Những trải nghiệm của các nhân chứng tập trung và ba vấn đề chính đó là cảm giác về thân phận một người khuyết tật sắc tộc ở Úc gần như vô hình, thứ hai là vấn đề bạo hành về tâm lý và thể xác, và thứ ba là khó tiếp cận chương trình bảo hiểm NDIS.
Một nhân chứng giấu tên, tạm gọi dưới tên Trevor, 25 tuổi, là một thanh niên mang hai nguồn gốc Việt – Hoa.
Mắt của anh bị lòa sau khi bị bệnh tăng nhãn áp vì một tai nạn lúc nhỏ, và anh là một người đồng tính.
Anh lớn lên ở miền Tây Sydney, sống chung với cha mẹ, ba chị em gái và ông bà.
“Tôi cảm thấy sự gãy đổ và vụn vỡ, tôi cảm thấy họ kỳ vọng tôi phải hiểu những từ ngữ và cụm từ nhất định nhưng tôi không bao giờ lớn lên hoặc phát triển ngôn ngữ mà cha mẹ muốn như một người nói ngôn ngữ đó bằng tiếng mẹ đẻ”.
Sau đó cha mẹ ly hôn và mẹ anh trở thành người mẹ đơn thân.
Tiếng Anh là ngôn ngữ mẹ đẻ của Trevor, trong khi đó gia đình anh nói tiếng Việt và tiếng Hoa. Cha mẹ anh không thông thạo tiếng Anh. Cha đến từ Hồng Kong còn gia đình mẹ anh di dân đến Việt Nam, ở Việt Nam trong thời chiến và sau đó đào thoát đến Tân Tây Lan và cuối cùng định cư tại Úc.
Mẹ là người con thứ hai trong gia đình có 10 anh chị em, mẹ phải lo cho các em và khi cha mẹ già yếu mẹ anh phải lo cho cha mẹ của mình.
Trevor nói anh đã trải qua sự bạo hành trong gia đình rất nhiều lần. Đánh đập là chuyện bình thường. Ngôi nhà mà anh lớn lên là một nơi đáng sợ.
“Ngôi nhà đó không dành cho người yếu tim”
Cha mẹ chưa bao giờ kể cho Trevor nghe họ đã trải qua như thế nào để đến Úc cũng như mẹ anh đã trải qua cuộc chiến ở Việt Nam như thế nào.
Sau này anh nghĩ rằng mẹ anh đã bị chấn thương tâm lý, bà không thể nói tiếng Anh giỏi và có đủ kiến thức để tìm kiếm sự trợ giúp cho tình trạng tâm thần của bà.
Và bà rất bạo lực cũng như đã ngược đãi anh.
Suốt tuổi thơ và sau này là vị thành niên, Trevor bị cô lập trong gia đình cũng như bị mất kết nối với cộng đồng.
Tất cả những gì anh được nghe là “đừng phàn nàn nữa, đến được đây là may mắn lắm rồi, mọi người còn trải qua những chuyện tồi tệ hơn vì vậy hãy che giấu chúng đi.”
“dường như thân phận của tôi – tôi không thể tự quyết định, tôi không thể làm những gì tôi muốn, cuộc sống của tôi, những quyết định của tôi, những gì tôi muốn thể hiện đều bị kiểm soát.”
Hai lần tai nạn từ cấp một và tại trường trung học đã khiến mắt của anh bị tổn thương và mất thị lực.
Anh cho rằng chấn thương đó xuất phát từ một thực tế là anh bị xa lánh và bỏ bê, khiến vết thương ngày càng nặng hơn.
Anh buộc phải mổ bỏ đi một con mắt ngay trước kỳ thi HSC.
“Tôi thật sự bị xa lánh. Tôi cảm thấy những người khác lẽ ra phải ở đó, bạn bè tôi, đồng nghiệp của tôi, nhưng thật sự họ đã không ở đó.”
“Tôi đã từng đi gặp tư vấn trường học nhưng không giúp ích được gì nhiều và họ cũng chẳng làm gì cả, thậm chí khi tôi kể về những vụ tai nạn trầm trọng.”
Sự cảm nhận về danh tính rõ rệt nhất khi Trevor bước vào tuổi thiếu niên, khoảng 15 tuổi, anh bắt đầu có cảm xúc với một trong những bạn học nam ở trường, đó cũng là bạn thân của anh.
“Tôi muốn được chính thức, tôi muốn sự chân thật, tôi không kỳ vọng điều gì nhưng anh ấy biết, anh ấy không cần thiết phải nói ra nhưng anh ấy đã nói ra và mọi thứ sau đó vượt quá tầm tay.”
Sự việc lan rộng cả trường, đến tai các chị em gái và sau đó đến tai mẹ anh.
Mẹ anh đã khóc còn anh thì cảm thấy tủi hổ vì làm mẹ thất vọng, và anh sẽ không bao giờ là một đứa con hoàn hảo nữa.
Đến năm 16 tuổi anh muốn chấm dứt cuộc đời mình.
Lần tự tử này đã dẫn anh đến gặp tư vấn viên trường học một lần nữa.
“Tôi không nghĩ rằng ông ta được huấn luyện về những kiến thức làm cách nào để nói chuyện với người khuyết tật vì chỉ có một số nhỏ - giống như tôi - nhìn thật khác biệt nhưng không thể giúp đỡ được gì”
Năm lớp 12 anh trải qua sự tự tử lần thứ hai.
Lần này một tâm lý gia đã hỗ trợ anh cho đến khi anh tốt nghiệp, nhưng dù vậy anh vẫn không được chẩn đoán về chứng bệnh tâm thần.
Trevor là một trong ba tiếng nói gốc Việt xuất hiện tại phiên điều trần của Ủy ban Điều tra Thượng viện về Bạo lực, Ngược đãi, Bỏ bê và Lợi dụng người Khuyết tật.
Hôm qua 26/10, tòa án của Ủy ban Điều tra Thượng viện về Bạo lực, Ngược đãi, Bỏ bê và Lợi dụng người Khuyết tật bước sang ngày điều trần thứ ba, lắng nghe câu chuyện của những nhân chứng có nguồn gốc sắc tộc.
Bà Kate Eastman, phụ tá cao cấp cho ủy ban đã nêu ra ba vấn đề chính, hoặc ba chủ đề thách thức người khuyết tật có nguồn gốc sắc tộc mà nhóm tham vấn cộng đồng của Ủy ban Điều tra Thượng viện đã thực hiện 222 buổi gặp gỡ với 1,955 người thuộc các cộng đồng sắc tộc trên khắp nước Úc kể từ tháng 6/2020.
Đó là vấn đề định danh người khuyết tật có nguồn gốc sắc tộc, bà cho rằng việc nhận diện người khuyết tật đến từ cộng đồng sắc tộc không hề dễ dàng và các dịch vụ về người khuyết tật thường nhìn nhóm cộng đồng sắc tộc như một khối đồng nhất.
Thứ hai, dựa theo dữ liệu chính thống duy nhất thu thập thông tin về Khuyết tật cao niên và người chăm sóc năm 2018 của ABS, nhóm điều tra cho thấy người khuyết tật có nguồn gốc sắc tộc không được thể hiện hay đại diện trong lĩnh vực công, có sự tham gia thấp hơn vào NDIS và các nguồn trợ cấp khuyết tật khác Disability Support Pension.
Và thứ ba, 1 trong 3 người khuyết tật có nguồn gốc sắc tộc (33%) từng trải qua ít nhất một vụ bạo hành kể từ năm 15 tuổi.
Ông Dominic Hong Duc Golding, nhân viên chính sách và dự án đến từ Liên minh Người Khuyết tật Sắc tộc Quốc gia NEDA nói:
"Người tị nạn khi đến Úc được nói rằng phải xây dựng nước Úc nhưng người khuyết tật tị nạn đối mặt với rất nhiều rào cản khác nhau từ bên trong lẫn bên ngoài. Bên ngoài đó là sự bạo hành áp đặt lên từ xã hội, hệ thống và những sự bạo hành bên trong của cộng đồng và gia đình. Tôi sống trong cộng đồng người Việt tại Mebourne và đã làm việc với những người có con bị khuyết tật. Họ luôn cho con ở trong nhà, hiếm khi đưa con ra ngoài cộng đồng, thậm chí hiến khi cho con đi học bởi vì họ luôn sợ hãi xã hội có thể làm một điều gì đó với con họ."
Dominic Golding and his assistance dog Katie Source: Supplied / Supplied: Disability Royal Commission
Ông được xác nhận là gốc Việt nhưng không biết nói và đọc tiếng Việt. Ông tự nhận mình là một đứa bé của chiến tranh. Vì vậy trong cuộc đời của ông luôn luôn bị dằn xé.
Ông bị điếc và phải mang tai nghe trợ thính, và ông có một chú chó trợ giúp tên là Katie.
Trong chiến tranh Việt Nam, quân đội Mỹ đã thả những quả bom B52 gây nổ và hủy diệt. nhiều người Việt tị nạn bị chấn thương, bản than tôi là một người điếc phải dung đến thiết bị trợ thính. Chiến tranh đã khiến 3 triệu người Việt bị điếc hoặc nghe kém. Thời hậu chiến, nhiều người tị nạn phải hứng chịu bạo lực và tra tấn vì lý do chính trị hoặc tôn giáo. Sau đó khi đến Úc khi cần tìm kiếm sự giúp đỡ thì vì bạn đang giữ visa tạm thời nên bị hạn chế tiếp cận sự trợ giúp và rất khó để tiếp cận Centrelink. Cuối cùng là hình ảnh một tảng băng nổi: phần có thể nhìn thấy là sự bạo hành trực tiếp nhưng phần lớn bị che giấu là sự bạo hành có hệ thống, có cấu trúc và sự bạo hành về văn hóa.
Dominic kể rằng ông đã từng không được lên xe taxi vì họ không muốn ông mang theo chó. Ông có thể nói người lái taxi đó đã vi phạm đạo luật kỳ thị người đồng tính và có thể bị phạt tiền.
Nhưng vấn đề bên trong cộng đồng lại có những mâu thuẫn về kỳ thị tôn giáo, kỳ thị khuyết tật và kỳ thị sắc tộc cùng nhau tồn tại thì làm sao có thể giải quyết được.
Từ những rào cản mà bản thân gặp phải, Dominic đã tìm cách trở thành một người tự đấu tranh và sau đó đấu tranh giúp đỡ những di dân mới đến cần sự hỗ trợ và tiếp cận NDIS – một trong những chương trình mà ông cho rằng nếu bạn là người tị nạn trở thành thường trú nhân Úc thông qua chương trình tị nạn nhân đạo, thì mới có thể tiếp cận dễ dàng NDIS hơn một chút. Còn nếu bạn bị khuyết tật khó nhìn thấy, hoặc sự khuyết tật về tâm lý-xã hội thì sẽ gặp rất nhiều trở ngại.
Theo bà Nguyễn Phượng Vĩ, Chủ tịch Hội đồng Đa văn hoá Sự vụ Victoria (VMC) thì rào cản lớn nhất với các dịch vụ trợ giúp người khuyết tật đó là kinh nghiệm của người khuyết tật phải được nhìn dưới góc kính đa diện, liên ngành và liên xã hội.
Kinh nghiệm xen kẽ và liên xã hội là điều cần thiết và phức tạp, và cách chúng ta đang cấu trúc hệ thống xã hội này là sự đối phó những nhu cầu đơn lẻ. Chẳng hạn khi ta vô gia cư và có nhu cầu về nhà ở xã hội chúng ta tìm đến Bộ gia cư. Khi ta có nhu cầu về học hành chúng ta tìm đến Bộ giáo dục, nhưng nếu bạn là một người có nguồn gốc đa văn hóa vừa có nhu cầu gia cư vừa có nhu cầu học hành, thì hệ thống trở nên không linh hoạt chút nào để có thể đáp ứng những nhu cầu đa dạng của một người.
Nhận xét góp ý cho dự luật bao gồm người khuyết tật trong xã hội, bà nói:
Khi chúng tôi nhìn mọi thứ bắt đầu từ lăng kính khuyết tật thì nó có liên quan đến những lăng kính khác. Chúng tôi nghĩ rằng có một vài khía cạnh cần phải được nhấn mạnh. Chẳng hạn một vài khái niệm trong sự khuyết tật mà dự luật bao gồm cũng như các nguyên tắc cần rõ ràng hơn về yếu tố văn hóa đa dạng có nghĩa là gì. Nếu không rõ ràng thì nó có thể trở thành một lăng kính khác, và có thể hoặc không thể trở thành đối tượng được ưu tiên và cung cấp nguồn lực hỗ trợ từ chính phủ nữa. Điểm thứ hai là phải giáo dục cộng đồng sắc tộc, khiến họ mạnh mẽ lên, về cả mặt ngôn ngữ và hiểu biết cấu trúc xã hội Úc. Họ cần phải hiểu về quyền và nghĩa vụ của họ cũng như làm cách nào để thực hiện các quyền và nghĩa vụ đó.
Những người khuyết tật như Dominic và Trevor, mang nguồn gốc sắc tộc và đồng tính như trường hợp Trevor, đã tự mình đấu tranh vượt qua hoàn cảnh và giải quyết vấn đề của bản thân theo hướng tích cực nhất.
Chính từ kinh nghiệm bản thân, mà Trevor khao khát trở thành một tư vấn viên trường học hoặc một tâm lý gia giỏi.
Anh đã học đại học ngành Tâm lý và Tư vấn.
Anh cũng tích cực tham gia và tìm kiếm thông tin về các hoạt động và các nhóm cộng đồng LGBTIQ ở Sydney.
Tìm thấy một nơi có thể chấp nhận mình, và cảm thấy an toàn, hiện nay Trevor đang ở chung với hai người bạn tại Nội ô Tây sydney.
Anh làm việc cho một công ty cung cấp dịch vụ hậu cần.
Anh chỉ mới thật sự rời khỏi nhà hồi năm ngoái, sau khi hết lệnh phong tỏa tại Tây Sydney.
“Tôi cảm thấy họ tôn trọng tôi hơn và họ không còn sử dụng tôi như một vật tế thần cho những vấn đề của họ”
“Tôi vẫn thực tập những gì tôi học ở trường về tâm lý và tư vấn, và tôi cố gắng tìm kiếm những sự giúp đỡ chuyên môn hơn để có thể hữu ích cho những chấn thương tâm lý chồng chất và đa diện mạo của tôi.”
