Vaega taua:
- O tagata muamua i Ausetalia e le tasi ma tutusa uma a latou aga'ifanua.
- E lata i le 500 Atunu'u - e tofu ma a latou aga'ifanua, gagana ma tala'aga o o latou gafa.
- O le malamalama i 'ese'esega nei, e aoga tele i le tausia ma opogi o le va fealoa'i ma tagata muamua o Ausetalia.
E manatu nisi e tutusa uma tagata muamua i Ausetalia, i latou e afua mai i tagata Aboriginal ma atumotu o le Torres Straits, peita'i o le tulaga moni e leai.
O tagata muamua e 'ese'ese a latou aga'ifanua ma tu, 'ese'ese gagana ma le tala'aga o o latou gafa ma so'otaga.
E mafai ona silasila i le 'ese'esega lenei i le fa'afanua le Indigenous map of Australia, e pei ona faamatalaina e Aunty Munya Andrews, o se tu'ua i le Bardi Country i le Kimberley region o Western Australia.
“Matou te vala'au atu i tagata e muamua silasila i le faafanua lena, e iloa ai e 500 atunu'u i le fa'afanua. O Atunu'u uma e tofu ma le gagana, pe tai tutusa gagana ma isi Atunu'u."

Carla Rogers (left) and Aunty Munya Andrews (right), Evolve Communities Credit: Evolve Communities
“Ou te iloa pe a ou va'ai i se ata e vali pe tusi e se tagata muamua le vaega o Ausetalia e sau ai. E masani ona faapea nisi o ata e togitogi i le vali o se ituaiga tusiata e faia e tagata muamua uma, ae o le ituaiga tusi ata lena e na o se vaega o le atunu'u e faia ai."
“A e va'ai i le Bardi people, tagata ou te afua mau ai, e tai tutusa a matou ata ma ata mai isi tagata atumotu i le lalolagi, ona e le togitogi ae faaali ai galu o le sami ma le vasa."
O Aunty Munya, o se loia ma le faatonu o le Evolve Communities, ma na ia saunoa e le tutusa uma tagata muamua. Ma o le malamalama i 'ese'esega nei, e amata ai ona malamalama tagata i le tulaga moni o tagata muamua i le atunu'u.
Na saunoa Carla Rogers, o se tamaita'i e tupuga mai i tagata muamua, o le malamalama i 'ese'esega nei e aoga i le mafai ona faitau i le tala faasolopito o le atunu'u.
“Talu mai le amataga o pulega kolone, lea o loo fa'aauau pea i Ausetalia, o le tulaga lea o loo faigata ai ona manino le tulaga o tagata muamua, ona o le manatu ta'atele e tutusa uma lava tagata muamua, Aboriginal ma tagata atumotu o Torres Strait Island," na ia ta'ua.

The Indigenous peoples of Australia are not one homogenous group. - Belinda Howell/Getty Source: Moment RF / Belinda Howell/Getty Images
O Ausetalia na masani mai i le amataga i le 'ese'ese o tu ma aganu'u e iai
Mai lava i le amataga, na malamalama tagata muamua i 'ese'esega o tu ma aga'ifanua ma isi tagata, Aunty Munya.
“E faitau afe tausaga o feagai tagata muamua ma tu ma aga'ifanua e 'ese mai a latou lava. Na matou iloa ai nonofo ma fealoa'i ma isi tagata muamua ma a'oa'o isi gagana."
O Dr Mariko Smith, o se tagata muamua, o lona tama o se ali'i o le Yuin Nation i New South Wales, ae o lona tina e afua mai i Kokura i Kyushu i Iapani.
“E taumate nisi o a'u ou te sau mai WA ona o aso ua mavae na iai tagata Sapani sa fagotaina le penina, ae o a'u ou te afua mai i se tagata muamua ma se fafine Sapani."
Na ta'ua e Dr Smith na ia molimauina faiga faailogalanu mai tagata i lona pito Sapani, ae na sili atu ona malosi faiga faailogalanu ina ua iloa lona pito tagata muamua Aboriginal.

Dr Mariko Smith Credit: Anna Kucera Credit: Anna Kucera/Anna Kucera
“O le to'atele o tagata e manatu latou te le'i va'ai pe feiloa'i muamua i se tagata Aboriginal, ae tele le avanoa ua feiloa'i ai ona o le salalau ma le sosolo o le toto i feusua'iga ma faiga pa'aga a tagata muamua ma isi tagata fai mai i le atunu'u."
Na saunoa Carla Rogers e taua tele le malamalama i le tulaga lea o tagata muamua e iai o latou pito i isi tu ma lanu.
“E faigofie ona lafo ni 'upu ma faamatalaga e afaina ai lagona o isi tagata ona o ni lafoga faailogalanu. O se pa puipui i le malamalama i le va o tagata."

Thirteen Aboriginal and Torres Strait Islander people from across Australia are taking part in the inaugural Mob in Fashion initiative. Credit: Thirteen Aboriginal and Torres Strait Islander people from across Australia are taking part in the inaugural Mob in Fashion initiative.