Hedayat Osyan ဃ့ၢ်ထီၣ်လၢ Afghanistan ကီၢ်ပူၤ ဒ်သိးတၢ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးသးလၢ Taliban အစုပူၤ အခါအဝဲသးနံၣ်အိၣ်ဒၣ်ထဲ ၁၇နံၣ်န့ၣ်လီၤ.
တချုးအဝဲန့ၢ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဆိးလီၤစိၤ ဒ်ဘၣ်အခါ Hedayat ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အီၤဖဲ Christmas Island — ခြ့ၣ်စမၢၣ်ကီးအဖီခိၣ်, ဝံၤန့ၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူမဲလ်ဘၢတၢ်ဒုးဃာ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲ ၂ဝ၁၆နံၣ်န့ၣ်, အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်ခီဖးတၢ်မၤတခါ ဖဲတၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်အလီၢ်တတီၤန့ၣ်လီၤ.
Hedayat တဲဘၣ်ဝဲ SBS Examines ဒ်အံၤ,
“အဆၢကတီၢ်ဖဲန့ၣ်အခါ ယထံၣ်ဘၣ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အါမး, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအိၣ်လၢ အကဃုမၤန့ၢ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်မၤလီၢ်အပူၤန့ၣ် တၢ်ဟံးန့ၢ်တၢ်အဘျုးလၢအဝဲသ့ၣ်အဖီခိၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကတိၤကျိာ်တဘၣ်ဘၣ်ဒီး အပှာ်ဘျးစဲသ့ၣ်တဖၣ်တအိၣ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.”
Hedayat ဒုးအိၣ်ထီၣ် Community Construction ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်ဖံးတၢ်မၤတခါ လၢအမ့ၢ် တၢ်ဖံးတၢ်မၤကရၢလီၤဆီလၢ ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒီးပှၤဃ့လီၢ်အိၣ်ကဒုသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲအပှၤမၤတၢ်ဖိ ၁ဝဝ ဘျဲၣ်န့ၣ် မၤတၢ်မၤဆူၣ်မးအဃိ အဝဲသ့ၣ်မၤဝံၤမၤတဲာ် တၢ်တိၤကျဲၤ အိၣ်အါန့ၢ် အခါ ၃ဝဝ, န့ၣ်လီၤ.
Hedayat စံးဝဲဒၣ်, “ကိးမုၢ်နံၤဒဲးန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသ့ၣ်တဖၣ်အလံာ်ပတံထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤအိၣ်ဝဲအစှၤကတၢၢ်ယဲၢ်ခါန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်မၤ, အအဲၣ်ဒိးနုာ်လီၤမၤသကိးတၢ်, အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိး သန့ၤအသးဒီး Centrelink ဘၣ်, နာ်သက့ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တုၤသိးထဲသိးတအိၣ်ဒ်ဘၣ်.”
ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီးပှၤနုာ်ကီၢ်ဝဲၤကျိၤစံးဝဲဒၣ်, ၂ဝ၁၁ — ၂ဝ၂၃နံၣ် အဘၢၣ်စၢၤ တၢ်သူကျိၣ်စ့လၢ ကီၢ်မိၢ်ပှၢ်အချၢတၢ်ဖီၣ်ဒုးဃာ်အဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲ ဒီလၣ် ၁၃ဘံလယၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
Jana Favero, ပှၤဃ့လီၢ်အိၣ်ကဒုတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤဝဲၤလီၢ်, အခိၣ်ဒိၣ် ခံဂၤတဂၤစံးဝဲဒၣ်, “လၢတၢ်မၤတၢ်ထိၣ်ဒွး တၢ်ထိၣ်ဃူအဖီခိၣ်, ဖဲန့ၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်, ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆှၢဖျိးကွံာ်အီၤဆူကီၢ်မိၢ်ပှၢ်ချၢအံၤ တဂၤအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်သူစ့အိၣ်ဝဲ ဒီၣ်လၣ် ယဲၢ်ကလီၢ်န့ၣ်လီၤ.”
အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်သမံသမိးပှၤကညီတဆီဘၣ်တဆီ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်မၤအီၤဖဲကီၢ်ပူၤသ့ဝဲဒၣ်, မ့ၢ်လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် တၢ်မၤတ့ၢ်အီၤအိၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.
“တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအလၢအပှဲၤတခါလၢအဘၣ်တၢ်ဟဲစိာ်နုာ်လီၤဖဲ Malcolm Fraser အစိၤအခါန့ၣ်, အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ, ပတူၢ်လိာ်ဒီး ဆီလီၤပာ်လီၤပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် တဘျီဃီဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤ, ဒီးမ့ၢ်လၢတၢ်အံၤအဃိ ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် တလိၣ်လၢ အပာ်လီၤအဝဲသ့ၣ်သးသမူဖဲတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအပူၤ ဒီးဟဲဖဲအံၤဘၣ်....အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤကညီလၢအဟဲနုာ်လီၤဒီး ပၣ်ဃုာ်မၤစၢၤတၢ်လၢအီစထြ့လယါကီၢ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.”
တၢ်ပာ်ဖျါအံၤအပူၤ SBS Examines ဃိထံသ့ၣ်ညါဝဲ အီစထြ့လယါကီၢ်ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲသနူသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး သံကွၢ်တၢ်သံကွၢ်လၢအမ့ၢ် ပကဟ့ၣ်ဆိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခွဲးယာ်ဒီး မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အဂီၢ်ကသ့ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
