Tạp chí Á châu ngày nay của SBS tiếng Việt, cùng với Xuân Ngọc và Nguyễn Tuân trở lại cùng quý vị. Hy vọng là câu chuyện tối ngày hôm nay về bà đầm thép Nhật Bản sẽ mang đến cho chúng ta những thông tin vừa thú vị vừa hữu ích và đặc biệt là nó tạo được cảm hứng cho rất nhiều người phụ nữ trên thế giới này. Và chúng tôi chào đón sự trở lại của bình luận gia Nguyễn Tuân. Xin chào anh ạ!
Xin chào Xuân Ngọc và xin chào quý thính giả.
Vâng, thưa anh Nguyễn Tuân và thưa quý thính giả. Có thể nói rằng là tối ngày 22 tháng 11, tức là chỉ có hơn một tháng sau khi bà Takeuchi Sanae chính thức trở thành Thủ tướng Nhật Bản, thì cái quan hệ Tokyo-Bắc Kinh, nguyên trong ngoặc kép, là nó đã rơi vào giai đoạn căng thẳng nghiêm trọng nhất kể từ năm 2012, 2013. Đây là điều mà không chỉ thế giới quan tâm mà trong khu vực bây giờ cũng đang rất là nóng. Và từ những cam kết ban đầu về chính sách kinh tế này, rồi quốc phòng, cho đến một cái phát ngôn, phải nói là khi mà nó được đưa ra một cách chính thức vào cái ngày 7 tháng 11, về tình huống đe dọa sự sinh tồn có liên quan đến eo biển Đài Loan. Và diễn biến leo thang nhanh chóng sau đó đã khiến cho người ta rất quan tâm. Bây giờ thì chúng ta đang chứng kiến một giai đoạn chuyển đổi có tính bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Nhật Bản. Thưa anh Nguyễn Tuân, đầu tiên có lẽ là chúng tôi rất muốn anh tóm tắt một chút cái bối cảnh khi mà bà Takeuchi Sanae bắt đầu làm thủ tướng, cũng như là đôi nét về tiểu sử và động lực cải cách, đặc biệt là động lực cải cách của bà ấy ạ.
Trước hết là về tiểu sử của bà Takeuchi Sanae, có thể nói là đây là một sự kiện lịch sử trong nền chính trị của nước Nhật. Đây là người phụ nữ đầu tiên của Nhật Bản
được làm Thủ tướng. Bà là cũng thật sự mà nói, bà đã nổi bật trong chính trường Nhật Bản trong hơn hai thập kỷ qua. Bà sinh năm 1961 và sau đó bà tốt nghiệp Đại học Kobe chuyên ngành Thương mại năm 1984. Bắt đầu ở tuổi 32, năm 1993, bà bắt đầu tham gia vào chính trường và lần đầu trúng cử hạ nghị sĩ với tư cách là ứng viên độc lập. Sau đó, bà gia nhập Đảng Dân chủ Tự do và nhanh chóng khẳng định vị trí với cái tư cách là cải cách mạnh mẽ, lập trường cứng rắn về an ninh và chủ quyền quốc gia. Trong thời gian từ lúc tham gia chính trường tới bây giờ, bà từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong nội các, chẳng hạn như là Bộ trưởng Nội vụ và Truyền thông, Bộ trưởng phụ trách An ninh kinh tế và là người đầu tiên đề xuất mục tiêu tăng chi tiêu quốc phòng lên đến hai phần trăm GDP. Khi mà bà là Chủ tịch Hội đồng nghiên cứu chính sách của Đảng Dân chủ Tự do. Nhưng mà bà đặc biệt, bà này là cũng nổi tiếng với quan điểm về bảo thủ và ủng hộ cải cách hiến pháp, và tăng cường vai trò của lực lượng phòng vệ Nhật Bản.
Thì khi bà lên nắm quyền Thủ tướng vào ngày 21 tháng 10 năm 2011, thì thực sự mà nói thì Nhật Bản đang đối đầu với nhiều thách thức trong nước lẫn quốc tế. Bà thừa kế di sản cải cách của cố Thủ tướng Abe Shinzo nhưng lại không có nền tảng chính trị vững chắc giống như ông Abe. Đảng Dân chủ Tự do của bà đã mất đa số. Cái liên minh truyền thống với đảng Công minh thì tan vỡ. Bây giờ thành ra cái đảng Dân chủ Tự do của bà đã buộc phải hợp tác với một đối tác mới là đảng Nhật Bản Tân Hưng. Điều này nó khiến cho việc xây dựng đồng thuận về mặt chính sách chính trị trở nên khó khăn hơn cho bà. Khi mà bà bắt đầu làm thủ tướng thì động lực lớn nhất của bà là thúc đẩy Nhật Bản trở thành một quốc gia chủ động hơn về an ninh và ngoại giao, không chỉ dựa vào Mỹ mà còn mở rộng hợp tác với các đối tác khu vực và toàn cầu. Bà cam kết là tăng chi tiêu quốc phòng lên đến hai phần trăm GDP sớm hơn một năm so với kế hoạch ban đầu và đồng thời nhấn mạnh vai trò của Nhật Bản trong việc bảo vệ trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.
Vâng, có thể nói rằng là sau ngày mà bà Takeuchi Sanae lên đó thì đến bây giờ tôi vẫn còn nhớ rằng là bà nhấn mạnh một câu như thế này. Đó là cái chính sách Abenomics sẽ không bao giờ chấm dứt dưới thời nắm quyền của bà. Điều này cho thấy là bà rất coi trọng người tiền nhiệm của mình và nhiều khi cái chính sách nó rất có thể sẽ bám rất sát cái thời mà ông Abe còn làm thủ tướng. Vậy thì Nhật Bản họ đã triển khai những chiến lược kinh tế, xã hội này và quốc phòng và đặc biệt là ngoại giao. Chúng ta thấy thời gian vừa rồi nó rất là rõ. Thế cụ thể những cái chính sách nào dưới thời bà Takeuchi Sanae mà chúng ta cần quan tâm ạ?
Trên trình bày là về mặt kinh tế thì bà có ba nhóm chiến lược nổi bật là bà muốn tăng cường an ninh kinh tế và ban lành-- ban hành luật lệ an ninh kinh tế, bảo vệ chuỗi cung ứng, chống tấn công mạng và đầu tư công nghệ. Bà muốn xây dựng hệ thống kiểm soát thông tin mật và hỗ trợ an ninh cho Đông Nam Á bằng các thiết bị về tàu và những hỗ trợ về các công nghệ khác. Bà muốn đa dạng hóa đối tác và chuỗi cung ứng và mở rộng hợp tác với Ấn Độ, Úc, ASEAN, khối châu Âu và Mỹ, đặc biệt về vật liệu hiếm và cái con chip vào cho hệ thống công nghệ thông tin, linh kiện công nghệ cao. Ký thả thuận khoa học công nghệ với Mỹ về AI, viễn thông, sinh học và năng lượng hạt nhân và không gian. Và về mặt thứ ba, đó là đổi mới công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, đầu tư mạnh vào AI và bản dẫn và năng lượng sạch, hỗ trợ nghiên cứu và phát triển cho doanh nghiệp và đồng thời cái điều này cũng quan trọng là điều chỉnh chính sách nhập cư để thu hút lao động dài hạn, khắc phục cái hiện tượng già hóa dân số. Đó là về mặt kinh tế.
Về mặt quốc phòng thì bà thúc đẩy tăng chi tiêu quân sự, hiện đại hóa lực lượng phòng vệ nè, rồi mua sắm các loại vũ khí mới như tên lửa tầm xa và xây dựng các căn cứ quân sự ở gần Đài Loan. Nhật Bản cũng tăng cường hợp tác tập trung với Mỹ, Úc, Philippines và Hàn Quốc và đồng thời mở rộng hợp tác với các nước châu Âu thông qua các khối NATO và G7. Về mặt ngoại giao đó thì bà chủ động xây dựng các liên minh chiến lược với khối Quad là Nhật, Mỹ, Úc, Ấn Độ nè. Thúc đẩy hợp tác với ASEAN và châu Âu và các nước trong khu vực. Bà nhấn mạnh là vai trò của Nhật trong việc bảo vệ trật tự quốc tế và đồng thời đa dạng hóa các kênh đối ngoại để giảm rủi ro đối đầu trực tiếp với các cường quốc giống như là Trung Quốc và Nga.
Anh vừa nhắc tới những hoạt động ngoại giao, có thể nói rằng là rất là tích cực của bà Sanae. Và nếu mà anh Nguyễn Tuân hay quý vị có theo dõi cái hành trình của người phụ nữ này trong thời gian vừa rồi, dù rất ngắn thôi, sau khi mà bà chính thức trở thành Thủ tướng thôi, thì những hình ảnh của bà xuất hiện liên tục trên mạng xã hội với những cái hành động phải gọi rằng là rất thoải mái trên chính trường quốc tế và nhiều khi là nó tạo ra một cái phong cách rất là đặc biệt. Nó khác hoàn toàn so với những người tiền nhiệm của mình. Đó là cái cách tiếp cận của bà với ví dụ tổng thống Trump này rồi với các vị lãnh đạo khác ở khối G7 khi mà họp đấy, nó có một cái gì đó rất là tươi mới và nó tạo sự thú vị. Cá nhân tôi thì tôi nhận định như vậy.
Và từ cuối tháng 10 cho đến đầu tháng 11 đó thì chúng ta thấy là bà Takeuchi có cái chuỗi hoạt động ngoại giao, nó được đánh giá là khá thành công nhé. Đấy là một cái góc độ nào đấy do các giới chuyên gia nói thôi. Đây là cái chuỗi hoạt động ngoại giao thực hiện với ASEAN, với tổng thống Donald Trump tại APEC, rồi là gặp Chủ tịch Tập Cận Bình nữa, toàn là những cái nhóm và những nhân vật lớn cả.Thì nhiều người họ đánh giá là bà có khởi đầu rất là tốt rồi. Và đến ngày 7 tháng Mười Một thì dường như mọi thứ nó lại thay đổi đột ngột bởi vì một phát ngôn thôi. Đó là bà thực hiện trong cái lúc mà tham gia với Ủy ban Ngân sách Hạ viện. Vậy thì cái điều này nó tạo ra cái hiệu ứng gì đối với chính trường Nhật Bản nói riêng và quốc tế nói chung? Phải chăng nó chưa từng có tiền lệ thưa anh?
Đúng rồi đó Ngọc. Thực sự mà nói là bà khởi đầu khá tốt, phải nói là một hình ảnh rất rất là thân thiện và rất là là dễ gần. Nhưng mà đúng là đây là một cái phát biểu của bà, đúng là một bước ngoặt chưa từng có trong lịch sử ngoại giao vào thời hậu chiến của nước Nhật. Đó là ngày bảy tháng mười một, khi mà trả lời chất vấn của người nghị sĩ đối lập á, thì bà lần đầu tiên sử dụng cụm từ gọi là tình huống đe dọa sự sinh tồn để mô tả khả năng là một hành động vũ lực của Trung Quốc mà tại eo biển Đài Loan đó, nó có thể kích hoạt quyền phòng vệ tập thể của Nhật Bản theo luật an ninh năm 2015.
Thật sự mà nói trước đó các thủ tướng thời tiền nhiệm Abe, Suga hay là Kishida đó, họ đều khẳng định là ổn định eo biển Đài Loan có tầm quan trọng sống còn đối với nước Nhật. Nhưng mà họ luôn dừng lại ở mức độ đó, nhưng mà họ không đưa vào một kịch bản pháp lý cụ thể. Đó, thì việc bà Takeuchi công khai gắn kịch bản Đài Loan với điều kiện kích hoạt quyền phòng vệ tập thể. Nó đã vượt qua một ranh giới gọi là ranh giới, gọi là chiến lược mơ hồ, nó là hơi lập lờ đó. Từ đó giờ mà Tokyo đã duy trì từ năm 2016 đến nay. Phát ngôn này thực sự mà nói được đưa ra, một điều ngạc nhiên là được đưa ra chỉ sau mười ngày gặp ông Chủ tịch Tập Cận Bình tại hội nghị IPAC vào cuối tháng Mười. Đó, thì nơi mà lúc mà trong lúc gặp này thì hai bên còn cam kết xây dựng quan hệ ổn định và mang tính xây dựng đó.
Thành ra khi mà phát ngôn của bà vào ngày bảy tháng mười một, thực sự mà nói nó có mức độ bất ngờ và phản ứng dữ dội từ Bắc Kinh thì rõ ràng là điều có thể dễ hiểu thôi.
Quý thính giả đang theo dõi tạp chí Á Châu Ngày Nay cùng với Xuân Ngọc và Nguyễn Tuân.
Vâng, và rõ ràng là từ Bắc Kinh, từ Trung Quốc, chúng ta thấy là đã có những phản ứng rồi. Và trong suốt cái thời gian vừa rồi khoảng cỡ hai tuần gì đó. Vậy thì theo anh, cái mức độ leo thang hiện nay giữa hai bên đó, ờ, đa chiều, nó phản ánh điều gì trong cái chiến lược của phía bên kia, tức là Bắc Kinh ạ?
Thì thực sự mà nói thì Bắc Kinh phản ứng rất là dữ dội từ ngày tám tháng Mười Một đến nay thì Trung Quốc đã thực thi một số chủ biện pháp đồng bộ, có thể nói là chia thành ba cái cấp độ. Cấp độ thứ nhất là về ngoại giao công khai nè. Họ triệu tập Đại sứ Nhật Bản hai lần nè, rồi những cái họ sử dụng những ngôn từ giống như là Nhật Bản đang chơi với lửa nè, can thiệp vào vấn đề Đài Loan là là sự xúc phạm công lý quốc tế nè. Cấp độ thứ hai á, là họ mang tính hành động goi là mang tính đe dọa nè. Đó, đó có một bài đăng của Tổng lãnh sự Xue Qian ở Osaka mà họ đã xóa rồi là đe dọa Thủ tướng Nhật Bản.
Rồi phát ngôn của Bộ Quốc phòng Trung Quốc vào ngày hai mươi tháng Mười Một thì họ nói rằng là bất kỳ sự can thiệp nào cũng sẽ dẫn đến sự thất bại tảm hại của Nhật Bản. Đó là cái cấp độ thứ hai. Và cái cấp độ thứ ba là thấy từ xưa đến giờ, mỗi lần mà có cái sự xung khắc giữa Nhật Bản và Trung Quốc, đó là áp lực kinh tế mà Trung Quốc áp đặt lên Nhật Bản. Thì họ đã cảnh báo công dân là không đến Nhật, thì ngay lập tức là khoảng chừng năm trăm nghìn vé máy bay bị hủy trong vòng mười ngày. Mà cái cái cái cái: theo ước tính của ông Takahide, nhà kinh tế học của Viện nghiên cứu Nomura, ông này ước tính là cái thiệt hại kinh tế nó có thể lên đến hai ngàn hai trăm tỷ yên.
Tương đương không chấm ba mươi sáu triệu yên của Nhật Bản. Đó, họ chẳng những về mặt mà quyến-- cảnh báo công dân không đến Nhật này ha. Họ còn dừng công bố những cái phim mà Nhật Bản mà đang chuẩn bị trình chiếu tại Trung Quốc. Và một cái quan trọng nữa là họ mở rộng cái cái-- họ bắt đầu mở rộng cái lệnh cấm toàn bộ nhập khẩu hải sản của Nhật Bản.
Mà theo cái ước tính này mà theo Reuters đó, thì ước tính này thì cái ảnh hưởng của cái lệnh cấm này có thể thiệt hại ước tính đến một ngàn bảy trăm, gần một ngàn tám trăm tỷ yên trong năm tới, cho ngành đánh bắt và chế biến hải sản của của của Nhật Bản. Và một cái điều nữa là sau sau khi mà những cái lệnh cấm và những cái cái cái cản trở này thì nó thể hiện rất rõ trên thị trường chứng khoán á, là các cổ phiếu của các công ty Nhật mà liên quan đến du lịch và bán lẻ bị ảnh hưởng rất là nặng. Chẳng hạn như công ty Shiseido này giảm cổ phiếu giảm từ chín đến mười hai phần trăm. Rồi Công ty Isetan Mitsukoshi giảm đến mười một phần trăm, rồi Fast Retailing giảm từ bốn mươi lăm phần trăm chỉ trong vòng một tuần qua mà thôi. Đó, thì bây giờ mình thấy được là cái mức độ phản ứng này thật sự rất là căng thẳng và rất là vượt xa những những cái căng thẳng từ năm 2010, 2012 hay ngày mốt đó. Thì theo tôi, nó thấy là Bắc Kinh á, họ muốn gửi một cái tín hiệu cảnh báo sớm và mạnh mẽ đến bà Takeuchi, đó. Bởi tại vì cái bà này thật sự mà mọi người đều đánh giá là một chính khách bảo thủ nhất từng nắm quyền Nhật Bản từ thời chiến tranh thế giới thứ Hai đến bây giờ.
Vâng ạ, anh nhắc tới hai cái từ "bảo thủ" đó thì tôi còn nhớ là trong chương trình trước của Á châu ngày nay cũng đã nhắc tới nhân vật này, và trong ngoặc kép bà là người bảo thủ nhất trong đảng bảo thủ. Và đấy, mặc dù là đã có những va chạm như vậy và đã có những biện pháp rất mạnh tay của phía Trung Quốc chứ không phải là không đâu. Thì cho đến tận ngày 22 tháng 11 thì bà Takeuchi vẫn từ chối rút lại phát ngôn của mình và đồng thời bà khẳng định lập trường của Nhật Bản là không thay đổi. Vậy thì theo anh Nguyễn Tuân, Tokyo họ sẽ xử lý khủng hoảng này như thế nào trong ngắn hạn và trung hạn ạ?
Ờ, thực sự mà nói, trong thời gian ngắn hạn thì mình cũng đã thấy trên báo chí đó là Tokyo là muốn duy trì lập trường là không rút lại phát ngôn của bà. Nhưng mà họ sẽ tránh lặp lại cái cụm từ này để mà gây tranh cãi à, công khai. Đó, họ cũng có cử các kênh ngoại giao cao cấp từ cấp cao là từ thứ trưởng và cục trưởng sang Trung Quốc để giảm nhiệt và họ sẽ cũng tận dụng cái hội nghị G20 tại Nam Phi sắp diễn ra đó để mà xoa dịu cái tình hình này.Họ cũng đồng thời họ muốn đẩy qua cái, a, đẩy nhanh cái thông qua ngân sách bổ sung cuối năm á, để mà có cái gói hỗ trợ kinh tế nội địa để giảm thiểu tác động từ biện pháp trả đũa của Trung Quốc. Đó là về mặt ngắn hạn.
Dạ, về mặt trung hạn là từ khoảng chừng năm 26 đến năm 28 đó, thì họ muốn là hoàn thành sửa đổi chiến lược an ninh quốc gia lần thứ ba, dự, đó, dự, dự kiến sẽ hoàn thành vào cuối năm 26. Thì khả năng á, cao á, là họ sẽ chính thức ghi nhận á, trong cái, cái chiến lược an ninh á là ổn định Eo biển Đài Loan á, là lợi ích an ninh cốt lõi của Nhật Bản. Đó, và họ sẽ làm rõ hơn các điều kiện về kích hoạt quyền phòng vệ tập thể. Họ cũng sẽ là tăng tốc cái đa dạng hóa cái chuỗi cung ứng và giảm tùy thuộc vào thị trường nguyên liệu của Trung Quốc á, đặc biệt á là, đặc biệt là đất hiếm và linh kiện bán dẫn à. Và họ cũng sẽ mở rộng hợp tác quốc phòng thực chất với các nước giống như Mỹ, Úc, Philippine và các nước ASEAN tranh chấp trên, trên biển Đông.
Vâng, rất là cảm ơn cái nhận định về ngắn hạn và trung hạn từ anh Nguyễn Tuân về trong cái vấn đề này. Nhưng bây giờ thì chúng tôi muốn là chúng ta nhìn xa hơn nữa đi, dài hạn đi. Tức là, nhìn tổng thể nhé, thì cái nhiệm kỳ của bà Takaichi, chúng ta cũng chưa biết là nó kéo dài bao lâu được. Đấy, cũng có thể là chỉ trong nhiệm kỳ bốn năm mà thôi. Liệu rằng những cái diễn biến như thế này nó có đánh dấu sự kết thúc của thời kỳ gọi là Nhật Bản kiềm chế sau Chiến tranh thế giới thứ hai hay không? Và bây giờ thì rõ ràng là họ đang muốn vươn ra thế giới. Và điều này rõ ràng là nó có tác động không chỉ đến khu vực và thế giới. Anh nhận định như thế nào?
Ờ, đúng rồi, về mặt về mặt thời kì thời hạn và nhiệm kỳ đó thì yếu tố quyết định á là khả năng thông qua ngân sách vào tháng mười hai này á. Tại vì nó hỗ trợ nền kinh tế nội địa rất là nhiều. Và kế đến á là nó phụ thuộc vào kết quả bầu cử Hạ viện vào năm à, vào, vào năm 26. Thì thực tế hiện tại bây giờ cái liên minh của các đảng cầm quyền này là phe liên minh thiểu số á, thì cái nhiệm kỳ này chỉ có thể kéo dài từ mười hai đến mười tám, mười tám tháng thôi. Nếu mà xảy ra một cú sốc kinh tế lớn đối với Trung Quốc á, thì nó sẽ chưa chắc là sẽ có cái liên minh cầm quyền nó có thể tồn tại được. Nhưng mà n-nghược lại, nếu mà bà á, Takaichi mà có thể vượt qua được cái giai đoạn này đó thì bà có thể củng cố được cái quyền lực đầy đủ để mà lãnh đạo ít nhất là một nhiệm kỳ cho nó đầy đủ là kế, đến năm 29 đó. Thì có thể nói là thế giới đang chứng kiến một cái sự kết thúc thực chất của mô hình được gọi là Nhật Bản kiềm chế.
Nó được duy trì từ năm 1951 cho, cho đến bây giờ á. Cái con đường cải tổ an ninh mà ông a, ông cựu Thủ tướng Abe khởi xướng năm, giai đoạn mà 2012 đến 15 đó, nó đã gọi là thật sự mà nói đã trở thành không thể nào đảo ngược được rồi. Thì cho dù á là bà Takaichi mà có tiếp tục nắm quyền hay không á, thì Nhật Bản sẽ khó có thể quay lại cái trạng phái, cái trạng thái gọi là quốc gia hòa bình, chỉ phòng vệ thụ động, đó, cái Eo biển Đài Loan á đã được xác lập là tuyến lợi ích sinh tồn của Tokyo. Đó, và điều này sẽ định hình á cái chính sách đối ngoại của Nhật Bản trong thời gian ít nhất là trong khoảng hai thập kỷ tới. Có một điều mà tôi muốn nhấn mạnh đối với tất cả, thực sự mà nói, cả nước Úc mình và bản thân mình và cũng xin gặp quý khán giả là Châu Á và đặc biệt là khu Đông Á và khu Đông Nam Á của mình á, thì thực sự không muốn có bất kỳ xung đột vũ trang nào giữa hai Anh, Anh, Anh, Trung Quốc này.
Hai ông lớn này, tại vì á là hai ông này á là một cái nền kinh tế lớn nhất châu lục và chiếm đến ba mươi phần trăm GDP của toàn cầu lận. Đó, và xung đột giữa họ và đặc biệt là liên quan đến Đài Loan nó sẽ diễn ra, nếu mà diễn ra đó, nó sẽ gây một cái hậu quả thảm khốc cho cả khu vực và cả thế giới lận. Cho nên á thực sự tôi cũng hy vọng là Tokyo và Bắc Kinh có thể tìm được tiếng nói chung á và, cho những cái bước đầu của họ trong một thời gian ngắn nhất, trong thời gian ngắn nhất thì tôi nghĩ quý khán giả chắc cũng đồng tình về vấn đề này.
Vâng, rất là cảm ơn những cái thông tin và quan điểm đánh giá về chiều dài của những cái chính sách cũng như là những cái hy vọng của anh Nguyễn Tuân. Chúng ta sẽ trở lại với những câu chuyện của châu Á còn nóng bỏng hơn nữa trong tuần tới. Cảm ơn anh rất là nhiều.
Ờ xin cám ơn chuyên gia và xin cảm ơn quý khán giả và hẹn gặp lại vào chương trình kỳ sau.
