တၢ်ဃုထၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ်နီၤဖးလီၤအသးအိၣ်ဝဲ ၁၅ဝ န့ၣ်လီၤ. AEC ဟ့ၣ်လီၤဝဲအီလဲတၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ်လၢကမၤစၢၤနၤ မ့ၢ်နအိၣ်ဖဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်ဖဲလဲၣ်တခါအပူၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်အဂီၢ်လဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် electorate.aec.gov.au အလီပှာ်ယဲၤသန့တက့ၢ်.
ဃုကွၢ်နတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့အလီၢ်
AEC ရဲၣ်ကျဲၤဆီလီၤပာ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲလၢအကထိအါမး. ဖဲတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤန့ၣ် လီၢ်ကဝီၤကၠိသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ဘါသရိာ်ဘျီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ရဲၣ်ကျဲၤပာ်လီၤအီၤဒ်သိးတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
AEC အပှၤကတိၤတၢ်ပၢ Jess Lilley စံးဝဲဒၣ် “လၢကကွၢ်ဃုတၢ်လီၢ်အဘူးကတၢၢ်ဒီးနအိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ညီကဒၣ်ဖိန့ၣ်လီၤ”.
“နကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖး လၢပှၤဒိးဃုထၢသးဖဲလဲၣ်တဂၤအဂီၢ်လဲၣ်န့ၣ် ထဲဒၣ်လၢနကဘၣ်ဒိနုာ်လီၤ နကဝီၤဒ့အမံၤ ဒီး နလံာ်တၢးလီၢ်ကဝီၤနီၣ်ဂံၢ် ဒီး ပလီပှာ်ယဲၤသန့အံၤကမၤစၢၤနၤလၢနကကွၢ်ဃုအီၤ ဒီး ကဒုးနဲၣ်စ့ၢ်ကီးနၤလၢ နကဘၣ်လဲၤဟ့ၣ်လီၤနတၢ်ဖးဖဲတၢ်လီၢ်ဖဲလဲၣ်တတီၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးကျိၤကျဲအညီကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နလဲၤဆူနလီၢ်ကဝီၤတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့အလီၢ် ဖဲတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤန့ၣ်, လၢအဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲမုၢ်ဘူၣ် (မုၢ်ဃုနံၤ) ထီဘိန့ၣ်လီၤ.
ကရူၢ်လၢအဟးဃုထၢတၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤဃုထၢစ့ၢ်ကီးဝဲတၢ်ဖးဖဲ တၢ်အံၤထွဲကွၢ်ထွဲသူၣ်က့သးပှၢ်တၢ်လီၢ်, ခိခိၣ်ဟီၣ်ကဝီၤ ပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်တၢ်လီၢ်, တၢ်ဆါဟံၣ်ဒီး ဃိးပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Election corflute signs are seen at the polling booth for the Werribee by-elections at Werribee in Melbourne. Source: AAP / DIEGO FEDELE/AAPIMAGE
ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးလၢနကစၢ်အကျိာ်
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသန့အလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး AEC အလီပှာ်ယဲၤသန့န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး ကျိာ်အါကလုာ် လၢအဟ့ၣ်လီၤဝဲတၢ်နဲၣ်လီၤတဆီဘၣ်တဆီလၢတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤန့ၣ် နကိးပှၤတဂၤလၢအကလဲၤဃုာ်ဒီးနၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. လၢနကဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢနကစၢ်ကျိာ်ဒၣ်နဲအဂီၢ် လီတဲစိတၢ်ကတိၤကျိာ်ထံဝဲၤကျိၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးလၢအကမၤစၢၤနၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢကျိၤကျဲအဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်
တချုးအတုၤလီၤဖဲတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ် တၢ်အိးထီၣ်ပာ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဟ့ၣ်ဆိတၢ်ဖးအလီၢ်တနွံန့ၣ်လီၤ.
နကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးခီဖျိနဆှၢအီၤဖဲလံာ်တၢးတဆီအဂီၢ် နဃ့အီၤဖဲအီးလဲအပူၤ မ့တမ့ၢ်ဖဲ AEC အဝဲၤဒၢးစ့ၢ်ကီးသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲကီၢ်စဲၣ်အဂၤတဘ့ၣ်အပူၤဒီးထံချၢကီၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်
ဖဲတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤန့ၣ် နတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤမ့ၢ်အိၣ်လၢ နကလဲၤဆူကီၢ်စဲၣ်အဂၤတဘ့ၣ်တခီ နဟ့ၣ်တၢ်ဖးခီဖျိလံာ်တၢးအံၤသ့ဝဲဒၣ် မ့တမ့ၢ် နလဲၤဖဲ ကီၢ်စဲၣ်ဖဲနလဲၤဟးတဘ့ၣ်အပူၤ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ်တတီၤတီၤ ဒီးနဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ဝဲစ့ၢ်ကီၤန့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်လဲၤဟးဆူထံချၢကီၢ်ချၢအခါဒၣ်လဲာ်, နဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ဒ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲထံချၢကီၢ်ချၢ အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ် ဃုာ်ဒီး နနီၣ်တဂၤတၢ်အိၣ်သးအဖီခိၣ် အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ ကျိၤကျဲလၢအလီၤဆီလိာ်အသး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် နလဲၤနုာ်လီၤကွၢ်ဃုအီၤဖဲ AEC အလီပှာ်ယဲၤသန့အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. အီစထြ့လယါပဒိၣ် ထံချၢကီၢ်ချၢခၢၣ်စးပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတနီၤနီၤန့ၣ်အိးထီၣ်ပာ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလီၢ် အိၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
A dog stands as voters cast their ballots at a polling station during a federal election in Sydney, Australia, on Saturday, May 18, 2019. Credit: Bloomberg/Bloomberg via Getty Images
တၢ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ
ဖဲအဆၢကတီၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးအခါ ဖဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအတၢ်လီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အချၢန့ၣ် နကထံၣ်ဘၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးပၣ်တံၣ် အပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါသ့ၣ်တဖၣ်ဟ့ၣ်နီၤလီၤ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤပဲၤဖးတၢ်ဃုထၢအဂ့ၢ် William Bowe စံးဝဲဒၣ်, တဘၣ်ပျဲအဝဲသ့ၣ် ဆှၢကမၣ်နၤကျဲတဂ့ၤ.
“တၢ်လၢပၣ်တံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မၤအီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤနၤလံာ်က့ လၢအပၣ်ဃုာ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဒ်လဲၣ်အလံာ်က့ ‘how to vote’ ကးဒ် သ့ၣ်တဖၣ်, ဘၣ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအမုၢ်နံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲမုၢ်နံၤလၢ နလဲၤမၤပှဲၤတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအလံာ်က့သပှၢ်ကတၢၢ် ဒီး မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးအါအါဂီၢ်ဂီၢ်အမုၢ်တနံၤန့ၣ်လီၤ. နတလိၣ်လၢနကဘၣ်မၤပိာ်ထွဲဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤနၤလံာ်အပူၤအသိးဘၣ်. လံာ်က့လၢအဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ်ထဲတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတခါန့ၣ်လီၤ.”
ဟ့ၣ်လီၤနတၢ်ဖး
ဖဲနလဲၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးအခါန့ၣ် ပှၤကဟ့ၣ်လီၤနၤတၢ်ဖးအလံာ်က့ခံဘ့ၣ်, တဘ့ၣ်န့ၣ်အလွဲၢ်လါ ဒီး တဘ့ၣ်န့ၣ်အလွဲၢ်ဝါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်လါ
တၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်လါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢ ပှၤဖဲနတၢ်ဃုထၢလီၢ်ကဝီၤအပူၤတဂၤ ဒ်သိးကနုာ်လီၤဘၣ်ဖဲ House of Representatives အပူၤ, မ့တမ့ၢ် တၢ်လၢပကိးအီၤဘျီၣ်ဒိၣ်လာ်ခီ န့ၣ်လီၤ.
ခဲကနံၣ်အံၤဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်လာ်ခီအပူၤန့ၣ် ခၢၣ်စးအိၣ်ဝဲ အဂၤ ၁၅ဝ, လၢအကဲဝဲတၢ်ဃုထၢဟီၣ်ကဝီၤအလီၢ်တခါစုာ်စုာ်အခၢၣ်စးန့ၣ်လီၤ. Mr Bowe ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤ,
“ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် ညီနုၢ်န့ၣ်ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ဖဲတၢ်မၤတၢ်ဃုထၢအခါန့ၣ်အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ဃုထၢထီၣ်ဝဲထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်အခိၣ်တဂၤ, ဒီးထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်အံၤ ကမ့ၢ်ဝဲပၣ်တံၣ်လၢအမၤနၢၤတၢ်ဃုထၢ လၢအန့ၢ်ဘၣ်ဘျီၣ်ဒိၣ်လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤအအါကတၢၢ်တဖုအခိၣ်, နာ်သက့ နတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်ခိၣ်နၢ်အံၤလိၤလိၤဘၣ်.”
လၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ် ဖဲတၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်လါအပူၤန့ၣ်, ခၢၣ်စးလၢနဘၣ်သးအီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ အကပၤန့ၣ် နဘၣ်ကွဲးလီၤနီၣ်ဂံၢ် ‘1’ ဝံၤန့ၣ်, ခၢၣ်စးလၢအမ့ၢ် နတၢ်ဃုထၢခံဂၤတဂၤန့ၣ်အမံၤကပၤန့ၣ် နဘၣ်ကွဲးလီၤနီၣ်ဂံၢ် ‘2’ နကဘၣ်ကွဲး လီၤနီၣ်ဂံၢ်သ့ၣ်တဖၣ် တဖျၢၣ်ဝံၤတဖျၢၣ် ဖဲပှၤဒိးဃုထၢသးသ့ၣ်တဖၣ်အမံၤကပၤ တုၤလၢအပှဲၤခဲလၢာ်တစုန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်ဝါ
မ့မ့ၢ်ဖဲတၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်ဝါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဃုထၢထီၣ် Senate, မ့တမ့ၢ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီ လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ ၇၆ ခါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. နကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖး လၢတၢ်ဃုထၢထီၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးဖဲနကီၢ်စဲၣ် မ့တမ့ၢ် ကဝီၤဒိၣ်တၢ်ပၢအပူၤတဂၤ, အဃိ တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ်လီၤဆီလိာ်အဝဲအသးတစဲးဖိန့ၣ်လီၤ. Mr Bowe စံးဝဲဒၣ် ဖဲတၢ်ဖးလံာ်က့အလွဲၢ်ဝါအပူၤန့ၣ် ပှၤဒိးဃုထၢအသးသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲအါမး မ့ၢ်လၢအပၣ်ဃုာ်ကီၢ်စဲၣ်ဒီတဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ Mr Bowe စံးဝဲဒၣ် “တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတၢ်ယိယိဖိတခါန့ၣ်လီၤ.”
“နဟ့ၣ်လီၤအီၤသ့လၢကျဲလီၤဆီလိာ်အသးခံဘိ. တၢ်လီၤဟိကဝီၤဖျၢၣ်ဖိ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ် ဖဲတၢ်တိၤတဲာ်ပနိဘျၢအဖီခိၣ်တကျိၤဒီး အဖီလာ်တကျိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖီခိၣ်တကျိၤ တၢ်လီၤဟိကဝီၤဖျၢၣ်ဖိ တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲလၢ ပၣ်တံၣ်တဖုစုာ်စုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကဟ့ၣ်တၢ်ဖးကျိၤကျဲယိယိဖိဒီး အချ့ကတၢၢ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နဃုထၢထီၣ် ပၣ်တံၣ်ဃုဖုလၢနဘၣ်သးအီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ကွဲးလီၤနီၣ်ဂံၢ်တၢတုၤလၢနီၣ်ဂံၢ်ဃု ဖဲတၢ်ကဝီၤဖျၢၣ်ဖိအပူၤ စးထီၣ်အီၤလၢပၣ်တံၣ်လၢနဘၣ်သးအီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တုၤလၢနဘၣ်သးအီၤအဆံးကတၢၢ်. နမ့ၢ်အိၣ်ဒီး ပှၤဒိးဃုထၢအသးလၢနဘၣ်သးအီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တခီ, နကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲတၢ်တိၤတဲာ်ပနိဘျၢအဖီလာ် တၢ်ကဝီၤဖျၢၣ်ဖိအပူၤ ဒီး နကဘၣ်ဃုထၢဝဲခၢၣ်စး၁၂ဂၤ, ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးနီၣ်ဂံၢ်တၢလၢအစးထီၣ်ဖဲခၢၣ်စးလၢနဘၣ်သးအီၤအဒိၣ်ကတၢၢ်တဂၤ တုၤလီၤလၢနဘၣ်သးအီၤအဆံးကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးသနူအံၤ တၢ်ကိးအီၤလၢ ‘preferential voting’ န့ၣ်လီၤ. နကွဲးလီၤနီၣ်ဂံၢ်ဖဲတၢ်ကဝီၤဖျၢၣ်အပူၤ စးထီၣ်လၢနဘၣ်သးအဒိၣ်ကတၢၢ်တုၤလီၤလၢအဆံးကတၢၢ်န့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ် အတယၢၢ်ဃၢဒီးနတၢ်ဟ့ၣ်တဖၣ်ဖးန့ၣ်လီၤ.
AEC အပှၤကတိၤတၢ်ပၢ Evan Ekin-Smyth စံးဝဲဒၣ် ပှၤလၢ အဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်လံ ဒီးတဟ့ၣ်တၢ်ဖးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဝဲတၢ်ကမၣ်သ့လၢအဘၣ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လီးန့ၣ်လီၤ.
“ပှၤလၢနဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးနီၣ်ဂံၢ်တၢတဂၤန့ၣ် အတၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်လၢၤကွံာ်လၢတၢ်ကဂံၢ်အီၤအဂီၢ်တခီ, နတၢ်ဖးအံၤကလဲၤက့ၤဆူ ပှၤလၢနအဲၣ်ဒိးအီၤခံဂၤတဂၤအအိၣ်ဒီး ကလဲၤဝဲအသးဆူ ပှၤဒိးဃုထၢအသး တဂၤဝံၤတဂၤ အအိၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.”
A ballot box is seen inside the voting centre at Collingwood in Melbourne, Saturday, October 14, 2023. Credit: CON CHRONIS/AAPIMAGE
တၢ်ဖးလၢတၢ်ပဲၤကွံာ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်
မၤလီၤတံၢ်လၢ နမၤထွဲဝဲဒၣ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖး အတၢ်နဲၣ်လီၤတဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်တက့ၢ်. နလံာ်က့တၢ်ဖးအံၤ နမၤပှဲၤအီၤ မ့ၢ်တဘၣ်ဒ်သိးတၢ်နဲၣ်လီၤအီၤဘၣ်တခီ, လံာ်က့တၢ်ဖးတဘ့ၣ်အံၤ ကကဲထီၣ်က့ၤ ‘informal vote’ တၢ်ဖးလၢအတဖိးသဲစးဘၣ်ဒီး တၢ်တဂံၢ်ဃုာ်အီၤလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
နမ့ၢ်တဟ့ၣ်တၢ်ဖးဘၣ်တခီတၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်?
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢတမၤတသ့ တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤသပှၢ်ကတၢၢ်တခါန့ၣ်လီၤ. နဟ့ၣ်တၢ်ဖးမ့ၢ်တသ့ဘၣ်န့ၣ် နကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ လၢအဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဆူ AEC အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိန့ၢ်, ပှၤအီစထြ့လယါဖိ လၢအအိၣ်ဆိးဖဲထံချၢကီၢ်ချၢတနီၤနီၤအတၢ်အိၣ်သးအိၣ်လၢ ဟ့ၣ်တၢ်ဖးတသ့ဘၣ်န့ၣ် AEC နၢ်ပၢၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.
Mr Ekin-Smyth စံးဝဲဒၣ်, “ပှၤလၢ အဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၢ်လံ ဒီးတဟ့ၣ်တၢ်ဖးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဝဲတၢ်ကမၣ်သ့လၢအဘၣ်ဟ့ၣ်စ့အီၣ်လီးန့ၣ်လီၤ.”
နမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢနပာ်ဖျါအီၤသ့လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတခီ အတွးတအိၣ်ဘၣ်, နဒုးသ့ၣ်ညါဘၣ်ပှၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်, နကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤဝဲ တၢ်ဘၣ်တၢ်ကမၣ်စ့ဒီလၣ် ၂ဝန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆှၢန့ၢ်နၤလံာ်ဒုးသ့ၣ်ညါလၢနတလဲၤလီၤတၢ်ဖးဘၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် နမ့ၢ်တစံးဆၢမၤထွဲတၢ်နဲၣ်လီၤဘၣ်တခီ, အပ တီၢ်တုၤလၢနကဘၣ်လဲၤထီၣ်စံၣ်ညွီၣ်ကွီၣ်ဘျီၣ်သ့ဝဲဒီး နကဘၣ်ဟ့ၣ်လီၤအဘူးအလဲ ဒီလၣ် ၁၇ဝ န့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ဘၣ်တၢ်ကမၣ်သပှၢ်ကတၢၢ် နီၣ်နီၣ်တခီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ နတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤမၢ်ကွံာ် လၢအမ့ၢ်နတပာ်ဖျါထီၣ်ဘၣ်နတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
AEC တၢ်ကစီၣ်ကမၣ် အတၢ်သြီနုာ်မၤနီၣ်
AEC အံၤမ့ၢ်ဝဲကရၢသဘျ့တဖုဒီး အတကွၢ်မဲာ်ဒိၣ်ဆံးတၢ်ဘၣ်, ဒီး တၢ်ဃုထၢအတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဆီဘၣ်တဆီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအဆူၣ်မးန့ၣ်လီၤ. ဖဲအီစထြ့လယါတၢ်ဃုထၢအကတီၢ် လၢကဘှါရှဲတၢ်ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ကစီၣ်ကမၣ် တၢ်ဟးဆှၢတၢ်ကစီၣ်ကမၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် AEC ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်သြီနုာ်မၤနီၣ်တၢ်ကစီၣ်ကမၣ် — Disinformation Register န့ၣ်လီၤ.
ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဒ်လဲၣ်အဂီၢ် ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဖဲ aec.gov.au အလီပှာ်ယဲၤသန့အပူၤ မ့တမ့ၢ် ကိးဘၣ် လီတဲစိနီၣ်ဂံၢ် ၁၃ ၂၃ ၂၆ တက့ၢ်.
တၢ်ပာ်ဖျါအံၤအခီၣ်ထံးခီၣ်ဘိန့ၣ်ဘၣ်တၢ်ကွဲးဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤဖဲ ၂ဝ၂၂နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်သမံသမိးထံက့ၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး မၤသီထီၣ်က့ၤအီၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢ နတၢ်အိၣ်မူအသီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအဂီၢ် Subscribe မ့တမ့ၢ် follow အီစထြ့လယါကီၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤ Australia Explained တၢ်ကလုၢ်တက့ၢ်.
နတၢ်သံကွၢ်အိၣ်တမံၤမံၤဧါ? မ့တမ့ၢ် နတၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ တခါခါဂီၢ်ဧါ? နဆှၢန့ၢ်ပှၤလီပရီ အံမ့လ် ဖဲ australiaexplained@sbs.com.au အပူၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.
