Tiến triển từ cuộc gặp Trump-Zelenskyy
Tiến sĩ Matthew Sussex, Phó Giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Châu Âu, Đại học Quốc gia Úc (ANU), cho biết cuộc gặp giữa lãnh đạo Mỹ và Ukraine là một cải thiện rõ rệt so với tình thế bế tắc hồi tháng Hai:
“Cuộc gặp lần này rất, rất khác so với việc Zelenskyy bị Trump và Vance ‘gài bẫy’ trước đây, khi ông ấy bị nói rằng chưa đủ biết ơn và thực tế bị xem là một nhà độc tài. Lần này, một hàng rào các nhà lãnh đạo quyền lực nhất châu Âu bao quanh bàn làm việc của Trump để chứng minh Ukraine lần này có bạn bè và có nhiều người ủng hộ. Liệu điều này có thực sự thúc đẩy tiến trình hòa bình hay không thì chúng ta phải chờ xem.”
Tổng thống Zelenskyy cho biết Hoa Kỳ sẽ tham gia nỗ lực gìn giữ hòa bình sau chiến tranh nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công thêm từ Nga:
“Chúng tôi đã thảo luận về các cam kết an ninh, một chủ đề then chốt trong quá trình chấm dứt chiến tranh. Cụ thể, chúng tôi bàn về mức độ phòng thủ cần thiết và đã bắt đầu triển khai các bước liên quan. Điều quan trọng là Hoa Kỳ cần đưa ra tín hiệu rõ ràng, cam kết sẽ tham gia phối hợp và thực hiện các cam kết an ninh cùng Ukraine. Tôi tin đây là một bước tiến quan trọng. Mặc dù chưa thể công bố kết quả hay chi tiết, nhưng đã có sự quyết tâm chính trị và các quyết định rõ ràng.”
Để tăng tính hấp dẫn cho thỏa thuận, Ukraine cam kết mua 90 tỷ USD vũ khí của Mỹ đổi lấy sự hỗ trợ ngăn chặn các hành động xâm lược thêm từ Nga. Chính quyền Trump cho biết Tổng thống đã chỉ đạo đội ngũ an ninh quốc gia phối hợp với các đồng minh châu Âu về các cam kết này.
Thư ký Báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt nhấn mạnh:
Tổng thống đã khẳng định rõ ràng rằng binh lính Mỹ sẽ không có mặt tại Ukraine, nhưng chúng tôi có thể hỗ trợ phối hợp và có thể cung cấp các phương thức bảo đảm an ninh khác cho các đồng minh châu Âu.
"Tổng thống hiểu rằng các cam kết an ninh cực kỳ quan trọng để bảo đảm hòa bình lâu dài, và đã chỉ đạo đội ngũ an ninh quốc gia phối hợp với các đồng minh ở châu Âu và tiếp tục hợp tác, thảo luận với Ukraine và Nga về vấn đề này."
Phó Tổng thống Mỹ J-D Vance cũng lưu ý:
“Dù chuyện gì xảy ra, dù hình thức ra sao, châu Âu sẽ phải gánh phần lớn gánh nặng. Đây là lục địa của họ, là an ninh của họ, và Tổng thống đã rất rõ ràng rằng họ sẽ phải đứng ra đảm trách.”
Liên minh 30 nước và thách thức từ Nga
Hiện nay, một liên minh gồm 30 quốc gia đang thảo luận để thiết lập lực lượng gìn giữ hòa bình, hỗ trợ các cam kết an ninh cho Ukraine. Tuy nhiên, Tiến sĩ Sussex cảnh báo Nga có thể sẽ không chấp nhận:
“Ông Zelenskyy nói rằng có 30 nước tham gia. Một số sẽ cung cấp quân, một số cung cấp vật tư, một số chia sẻ tình báo. Nhưng câu hỏi lớn hơn là liệu Vladimir Putin có đồng ý hay không, vì Kremlin luôn khẳng định sẽ không có lực lượng châu Âu nào trên lãnh thổ Ukraine. Nếu không có điều đó, điều này nhắc chúng ta về những cam kết mong manh mà Ukraine nhận được năm 1994 khi bị thuyết phục từ bỏ vũ khí hạt nhân, và họ vẫn hối tiếc cho đến ngày nay.”
Một trở ngại khác là khả năng đổi đất, hay nhượng các vùng phía đông Ukraine cho Nga. Ukraine kiên quyết từ chối nhượng bất kỳ lãnh thổ nào, và Thủ tướng Đức Friedrich Merz nhấn mạnh:
Yêu cầu của Nga rằng Kyiv phải từ bỏ các phần tự do của Donbas tương đương với việc Mỹ phải từ bỏ Florida. Một quốc gia có chủ quyền không thể đơn giản đưa ra quyết định như vậy. Đây là quyết định mà Ukraine phải tự đưa ra trong quá trình đàm phán.
Tiến sĩ Jessica Genauer, Đại học Flinders, cho biết khả năng Putin nhượng lại lãnh thổ chiếm được là cực thấp:
“Họ đã kiểm soát quân sự khoảng 20% lãnh thổ Ukraine và đưa vào luật pháp Nga. Với Putin, ông sẽ không rút quân khỏi các vùng đã chiếm trừ khi đó là những phần rất nhỏ, và chỉ đổi lấy thêm lãnh thổ khác, ví dụ Luhansk và Donetsk.”
Trẻ em bị bắt cóc và các vụ tấn công mới
Một vấn đề nhân đạo nghiêm trọng khác là yêu cầu Nga trả lại hàng chục nghìn trẻ em bị bắt cóc từ Ukraine.
“Đệ nhất phu nhân Mỹ cũng như đội ngũ Mỹ hiểu rằng họ sẽ tham gia vào nhiệm vụ quan trọng, đau lòng và rất phức tạp này để đưa trẻ em Ukraine trở về. Mỗi trường hợp khác nhau sẽ có cách tiếp cận khác nhau.”
Các chuyên gia tại Đại học Yale ước tính có tới 35.000 trẻ em Ukraine bị giữ ở Nga và các vùng lãnh thổ chiếm đóng. Ông Matthew Sussex cho rằng Nga khó có khả năng trả trẻ trong một thỏa thuận hòa bình:
“Đây chắc chắn sẽ là một yêu cầu quan trọng của Ukraine. Tôi thực sự không nghĩ Nga sẽ đồng ý. Đây là một thế hệ trẻ bị đánh cắp, tách khỏi gia đình và cha mẹ, thậm chí được quảng cáo để nhận nuôi tại Nga. Đây là một vụ vi phạm nhân đạo nghiêm trọng. Hiện tại, tôi không thấy giải pháp nào.”
Trong khi đó, Nga đã phóng nhiều máy bay không người lái vào khu vực Sumy làm 14 người bị thương, bao gồm ba trẻ em, và phá hủy nhiều ngôi nhà. Một chiếc máy bay khác rơi vào cánh đồng biên giới Ba Lan. Bộ trưởng Quốc phòng Ba Lan xác nhận đây là máy bay của Nga:
“Đây là một hành động khiêu khích mới của Nga, diễn ra ngay trong lúc các cuộc đàm phán hòa bình đang diễn ra, khi mọi người vẫn hy vọng kết thúc cuộc chiến do Nga phát động chống Ukraine, nhưng cũng đe dọa an ninh các nước NATO.”
Tiềm năng gặp mặt trực tiếp giữa Zelenskyy và Putin
Các phương án địa điểm cho một cuộc gặp song phương vẫn đang được xem xét. Khả năng đi lại của Putin bị hạn chế vì lệnh truy nã của Tòa án Hình sự Quốc tế.
Ngoại trưởng Lavrov cho biết Nga sẵn sàng đàm phán với Ukraine theo bất kỳ hình thức nào, nhưng cảnh báo:
“Chúng tôi sẵn sàng đàm phán theo bất kỳ hình thức nào, miễn là quá trình minh bạch và không bị hạn chế bởi những nỗ lực lôi kéo Mỹ tham gia vào chiến dịch hiếu chiến, nhằm biến Ukraine thành công cụ kìm hãm Nga.”
Tổng thống Mỹ Trump cho biết đang lên kế hoạch tổ chức cuộc gặp hai hoặc ba bên với Putin:
“Tôi sẽ sắp xếp một cuộc gặp với Tổng thống Putin. Và nếu các bạn muốn, tôi sẽ tới cuộc gặp đó. Không phải tôi muốn, nhưng tôi sẽ làm vì chúng ta muốn cứu nhiều người khỏi chết. Rất nhiều người đang chết và chúng ta phải cứu họ.”
