Key Points
- Hiệp ước là một thỏa thuận chính thức giữa chính phủ và người Thổ dân cùng người dân đảo Torres.
- Nhiều người Thổ dân xem hiệp ước là một bước tiến hướng tới công bằng, tôn trọng và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn trong tương lai.
- Một hiệp ước cấp quốc gia sẽ tạo ra một thỏa thuận thống nhất trên toàn nước Úc nhằm công nhận quyền của người Thổ dân.
Hiệp ước (Treaty) là một thỏa thuận có giá trị pháp lý, được thương lượng giữa các nhóm hoặc các bên khác nhau, ví dụ giữa người Thổ dân, người dân đảo Torres và chính phủ Úc.
Khi người Anh lần đầu tiên định cư trên đất của người Thổ dân, họ tuyên bố đó là “terra nullius” — nghĩa là “vùng đất không thuộc về ai”. Vì vậy, họ không xem việc thương lượng với các quốc gia Thổ dân là cần thiết.
Nhiều người bản địa Úc gọi điều này là “công việc còn dang dở”.
Hiệp ước được xây dựng dựa trên sự công nhận chủ quyền, tuy nhiên hiệp ước có thể mang nhiều hình thức khác nhau và bao gồm nhiều vấn đề.
Chúng có thể liên quan đến các thỏa thuận về việc chia sẻ đất đai, tài nguyên, hoặc cùng nhau quản trị.
Không giống như Hoa Kỳ, Canada và New Zealand, Úc chưa bao giờ có một hiệp ước nào với các dân tộc bản địa của mình.
Từ góc nhìn của người Thổ dân và người đảo Torres Strait, hiệp ước có nghĩa là thừa nhận quá khứ, bảo vệ quyền lợi, và đảm bảo các cộng đồng bản địa có tiếng nói thực sự trong những quyết định ảnh hưởng đến họ.
Protesters march from Parliament House to Flinders Street Station during the Treaty Before Voice Invasion Day Protest on January 26, 2023, in Melbourne, Australia. (Photo by Alexi J. Rosenfeld/Getty Images) Credit: Alexi J. Rosenfeld/Getty Images
Hiệp ước có ý nghĩa gì ở Úc
Chuyên gia pháp lý Tiến sĩ Harry Hobbs giải thích:
"Lý tưởng nhất là các hiệp ước sẽ được thương lượng giữa các cộng đồng Thổ dân và dân đảo Torres ở một bên, và các chính quyền tiểu bang cũng như chính quyền liên bang ở bên kia, vì Hiến pháp Úc phân chia quyền lực giữa quốc hội liên bang và các quốc hội tiểu bang.”
Vì ở Úc có hàng trăm nhóm người Thổ dân khác nhau, mỗi nhóm có ngôn ngữ và lãnh thổ riêng, nên các cuộc thương lượng có thể rất phức tạp.
Ngoài ra, còn có nhiều quan điểm khác nhau về những vấn đề nên được ưu tiên.
Tôi nghĩ hiệp ước rất quan trọng, nó là cách để thiết lập lại mối quan hệ giữa người Thổ dân đầu tiên và chính phủ, dù ở cấp tiểu bang hay cấp liên bang.Lãnh đạo tiến trình hiệp ước, Reuben Berg
Nhiều người Thổ dân và người dân đảo Torres tin rằng hiệp ước là một bước tiến hướng tới công lý và sự tôn trọng.
Hiệp ước gồm những gì?
Người Gunditjmara và cũng là lãnh đạo tiến trình hiệp ước, Reuben Berg.
Những người ủng hộ hiệp ước cho rằng nó có thể mang lại những thay đổi thực chất theo nhiều cách.
Họ tin rằng hiệp ước có thể:
- Chính thức công nhận người Thổ dân và người dân đảo Torres là cư dân đầu tiên của Úc.
- Tạo không gian cho việc nói lên sự thật về lịch sử đất nước và thời kỳ thuộc địa.
- Xây dựng quan hệ đối tác công bằng giữa chính phủ và cộng đồng trong các lĩnh vực như đất đai, nước, y tế, giáo dục, nhà ở, việc làm và phát triển kinh tế.
- Giúp bảo tồn và củng cố ngôn ngữ, văn hóa và các địa điểm linh thiêng, giữ cho truyền thống đó tiếp tục được lưu giữ cho các thế hệ tương lai.
(from left to right) Former Queensland Truth-Telling and Healing Inquiry chairperson Joshua Creamer, NSW Treaty Commissioner Naomi Moran and co-chair of the First Peoples' Assembly of Victoria Ngarra Murray. Credit: NITV / The Point
“Khi chúng ta có thể kiểm soát cuộc sống của chính mình, tự đưa ra quyết định và tự cung cấp dịch vụ, chúng ta ở trạng thái khỏe mạnh nhất, mạnh mẽ nhất về tinh thần và văn hóa.
Nếu bạn chấp nhận rằng đó là một trong những kết quả của hiệp ước, thì đó chắc chắn là điều tốt cho cả đất nước.”
Thượng nghị sĩ Lidia Thorpe, một phụ nữ Gunnai, Gunditjmara và Djab Wurrung, là người lên tiếng mạnh mẽ ủng hộ hiệp ước.
Bà tin rằng các cộng đồng địa phương nên đi đầu trong tiến trình này.
“Tôi nghĩ chúng ta cần có đại diện của các bộ lạc và quốc gia bản địa ở cấp chính phủ địa phương. Chính ở các cộng đồng địa phương đó, chúng ta mới có thể tạo ra sự thay đổi thực sự.”
Independent Senator Lidia Thorpe during Question Time in the Senate chamber at Parliament House in Canberra. Source: AAP / MICK TSIKAS/AAPIMAGE
Điiều gì đang diễn ra trên khắp nước Úc liên quan đến tiến trình hiệp ước?
Tại Victoria, tiến trình hiệp ước đang được thực hiện mạnh mẽ, với một thỏa thuận toàn bang dự kiến sẽ hoàn tất vào năm 2025.
Thông qua một nhóm được bầu chọn có tên First Peoples’ Assembly of Victoria, người bản địa sẽ có tiếng nói lâu dài trong việc xây dựng luật pháp và chính sách liên quan trực tiếp đến họ.
Ở các tiểu bang khác như Queensland, New South Wales, Nam Úc và Lãnh thổ Bắc Úc, tiến trình này đang ở những giai đoạn khác nhau.
Một số chính phủ đang tiến hành tham vấn cộng đồng, trong khi những nơi khác vẫn đang lên kế hoạch cho các bước tiếp theo.
Hiệp ước quốc gia sẽ tạo ra một thỏa thuận chung cho toàn nước Úc, trong khi các hiệp ước cấp bang và vùng lãnh thổ sẽ tập trung vào ưu tiên địa phương và nhu cầu cụ thể của từng cộng đồng.
Nhiều nhà vận động bản địa tin rằng Úc cần có cả hiệp ước quốc gia và hiệp ước cấp bang để mang lại thay đổi thực sự và bền vững.
Bởi vì mỗi cộng đồng có lịch sử và nhu cầu riêng biệt, nên mỗi hiệp ước sẽ có hình thức khác nhau.
Tập này có sử dụng trích đoạn âm thanh từ chương trình truyền hình Living Black – The Case for a Treaty, được phát sóng lần đầu vào tháng 7 năm 2025. Bạn có thể xem toàn bộ chương trình trên SBS On Demand.
Stream free On Demand
Hiện tình của Hiệp ước
episode • Living Black • News And Current Affairs • 34m
episode • Living Black • News And Current Affairs • 34m
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
