Một bầu không khí bất an và u ám bao trùm Nepal ngay cả trong những ngày lễ hội Dashain – sự kiện lớn nhất, kéo dài 15 ngày và thường là động lực kích cầu kinh tế hàng năm. Năm nay, kỳ vọng này tan vỡ. Thiên tai, bất ổn chính trị và sự e ngại từ người tiêu dùng đang đẩy Nepal đứng trước nguy cơ suy thoái kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, theo báo Kathmandu Post.
Tâm điểm của sự hỗn loạn này là cuộc biểu tình bạo động do thế hệ Gen Z khởi xướng vào tháng 9 vừa qua, dẫn đến việc lật đổ chính phủ của ông Sharma Oli. Sau sự kiện này, một chính phủ lâm thời đã được thành lập, đứng đầu là cựu chánh án Sushila Karki. Nhiệm vụ tối thượng của chính phủ chuyển tiếp này là tổ chức cuộc bầu cử toàn quốc vào ngày 5/3/2026. Tuy nhiên, con đường đến với sự ổn định vẫn còn đầy chông gai và thử thách.
Bầu Cử và Thách Thức Chính Trị: Con Đường Chuyển Tiếp Gập Ghềnh
Việc ông Oli từ chức nhìn chung là hợp lòng dân, nhưng chính phủ lâm thời của bà Karki lại đối mặt với sự chống đối từ các chính đảng truyền thống như Đảng Quốc đại Nepal, Đảng Cộng sản Nepal và Đảng Marxist Leninist Thống nhất. Những đảng này đang kêu gọi đảo ngược quyết định giải tán Quốc hội. Họ lập luận rằng việc bổ nhiệm một người ngoài Quốc hội như bà Karki làm Thủ tướng, dẫn đến việc Tổng thống phải giải tán Quốc hội để mở đường cho chính phủ chuyển tiếp, là trái với Hiến pháp Nepal.
Trong khi đó, các đảng phái cũ đang rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: những gương mặt lãnh đạo quen thuộc đã mất đi sự ủng hộ của công chúng, nhưng việc tìm kiếm và xây dựng một gương mặt mới thay thế có sức hút chỉ trong vòng 6 tháng trước bầu cử là một nhiệm vụ gần như bất khả thi. Thậm chí, ngay cả khi họ tìm được người mới, liệu họ có thể giành lại niềm tin của cử tri sau cuộc nổi dậy chỉ mới 6 tháng trước hay không?
Về phía thế hệ Gen Z, chính phủ bà Karki đã ban hành sắc lệnh đưa họ vào danh sách cử tri. Tuy nhiên, các nhà lãnh đạo của phong trào Gen Z lại đang chia rẽ sâu sắc với những chương trình nghị sự riêng:
Sudan Gurung, gương mặt nổi trội, tuyên bố sẽ tham gia tranh cử và thành lập một “chính phủ nhân dân” do giới trẻ lãnh đạo, xây dựng một “phong trào thay đổi” thay vì một đảng chính trị truyền thống.
Miraj Dhungana, một nhà hoạt động khác, lại khẳng định cuộc biểu tình là “sự bất mãn tập thể” và là “một phong trào không có người lãnh đạo”, dù anh cũng để ngỏ khả năng dấn thân vào chính trường.
Durga Prasai, một nhân vật có tiếng nói khác, lại công khai ủng hộ chế độ quân chủ.
Sự chia rẽ và lúng túng này của các nhân vật Gen Z đặt ra câu hỏi lớn: Liệu họ có thể kịp thời thành lập các đảng phái chính trị có sức hút trên toàn quốc để tham gia bầu cử? Và nếu sự chia rẽ này tiếp diễn, liệu nó có mở đường cho các thế lực độc tài hay không? Một thách thức khác là việc huy động hàng triệu kiều dân Nepal ở nước ngoài tham gia bỏ phiếu. Nếu bầu cử không diễn ra đúng hạn, Nepal có nguy cơ rơi vào khoảng trống chính trị và hiến pháp đáng lo ngại.
Khó khăn an ninh và Ảnh hưởng bên ngoài
Bên cạnh khủng hoảng chính trị, Nepal còn phải đối mặt với những thách thức an ninh nghiêm trọng. Các cơ quan tình báo dự báo sẽ có thêm nhiều cuộc biểu tình chính trị. Lực lượng Cảnh sát Nepal, vốn là nòng cốt trong việc đảm bảo an ninh bầu cử, đang bị suy yếu và mất tinh thần nghiêm trọng sau cuộc biểu tình tháng 9, nơi nhiều vũ khí, đồng phục bị cướp bóc, khoảng 400 đồn cảnh sát bị đốt cháy, và một số cảnh sát bị làm nhục.
Vai trò của Quân đội Nepal trong sự kiện tháng 9 cũng bị đặt dấu hỏi: Tại sao lực lượng gần 100 ngàn quân lại chọn đứng ngoài quan sát khi đất nước hỗn loạn, ngay cả khi Dinh Tổng thống – Tổng tư lệnh quân đội – bị phóng hỏa?
Cùng lúc đó, những người ủng hộ chế độ quân chủ và nhà nước Hindu đang tìm cách lợi dụng sự phẫn nộ của công chúng đối với các chính đảng để vận động khôi phục chế độ cũ. Sự vận động này được tiếp sức từ các lực lượng Hindutva tại Ấn Độ, làm cho cục diện chính trị thêm phức tạp.
Cuối cùng, sự can thiệp từ nước ngoài như Ấn Độ, Trung Quốc và Mỹ là một mối lo thường trực. Giai đoạn chuyển tiếp càng kéo dài, nguy cơ các cường quốc này can thiệp để bảo vệ lợi ích của họ tại Nepal càng lớn. Tương lai chính trị của Nepal vẫn là một câu hỏi ngỏ đầy rủi ro.
Liệu Cuộc Gặp Trump - Kim Lần Thứ Tư Có Nên Xảy Ra?
Phần thứ ba của bài viết chuyển hướng sang một chủ đề quốc tế: khả năng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp lại Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un lần thứ tư.
Mối quan hệ "bất thường" giữa hai nhà lãnh đạo này đã tạo nên những dấu ấn lịch sử như Hội nghị Thượng đỉnh Singapore (2018), Hà Nội (2019) và cuộc gặp DMZ (2019), nhưng không mang lại kết quả phi hạt nhân hóa thực chất. Triều Tiên vẫn tiếp tục phát triển vũ khí hạt nhân.
Sau khi ông Trump ca ngợi "mối quan hệ tuyệt vời" với ông Kim và Triều Tiên bày tỏ sự cởi mở, đồn đoán về cuộc gặp thứ tư đang lan rộng. Tuy nhiên, theo nhà phân tích Joel Wit, bối cảnh hiện tại đã khác xưa:
Vị thế mới của ông Kim: Ông Kim Jong Un hiện không còn là nhà lãnh đạo trẻ trước đây mà đã thắt chặt quan hệ với Nga và Trung Quốc, những đối thủ của Mỹ. Ông đang tìm cách khẳng định Triều Tiên là một thế lực lớn, vừa muốn xoa dịu căng thẳng với Mỹ, vừa muốn làm suy yếu liên minh Mỹ-Hàn-Nhật để củng cố vị thế ở Đông Bắc Á.
Mục tiêu thực tế: Ông Trump phải hiểu rằng ông Kim sẽ không nhượng bộ về phi hạt nhân hóa toàn diện. Mục tiêu thực tế hơn sẽ là một thỏa thuận ngắn hạn bao gồm các hạn chế đối với chương trình hạt nhân và tên lửa, cùng các biện pháp xây dựng lòng tin để giảm nguy cơ xung đột khu vực.
Bảo vệ liên minh: Mỹ cần cảnh giác ngăn chặn bất kỳ nỗ lực nào của ông Kim nhằm phá hoại các liên minh quan trọng của Washington. Yêu cầu Mỹ chấm dứt tập trận chung với Hàn Quốc, thậm chí rút quân khỏi bán đảo Triều Tiên, có thể được đưa ra. Điều này càng trở nên nhạy cảm khi Mỹ đang xem xét khả năng điều chuyển 4.500 lính khỏi Hàn Quốc để tập trung vào mối đe dọa từ Trung Quốc. Bất kỳ quyết định nào về việc rút quân cũng cần được thực hiện với đồng minh chứ không phải với ông Kim Jong Un.
Thành công của một cuộc họp thượng đỉnh lần thứ tư phụ thuộc vào việc ông Trump nhận ra rằng thời thế đã thay đổi kể từ lần cuối cùng ông bắt tay với nhà lãnh đạo Triều Tiên.
READ MORE
Á châu Ngày nay
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instgram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
