Trong quá khứ, đã có vài tin tức về một cuộc tương ngộ kỳ thú với cảnh cá voi và cá heo gần gũi nhau.
Vụ việc khiến công chúng kinh ngạc vào năm 2004 tại Hawaii, khi một con cá voi lưng gù humpback liên tiếp đội một con cá heo mũi chai bottlenose trên đỉnh đầu.
Các nhà nghiên cứu khi ấy cho rằng, sự tiếp xúc gần gũi như vậy là rất hiếm, có lẽ mang ý nghĩa chăm sóc.
Thế nhưng, nhờ kỹ thuật điều khiển máy bay không người lái, nay người ta thường xuyên ghi nhận những cảnh tượng khác, đó là cùng kiếm ăn, vui đùa, thậm chí là quấy rầy nhau.
Nhiều đoạn phim cũng xuất hiện trên mạng xã hội.
Được biết trong cuộc khảo cứu mới, các nhà khoa học phân tích 199 trường hợp tương tác độc lập giữa cá voi và cá heo, gồm 19 loài khác nhau, diễn ra trong 20 năm, trải rộng tại 17 quốc gia.
Trong khi đó các tư liệu thu thập từ các nền tảng xã hội như Facebook, YouTube, Instagram, cùng những thước phim do dân chúng gửi về, trong đó mỗi trường hợp đều được xác định về loài, kiểm chứng tương tác và phân loại hành vi.
Ngoài ra, co 2 đoạn phim được ghi bằng máy quay phim gắn trên thân cá voi lưng gù, đã đem lại cái nhìn “từ dưới biển” về những cuộc gặp gỡ.
Các hành vi được phân loại gồm có như lộn mình, quẫy đuôi, cưỡi sóng mũi, cọ xát, cùng với vị trí của cá heo so với từng phần thân cá voi như đầu, hông, hoặc đuôi.
Nhưng đó là chuyện đùa vui hay xung đột?
Kết quả khảo sát bác bỏ quan niệm trước kia rằng, tương tác giữa hai loài là cực hiếm.
Tư thế thường thấy nhất, là cá heo bơi gần đầu cá voi, tựa như cưỡi sóng mũi, chiếm đến 80% các trường hợp.
Trong khi đó cá voi lưng gù humpback whale là loài cá voi thường gặp nhất, còn phía cá heo thì loài mũi chai bottlenose dẫn đầu.
Trong phần lớn các cảnh ghi nhận, cá heo là bên khởi xướng, qua việc cưỡi sóng, bơi theo đội hình, hoặc thậm chí chạm vào cá voi.
Trên 1/4 trường hợp, cá voi đáp lại tương tự như lộn mình, phơi bụng, hoặc nghiêng nhẹ về phía cá heo.
Còn những dấu hiệu căng thẳng hay tấn công như quẫy đuôi mạnh rất hiếm, chỉ khoảng 5% sự kiện.
Do vậy, hơn 1/3 các cuộc gặp giữa cá voi lưng gù và cá heo, được xếp vào dạng tích cực hoặc khả dĩ là trò chơi xã hội.
Hai đoạn phim từ máy gắn thân cá voi còn hé lộ điều chưa từng ghi nhận, đó là cá heo bám theo cá voi không chỉ trên mặt nước mà cả xuống tận đáy biển, duy trì giao tiếp bằng mắt hoặc chạm vào đầu cá voi, một dấu hiệu cho thấy sự tiếp cận có chủ ý, mang tính xã hội.
Thế nhưng đó là dấu hiệu của trí tuệ và cảm xúc cao cấp hay không?
Khảo cứu này đã thay đổi cách nhận xét, về giao tiếp giữa các loài vật dưới biển.
Chúng cho thấy, sự tương tác giữa cá heo và cá voi có thể phổ biến và phức tạp, hơn tưởng tượng trước kia.
Cá heo có thể tìm đến cá voi như bạn đồng hành để giải trí, vui chơi, hoặc thậm chí mang tính ve vãn.
Ngược lại, một số loài cá voi, nhất là cá voi lưng gù không chỉ khoan dung, mà còn chủ động giao tiếp với cá heo.
Sự giao tiếp này mở ra một hướng mới trong sinh thái xã hội của các loại động vật dưới biển, gợi ý khả năng tồn tại yếu tố 'văn hoá' nơi cộng đồng cá voi và cá heo.
Những cảnh vui đùa, hợp tác và biểu hiện khoái cảm rõ rệt, phản ánh năng lực trí tuệ và cảm xúc ở mức cao.
Nghiên cứu cũng cho thấy, sức mạnh của kỹ thuật hiện đại và khoa học cộng đồng.
Mạng xã hội và máy bay không người lái đã giúp thu thập dữ liệu đa dạng, mà khảo sát truyền thống có thể bỏ sót.
Dĩ nhiên dữ liệu từ mạng xã hội cũng có giới hạn, như thiên lệch địa lý, góc nhìn, phương tiện, hay tần suất sử dụng.
Tuy nhiên, chúng bổ sung tốt cho các nguồn khác và giúp hé lộ những hành vi trước đây chưa từng biết.
Rõ ràng, cá voi và cá heo chẳng những cùng tồn tại mà còn chủ động tìm đến nhau.
Những khảo cứu tương lai, nếu kết hợp thu âm thanh và theo dõi lâu hơn, có thể sẽ giải mã thêm động cơ và ý nghĩa, đằng sau những cuộc tương ngộ hấp dẫn này.
READ MORE
SBS Việt ngữ
