सुनिता दनुवारसँग को हाम्रो पूरा कुराकानी सुन्न माथि रहेको मिडिया प्लेयरको प्ले बटन थिच्नुहोस्
१. ‘शक्ति समूह’को स्थापना कसरी भएको थियो ? महिला र बालिका बेचबिखनविरुद्धको अभियानमा सक्रिय तपाई यसमा कसरी आवद्ध हुनुभएको थियो ?
म दैलेखमा जन्मिएकी हुँ । कमजोर आर्थिक अवस्था भएको बुबा र आमाले हामी १० जना छोराछोरीको लालनपालनको गर्नुपर्ने थियो । विभिन्न रोग र कुपोषणका कारण ६ जना छोराछोरीको मृत्यु भइसकेको थियो ।
त्यसैले चार जना छोराछोरीसहितको परिवार भारतको जम्मु काश्मिरमा आलु खेती गर्न गएका थियौं ।
२२ वर्ष अगाडी म १४ वर्षको थिए । गिटी कुट्ने मजदूरी गर्दा त्यहाँ । गिटी लिन आएका ट्रयाक्टर चालक र सहचालकले मिठाईमा बेहोश हुने औषधि मिसाएर खान दिएका थिए ।
भद्दा मेकअप गरिदिएको हुँदा होश खुल्दा आफैलाई ठम्याउन ग्राहो भएको थियो । मलाई बेहोस पारिएर भारतको मुम्बईको कोठीमा बेचिदिएको रहेछ।
एक महिनासम्म प्रतिरोध गरेर धन्दा गर्न मानिन् । त्यसपछि अर्को कोठीमा सारियो । पाँच जना पुरुषहरुले मलाई सामूहिक बलात्कार गरेका थिए। त्यसपछिका पाँच महिनामा म ज्युउँदो लाश भएको थिए । त्यहाँको म्यानेजरदेखि चिया लिएर आउनेसम्म सबै नेपाली केटाहरु थिए ।
महाराष्ट्र सरकारले करिव पाँच सय युवतीहरुलाई विभिन्न कोठीबाट उद्धार गरेपछि मसहित एक सय २८ नेपाली युवतीहरुले नरकबाट मुक्ति पाएका थियौं । एड्स रोग सर्न सक्ने भनेर तत्कालीन नेपाल सरकारले हामीलाई उद्धार नगरेपछि सात त्यही बस्न बाध्य भएका थियौं ।
विभिन्न एनजीओको सहयोगमा पहिलो पटक काठमाडौं आएको थिए । हामी एउटै कोठीमा रहेका १२ जनामध्ये सात जनालाई एचआईभी पोजेटिभ देखिएको थियो । कोठीबाट उद्धार गरिएका महिलाहरु मिलेर वि.स.२०५७ मा शक्ति समूहको स्थापना गरेका थियौं ।
अहिले यसले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा काम गरिरहेको छ ।
Anti trafficking activist Sunita Danuwar speaking to SBS Nepali Source: Supplied
२. विभिन्न एनजीओहरुको सहकार्यमा नेपाल आएपछि ‘शक्ति समूह’को स्थापना गरेर नेपाली समाजमा काम गर्न कत्तिको चुनौतीपूर्ण थियो ?
‘शक्ति समूह’को स्थापना भएपछि हामीले सुकुम्बासी बस्ती र गलैंचा कारखानामा काम गर्ने महिला, युवती र बालिकाहरुलाई केन्द्रित गरेर जनचेतनामूलक गतिविधि गरेका थियौं ।
समुदायमा आफ्नो पहिचान लुकाएपनि राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा भने ‘म बेचबिखन प्रभावित हुँ । मैले मेरो अधिकार पाउनुपर्छ’ भनेर क्रियालिल थियौं ।
३.अहिले ‘शक्ति समूह’ले कसरी काम गरिरहेको छ ?
विशेषगरी १३ वटा जिल्लामा मानव बेचबिखनको जोखिमलाई न्युनिकरणको लागि काम गरिरहेका छौं। त्यसबाहेक मानव बेचबिखनको रोकथाम, मानव बेचबिखन प्रभावितहरुको संरक्षण र क्षमता अभिवृद्धिमा केन्द्रित भएका छौं।
जिल्लास्तरमा भएका मानव बेचबिखन प्रभावितहरुको २१ वटा समूहलाई क्षमता अभिवृद्धि गरिरहेका छौं । भारतमा हामीले फोकल पर्शन भनेर राखेका छौं । कोही मानिस हराएको उजूरी आएको खण्डमा उसले सरकारी पहलमा खोजीको कार्य गर्ने गर्छ ।
४. ‘शक्ति समूह’को तत्थांक अनुसार अहिले नेपालमा मानव बेचबिखन प्रभावितहरुको संख्या कति रहेछ ?
शक्ति समूहमा आवद्ध हुन आउनु भएको मानव बेचबिखन प्रभावितहरुको संख्या ८ सय ४८ रहेको छ । जसमध्ये एक सय ६८ जनासँग नेपालको मतदाता प्रमाणपत्र समेत रहेको छ । उद्धार गरिएर शक्ति समूहमा ल्याइएका सबैजना शक्ति समूहको सदस्य हुँदैनन् ।
५.२२ वर्षअघिको तुलनामा अहिलेको नेपाली समाज कत्तिको परिवर्तन भएको छ ?
साँच्चिकै तुलनात्मक रुपमा नेपाली समाजमा अहिले सकारात्मक परिवर्तनहरु आएका छन् । २२ वर्षअघि यौनसँगमात्र जोडेर ‘तँ उताउली नभएको भए बेचिन्न थिइन्।’ भन्ने आरोप लाग्ने गथ्र्यो । अहिले झुक्याएर मानव बेचबिखनमा परेको प्रभावित हो भन्ने गरिन्छ । कानुनी रुपमापनि प्रभावितलाई जोगाइएको छ ।
६.‘आँसुको शक्ति’ नामक पुस्तक सार्वजनिक गर्नुभएको थियो । यसलाई तपाईको बायोग्राफी पनि भनिन्छ नि ?
यो पुस्तकमा मेरो बाल्यकालदेखि यहाँसम्म आउँदा संघर्षहरु समावेश भएका छन् । त्यसबाहेक बेचबिखनमा परेर मुम्बईको कोठीदेखि नेपाल फर्किएर आउँदाका तितो सम्झनालाई पुस्तकमार्फत भनेको छु ।
त्यसबाहेक मानव बेचबिखनको अवस्था र चुनौतीका बारे लेखेको छु ।
७.तपाईको लागि ‘टाफिकिङ इन पर्सन हिरो’ अवार्डले कत्तिको महत्व राख्छ ?
हरेक सम्मानले प्रभावितहरुको लागि सक्रिय भएर काम गर्न र प्रभावकारी शैलीमा मानव बेचबिखनविरुद्ध लाग्न प्रोत्साहित गर्छ । त्यसबाहेक यस्ता सम्मानहरुले अझ काम गर्नुपर्नेछ भनेर स्मरण गराइरहेको हुन्छ । गहुँगो भारी ल्याएर थुपारिदिएकोजस्तो महशुस गरेको छु ।
