ประเด็นสำคัญ
- สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม คือการรับรองทางกฎหมายว่าชาวอะบอริจินและชาวเกาะช่องแคบทอร์เรสยังคงมีความเชื่อมโยงกับผืนดินและแหล่งน้ำ โดยอิงตามกฎหมายและขนบธรรมเนียมดั้งเดิมของพวกเขา
- สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมช่วยให้ชุมชนชนพื้นเมืองสามารถรักษาและอนุรักษ์วัฒนธรรมของตนได้
- สำหรับคนส่วนใหญ่ โดยเฉพาะผู้ที่อาศัยอยู่ในเมืองและเป็นเจ้าของบ้านเอง สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมอาจไม่ส่งผลต่อชีวิตประจำวันโดยตรง แต่การทำความเข้าใจเรื่องนี้จะช่วยให้เรามีส่วนร่วมในการพูดคุยเกี่ยวกับประเด็นดังกล่าวได้มากขึ้น
คำเตือน: เนื้อหานี้มีภาพและรายนามของผู้ล่วงลับ
- สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมเกิดขึ้นได้อย่างไร?
- สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมหมายถึงอะไร?
- เหตุใดสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมจึงมีความซับซ้อน?
- พื้นที่ใดในออสเตรเลียที่อยู่ภายใต้สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม
- ทำไมสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมจึงสำคัญต่อชาวออสเตรเลียทุกคน?
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม (native title) สิทธิในที่ดิน (land rights) และสนธิสัญญา (treaty) ทั้งสามนี้ต่างเป็นแนวทางเพื่อสนับสนุนและรักษาวัฒนธรรมที่เชื่อมโยงกับผืนแผ่นดินของชนพื้นเมืองในออสเตรเลีย คุณสามารถค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับเรื่อวราวของสิทธิในที่ดิน และสนธิสัญญาได้ในตอนก่อนหน้า
พอดคาสต์ตอนนี้เราจะอธิบายเรื่องสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม ว่าคำนี้คืออะไร มีประวัติความเป็นมาอย่างไร และแตกต่างจาก คำว่าสิทธิในที่ดินอย่างไร
อ่านเพิ่มเติม
สืบสานภาษาพื้นเมืองของชาวอะบอริจิน
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมเกิดขึ้นได้อย่างไร?
เป็นเวลากว่า 200 ปี ที่ออสเตรเลียถูกประกาศว่าเป็น terra nullius (เท-ระ นัล-ลี-อัส) หรือ “ดินแดนว่างเปล่า” ซึ่งหมายความว่าไม่มีการรับรองการมีอยู่ของชนพื้นเมืองชาวอะบอริจินและชาวเกาะช่องแคบทอร์เรสที่อาศัยอยู่บนผืนดินนี้มาก่อนการเข้ามาตั้งถิ่นฐานของชาวยุโรป
แต่คดีประวัติศาสตร์ที่เรียกว่า “คดีมาบอ” (The Mabo Case) และคดีนี้ ได้เปลี่ยนคำจำกัดความของดินแดนนี้ไปตลอดกาล
ในปี 1982 กลุ่มชาวเมอร์เรียม (Meriam people) นำโดย เอ็ดดี มาบอ ได้ยื่นฟ้องร้องเพื่อขอให้ศาลรับรองสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมเหนือหมู่เกาะเมอร์เรย์ (Murray Islands) ในช่องแคบทอร์เรส ซึ่งเป็นหมู่เกาะเล็ก ๆ ที่ตั้งอยู่เหนือปลายสุดของรัฐควีนส์แลนด์
คดีดังกล่าวดำเนินยาวนานเกือบหนึ่งทศวรรษ จนกระทั่งในปี 1992 ศาลสูงออสเตรเลียมีคำตัดสินครั้งสำคัญ รับรองว่าชาวเมอร์เรียมมีสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม เหนือดินแดนของตน คำตัดสินนี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ เพราะเป็นการล้มล้างข้อกฎหมายที่ถือกันมายาวนานเกี่ยวกับ terra nullius ดินแดนว่างเปล่า
หลังคำตัดสินนี้ รัฐสภาออสเตรเลียได้ผ่านกฎหมาย Native Title Act 1993
นายกรัฐมนตรีในขณะนั้น พอล คีทิง ได้กล่าวสุนทรพจน์ต่อประชาชนเมื่อวันที่ 15 พฤศจิกายน 1993 เพื่อชี้แจงท่าทีของรัฐบาลออสเตรเลียต่อคำตัดสินของศาลสูงในคดีมาบอ
“คำตัดสินของศาลนั้นยุติธรรมอย่างไม่ต้องสงสัย ศาลได้ปฏิเสธความเท็จและยอมรับความจริง ความเท็จนั้นคือ terra nullius ซึ่งเป็นเรื่องสมมติ ที่สะดวกต่อการอ้างว่าออสเตรเลียเป็นดินแดนที่ไม่มีใครครอบครอง ส่วนความจริงคือ ดินแดนแห่งนี้เคยเป็นของชาวอะบอริจินและชาวเกาะช่องแคบทอร์เรส และในบางพื้นที่ สิทธิทางกฎหมายเหนือผืนดินเหล่านั้นยังคงมีอยู่แม้ผ่านไปกว่า 200 ปี หลังการตั้งถิ่นฐานโดยชาวยุโรป”
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมหมายถึงอะไร?
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม คือการรับรองว่าชนพื้นเมืองบางกลุ่มยังคงมีสิทธิ์เหนือผืนดินและแหล่งน้ำของตน โดยอิงจากกฎหมายและขนบธรรมเนียมดั้งเดิมของพวกเขา สิทธิเหล่านี้ไม่ได้เป็นสิ่งที่รัฐบาลมอบให้”หรือเกิดจากการเจรจา แต่เป็นสิทธิที่ได้รับการรับรองโดยศาลของออสเตรเลีย
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม มักถูกอธิบายว่าเป็น “ชุดของสิทธิ” (bundle of rights) เพราะประกอบด้วยสิทธิหลายประเภท ไม่ได้มีเพียงสิทธิเดียว สิทธิเหล่านี้อาจรวมถึงการใช้ที่ดินและแหล่งน้ำเพื่อการล่าสัตว์ หาปลา ประกอบพิธีกรรม และดูแลพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่มีความสำคัญ
แนวคิดนี้ยอมรับสิทธิในลักษณะกลุ่มหรือส่วนรวม ที่มีรากฐานมาจากประเพณีและความเชื่อทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมานาน แตกต่างจากสิทธิในทรัพย์สินแบบเอกชนหรือเชิงพาณิชย์
อย่างไรก็ตาม สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมนั้นได้มาแทนที่รูปแบบการใช้ที่ดินอื่น ๆ เช่น การทำฟาร์ม การทำเหมือง หรือกิจกรรมของรัฐบาลท้องถิ่น ในหลายพื้นที่
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมดำรงอยู่ควบคู่กับการใช้งานรูปแบบอื่น หมายความว่าชนพื้นเมืองมักต้องแบ่งปันสิทธิในที่ดินกับผู้ใช้งานรายอื่น เช่น เกษตรกร ผู้ประกอบการเหมืองแร่ หรือสภาท้องถิ่น
สำหรับชุมชนชาวอะบอริจินและชาวเกาะช่องแคบทอร์เรส สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม มีความหมายมากกว่าการถือสิทธิในที่ดิน มันเกี่ยวข้องกับอัตลักษณ์ วัฒนธรรม และความเป็นส่วนหนึ่งของชุมชน
ศาสตราจารย์ปีเตอร์ ยู นักวิชาการและเขายังเป็นผู้นำของชาวยาวารู (Yawuru) อธิบายว่า
“สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม เปิดโอกาสให้ชุมชนสามารถปรับกรอบกติกาพื้นฐานที่กำกับความเป็นอยู่และความสัมพันธ์ของเราใหม่ได้ สำหรับชุมชนของผม มันยังเป็นพื้นฐานสำคัญที่ช่วยฟื้นฟูการเรียนรู้ภาษา เพลง การเต้นรำ และองค์ความรู้ทางวัฒนธรรม ทำให้เรายังคงสืบสานและพัฒนาศักยภาพด้านการสืบทอดในครอบครัวและในกลุ่มชนเผ่าได้อย่างต่อเนื่อง”
นายกรัฐมนตรีออสเตรเลีย พอล คีทิง (ปี 1993)
เหตุใดสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมจึงมีความซับซ้อน?
แต่การได้รับการรับรองสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม ไม่ใช่เรื่องง่าย
การพิสูจน์สิทธิ์ต้องแสดงให้เห็นถึงความเชื่อมโยงกับผืนดินที่ยังคงดำรงอยู่ต่อเนื่อง ซึ่งมักยืนยันผ่านประวัติศาสตร์บอกเล่า เรื่องราว และหลักฐานที่ถ่ายทอดกันมาหลายชั่วอายุคน
อย่างไรก็ตามกระบวนการทางกฎหมายมีความซับซ้อนเพราะบางครั้งกฎหมายกับขนบธรรมเนียมดั้งเดิมของชนพื้นเมืองก็ไม่สอดคล้องกับระบบกฎหมายตะวันตกเสมอไป
กวินเนต โกวาร์ดาน ทนายความผู้เชี่ยวชาญด้านสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมและกฎหมายมรดกทางวัฒนธรรม อธิบายถึงความท้าทายเหล่านี้ว่า
“เรากำลังพยายามวางวัฒนธรรมดั้งเดิมในกรอบกฎหมายสมัยใหม่ มันก็เหมือนพยายามยัดเยียดสิ่งหนึ่งเข้าไปซึ่งทำให้เกิดปัญหา เพราะระบบและกรอบกฎหมายที่เราพยายามจะใส่ลงไปนั้น ไม่ได้ถูกสร้างหรือออกแบบมาเพื่อรองรับวัฒนธรรมแบบนี้ตั้งแต่แรก”
มาร์ลอน คุก (ซ้าย) และเดวิด ค็อกซ์ (‘บาร์นดู’) ผู้อาวุโสด้านกฎหมายดั้งเดิมของชุมชนยินฮาวังกา ร่วมกับกวินเนต โกวาร์ดาน บนดินแดนยินฮาวังกา ระหว่างการลงพื้นที่เพื่อรวบรวมหลักฐานทางวัฒนธรรม (เรื่องเล่าและร่องรอยบนผืนดิน)
พื้นที่ในออสเตรเลียที่อยู่ภายใต้สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมมีมากน้อยเพียงใด?
แม้จะมีความท้าทาย แต่สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม ก็ได้นำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงที่เป็นรูปธรรมและยั่งยืน
มันช่วยให้หลายชุมชนฟื้นฟูภาษา ฟื้นคืนวิธีการดูแลผืนดินและแหล่งน้ำแบบดั้งเดิม และเพิ่มบทบาทของชนพื้นเมืองในการตัดสินใจเกี่ยวกับดินแดนของตนเองมากขึ้น
ตั้งแต่มีการประกาศใช้กฎหมาย Native Title Act พื้นที่ที่ได้รับการรับรองเนทีฟไทเทิลครอบคลุมราวร้อยละ 40 ของออสเตรเลีย โดยส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ห่างไกลหรือพื้นที่ส่วนภูมิภาคที่ความเชื่อมโยงดั้งเดิมกับผืนดินยังคงสืบต่อกันมาได้
อย่างไรก็ตาม สิ่งนี้แตกต่างจาก “การเป็นเจ้าของที่ดิน” ในความหมายทั่วไป
หากคุณอาศัยอยู่ในเมืองหรือเขตภูมิภาค เช่นเดียวกับผู้ย้ายถิ่นส่วนใหญ่ สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม อาจไม่ส่งผลต่อชีวิตประจำวันของคุณโดยตรง แต่การเข้าใจเรื่องนี้คือก้าวหนึ่งของการเคารพและการปรองดอง
และนี่คือสิ่งที่กวินเนต โกวาร์ดานเน้นย้ำอีกครั้งว่า
“โดยภาพรวมแล้ว สิทธิและผลประโยชน์ตามสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม ไม่ได้ส่งผลต่อผู้คนในระดับชีวิตส่วนตัว หลายคนคิดว่ามันจะมีผลต่อชีวิตประจำวันของพวกเขา แต่ในความเป็นจริง แต่ฉันไม่เห็นว่ามันจะไปกระทบในลักษณะนั้นได้”
ภาพพื้นที่ Yinhawangka ในภูมิภาคพิลบารา ถ่ายโดยกวินเนต โกวาร์ดาน ระหว่างการลงพื้นที่เรียนรู้บนดินแดนดั้งเดิม
ทำไมสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมจึงสำคัญต่อชาวออสเตรเลียทุกคน?
ดังที่อดีตนายกรัฐมนตรีออสเตรเลีย พอล คีทิง พอล คีทิงกล่าวไว้เมื่อพูดถึงคำตัดสินคดีมาบอ การนำสิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของระบบการจัดการที่ดินของออสเตรเลีย
ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของความยุติธรรมต่อชนพื้นเมืองเท่านั้น แต่ยังเป็นก้าวสำคัญสำหรับชาวออสเตรเลียทุกคน เขากล่าวว่า
"เราสามารถก้าวข้ามไปมองคดีมาบอในฐานะโอกาสอันยิ่งใหญ่ที่มันเป็นได้โอกาสในการแก้ไขความผิดพลาดทางประวัติศาสตร์ โอกาสในการก้าวข้ามประวัติศาสตร์แห่งการถูกช่วงชิงโอกาสในการฟื้นคืนสายสัมพันธ์อันยาวนานระหว่างผืนดินกับวัฒนธรรมของชาวอะบอริจิน"
"โอกาสในการเยียวยาต้นตอของความเจ็บปวดและความขมขื่น โอกาสในการยอมรับวัฒนธรรมของชาวอะบอริจินว่าเป็นส่วนหนึ่งที่กำหนดความเป็นชาติของเรา และเพื่อยืนยันว่า ออสเตรเลีย ประเทศสมัยใหม่ที่เป็นอิสระ เปิดกว้าง และเคารพความหลากหลาย สามารถเป็นบ้านที่มั่นคงและอุดมสมบูรณ์สำหรับทุกคน รวมถึงชาวออสเตรเลียดั้งเดิมด้วย"
สำหรับชนพื้นเมืองจำนวนมาก สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิมไม่ใช่แค่กระบวนการทางกฎหมาย แต่เป็นวิธีรักษาเรื่องราวและมรดกของบรรพชนให้คงอยู่ต่อไป
สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม ยังคงพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ผ่านข้อตกลงใหม่ ๆ ที่กำลังกำหนดแนวทางการดูแลผืนดิน แหล่งน้ำ และมรดกทางวัฒนธรรม เพื่อส่งต่อให้คนรุ่นต่อไปทั่วประเทศ
แม้ สิทธิในที่ดินของชนพื้นเมือง (Land rights) สนธิสัญญาระหว่างรัฐกับชนพื้นเมือง (Treaty) สิทธิความเป็นเจ้าของดั้งเดิม (Native title)
จะมีกระบวนการทางกฎหมายและการเมืองที่แตกต่างกัน แต่จุดมุ่งหมายร่วมกันคือการรับรองความเชื่อมโยงของชนพื้นเมืองกับผืนดิน และสนับสนุนสิทธิกำหนดอนาคตของตนเอง
“เราจำเป็นต้องรักษาผืนดิน วัฒนธรรม ภาษา และชุมชนของเราให้มั่นคง ไม่ได้ปฏิเสธการพัฒนา แต่ทุกสิ่งต้องตั้งอยู่บนรากฐานเหล่านี้ก่อน” ศาสตราจารย์ปีเตอร์ ยู ทิ้งท้าย
เรื่องที่เกี่ยวข้อง
สนธิสัญญาคืออะไร? และเหตุใดจึงสำคัญต่อออสเตรเลีย?
