Hồi tháng trước, có tin cho biết Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu năm 2024 (COP29) sẽ do Azerbaijan đăng cai.
Quyết định này đã thu hút sự chỉ trích rộng rãi từ các nhà hoạt động khí hậu, những người chỉ ra sự phụ thuộc của Azerbaijan vào các ngành kỹ nghệ nhiên liệu hóa thạch cùng kế hoạch mở rộng các dự án khí đốt.
Vào đầu năm nay, Azerbaijan đã công bố ban tổ chức COP29 gồm 28 thành viên – và không có một phụ nữ nào trong danh sách.
Bà Robyn Eckersley, Giáo sư ngành Khoa học Xã hội chuyên nghiên cứu về chính trị và quản lý môi trường toàn cầu, nói với SBS rằng không có quy định hoặc quy tắc ràng buộc nào về việc phụ nữ phải được bao gồm trong ban tổ chức hội nghị thượng đỉnh.
“Vâng, điều đó rõ ràng là quan trọng vì có rất nhiều phụ nữ, đặc biệt là ở các nước đang phát triển đang phải chống chọi với biến đổi khí hậu. Vì vậy, họ có mối quan tâm mạnh mẽ và cao cả trong việc ngăn chặn biến đổi khí hậu, và một số người trong số họ khá quyết tâm. Nhưng một lần nữa, điều đó luôn phụ thuộc vào văn hóa chính trị của nước đăng cai tổ chức. Và tất nhiên, luôn có rất nhiều tổ chức phi chính phủ có mặt tại COP. Và bạn đã thấy các nghị quyết hoặc điều khoản về tầm quan trọng của phụ nữ và sự đa dạng. Thông thường, chúng xuất hiện trong phần mở đầu của COP, nơi chúng có tác dụng xoa dịu những người ủng hộ bằng cách đồng thuận, nhưng đó thường không phải là một điều khoản có hiệu lực.”
Vai trò của phụ nữ đối với khí hậu đã được công nhận tại các hội nghị thượng đỉnh trước đây là rất quan trọng – với nghiên cứu cho thấy các quốc gia có phụ nữ ở vị trí lãnh đạo có nhiều khả năng phê chuẩn các hiệp ước môi trường quốc tế hơn.
Trong số 29 hội nghị thượng đỉnh COP vừa qua, 24 chủ tịch được bổ nhiệm là nam giới.
Vào năm 2023, 63% ban tổ chức hội nghị thượng đỉnh COP28 ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất là phụ nữ.
Có bằng chứng cho thấy phụ nữ ở các nước thu nhập thấp và trung bình bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi biến đổi khí hậu.
Plan International là một tổ chức thiện nguyện hoạt động vì quyền trẻ em và sự bình đẳng của trẻ em gái.
Phó Giám đốc điều hành Hayley Cull nói với SBS rằng việc loại phụ nữ khỏi các cuộc đàm phán về khí hậu là một cơ hội bị bỏ lỡ.
“Phụ nữ và trẻ em gái có vai trò rất lớn, và đang đóng một vai trò thực sự quan trọng trong việc giúp giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu. Và vì vậy, khi chúng ta loại trừ tiếng nói và ý tưởng của họ khỏi các hội nghị thượng đỉnh toàn cầu chủ chốt, nơi đưa ra những quyết định và sự đầu tư lớn, thì chúng ta đã bỏ lỡ một cơ hội lớn để tận dụng trí thông minh và sự sáng tạo của họ, khả năng của họ để thực sự giúp thúc đẩy sự thay đổi.”
Cô nói rằng không thể bỏ qua tác động của biến đổi khí hậu đối với phụ nữ và trẻ em gái khi xem xét các giải pháp lâu dài.
“Tác động của biến đổi khí hậu đối với phụ nữ và trẻ em gái là không cân xứng. Chúng ta biết rằng đối với rất nhiều bé gái, biến đổi khí hậu có thể đồng nghĩa với việc kết thúc quá trình học tập của các em. Các em phải nghỉ học vì thiên tai hoặc vì khan hiếm nguồn lực và gánh nặng gia đình. Chúng ta biết rằng khi thực phẩm trở nên khan hiếm do tác động của khí hậu, các bé gái thường là người ăn cuối cùng và sẽ ăn ít hơn những người khác trong gia đình. Chúng ta biết rằng khi biến đổi khí hậu và các thảm họa liên quan đến khí hậu xảy ra hoặc khi nguồn tài nguyên khan hiếm, những thứ như bạo lực trên cơ sở giới tính và nạn tảo hôn sẽ tăng lên khá đáng kể. Vì vậy, khi nói đến những tác động của biến đổi khí hậu, các bé gái thực sự cảm thấy tác động còn tồi tệ hơn.”
SHE Changes Climate, một tổ chức toàn cầu vận động cho sự bình đẳng của phụ nữ trong các cuộc đàm phán về khí hậu ở cấp cao nhất, cho biết việc bổ nhiệm 28 người đàn ông vào ban tổ chức là một bước thụt lùi và không còn thời gian để quay lại những cam kết trước đó.
Tổ chức này đã hỏi ý kiến một số người tham dự hội nghị thượng đỉnh COP28 năm ngoái.
“Hôm qua, tôi đã tham dự một buổi lễ cao cấp, tất cả các nguyên thủ quốc gia đều có bài phát biểu, và chỉ có hai đại diện nữ giới với tư cách là nguyên thủ quốc gia và điều đó thực sự khiến tôi rất buồn. Tôi đã nghĩ rằng năm nay mọi chuyện sẽ thay đổi, chúng ta sẽ thấy được nhiều sự bình đẳng giới hơn, nhưng thật đáng buồn là điều đó không xảy ra, và thật đáng thất vọng khi thấy tình trạng này diễn ra hàng năm.”
“Sự vắng mặt của phụ nữ ở các vị trí lãnh đạo và ra quyết định về khí hậu không chỉ kéo dài tình trạng loại trừ và áp bức phụ nữ. Nó gây nguy hiểm cho cộng đồng quốc tế.”
“Để họ có cơ hội chia sẻ câu chuyện của mình, lãnh đạo quá trình ra quyết định, đối với tôi, điều rất quan trọng là trao cơ hội cho phụ nữ lãnh đạo quá trình ra quyết định.”
Azerbaijan trước đây đã phải đối mặt với những chỉ trích vì đàn áp các nhà hoạt động và những người lêntiếng chống lại chính phủ. Những lo ngại về tự do báo chí và dân chủ là vết nhơ đối với danh tiếng của chính quyền Tổng thống Ilham Aliyev.
Cô Zhala Bayramova là luật sư nhân quyền ở Azerbaijan và là con gái của nhà nghiên cứu chống tham nhũng Gubad Ibadoghlu, người đã bị bỏ tù ở Azerbaijan sau khi chỉ trích ngành dầu khí nước này.
Cô Bayramova gần đây đã lên tiếng về việc bắt giữ cha cô.
“Ông ấy đã nghiên cứu xem hợp đồng dầu khí của EU đã ảnh hưởng như thế nào đến chúng tôi ở Azerbaijan, cũng như ảnh hưởng đến các lệnh trừng phạt chống lại Nga, và việc Azerbaijan thực sự không có đủ dầu và đặc biệt là khí đốt để cung cấp cho EU, và đang nhận nó từ Nga và bán nó sang EU. Vào ngày 19 tháng 10, tờ Eurasian vừa đăng một bài báo cho biết Azerbaijan đang lọc 200.000 thùng dầu mỗi ngày. Và hiện tại thông tin này gần như bị giấu nhẹm, thực sự rất khó để tiếp cận, bởi vì chúng tôi thực sự không có người trong xã hội dân sự trong suốt cuộc điều tra này. Đất nước này là một nơi rất rất đáng sợ.”
Các thành viên Nội các Azerbaijan chiếm gần một nửa ban tổ chức COP29 và một số thành viên có quan hệ chặt chẽ với ngành dầu khí.
Trong số những người chỉ trích danh sách ban tổ chức COP29 có cựu Thủ tướng Úc Julia Gillard. Bà kêu gọi Azerbaijan “xem xét lại” quyết định của mình.
Giáo sư Eckersley nói rằng mặc dù việc thiếu phụ nữ trong danh sách năm nay là điều đáng thất vọng, nhưng những người phụ nữ phi thường trong quá khứ đã chứng minh rằng phụ nữ thực sự tạo ra sự khác biệt đáng kể.
“Chúng ta đã có bà Christine Figueres từng là tổng thư ký của UNFCCC một thời gian, và bà ấy rất phi thường. Và chúng ta chắc chắn cũng đã thấy một số nhà đàm phán hàng đầu trong đội ngũ của Pháp. Bộ trưởng Ngoại giao Pháp thậm chí còn phải phẫu thuật cắt bỏ ruột thừa trong cuộc đàm phán ở Paris và người ta thấy bà đã trở lại làm việc ngay sau ca phẫu thuật. Bà không thể đi lại và bà vô cùng quyết tâm, nên họ là những người phụ nữ tuyệt vời đã tạo nên sự khác biệt. Thật đáng tiếc là đất nước này không có nền văn hóa chính trị đó.”
