ደም ምልጋስ ኣብ ኣውስትራሊያ፡

ኣብ ነፍሲ ወከፍ ደም ኣብ እትልግሰሉ እዋን ፡ ክሳዕ ናይ ሰለስተ ህይወት ሰብ ከተድሕን ትኽእል ። ኣብ ኣውስትራሊያ ካብ ዘይንፈልጦም ሰባት ብወለንታ ዝልግስዎ ደም ኢና ንድሕን። ስለዚ ናይ ብሓቂ ለጋስን ንጥቕመይ ዘይብል ተግባር እዩ ። እዚ ከኣ ኣብ ዘድልየኻ እዋን ብናጻ ከም ዝርከብ የረጋግጽ ፣ ብኻልእ ሸነኽ ድማ ካብ እተፈላለየ ድሕረ ባይታ ዝመጹ ሰባት ኣብ ዝተፈላለዩ እዋን ወፈያ ዝገብሩ የድልዮ እዮም ። ኣውስትራሊያ ንዘድልያ ናይ ደም ቀረብ ንምድንፋዕ ብኸመይ ክትሕግዝ ከምትኽእል ኣብዚ ትሕዝቶ ቀሪቡ ኣሎ ።

Blood donation in Australia. Credit: Australian Red Cross Lifeblood

• እቲ ዝልገስ ደም ኣብ ምንታይ መዓላ እዩ ዝውዕል?
• ሰብ ብኸመይ ደም ክልግስ ይኽእል?
• ደም ንምልጋስ ዘተባብዑ ንገራት እንታይ እዩ?
• ኣብ እዋን ቆጸራ ምልጋስ ደም እንታይ እጽበ?
• ንምንታይ እዩ ዝተፈላለዩ ዓይነት ደም ዘድልየና?
• ብጉጅለ ኮይንካ ደም ምልጋስ ይከኣል ዶ?
• ደም ኣብይ ከይድካ እዩ ዝልገስ?

ኣውስትራሊያ ኣብ ዓለም ሓንቲ ዉሑስ ቀረብ ደም ካብ ዘለወን ሃገር ሓንቲ እያ። እንተኾነ መብዛሕቱኡ ግዜ ዋሕዲ ቀረብ ደም ኣለዋ ። ብ ሕሙማት ሆስፒታል ዝጥለብ ድመ ንምምላእ ፡ ኣብ ሰሰሙን ልዕሊ 33,000 ልግሲ ደም የድልየና እዩ ።

እቲ ዝልገስ ደም ኣብ ምንታይ መዓላ እዩ ዝውዕል?

ደም ኣዝዩ ፍሉይ ፍርያትን ንህይወት እቶም ዘድልዮም ሰባት ዝቕይር ክቡር ጸጋን እዩ ብምባል ወሃቢት ቃል Lifeblood ትገልጽ። ንሳ ወሃቢት ቃል እቲ ብመንግስቲ ዝምወል ኣካል ኮይና: እቲ ትካል ኣካል ቀይሕ መስቀል ኣውስትራሊያ ንቀረብ ደም ዘመሓድር እዩ ።

"ህጹጽ ኵነታት ከጋጥም ከሎ ፡ ህይወት ሰባት ከድሕን ይኽእል እዩ ። ከም መንሽሮ ንዝኣመሰሉ ነገራት ሕክምና ንዝገበሩ ሰባት ናይ ነዊሕ እዋን ህይወት ከናውሓሎም ይኽእል እዩ ፣ ስሩዕ ምልጋስ ደም ንዘድልዮም ሰባት ድማ ዝሓሸ ዓይነት ህይወት ንኽመርሑ ክሕግዞም ይኽእል እዩ ። ልግሲ ደም ከኣ ንዝተፈላለዩ ሰባት ብሓቂ ይሕግዞም እዩ ፦ መጥባሕቲ ዝገብሩ ሰባት ፡ ከቢድ ሓደጋ ዘጋጠሞም ሰባት ፡ ደም ወይ ናይ ምክልኻል ሕማም ጸገም ዘለዎም ሰባት ፡ ደቂ ኣንስትዮን ዘይተወልዱ ህጻናትን ዝሕግዝ እዩ።

Lifeblood needs blood donations from all backgrounds to match Australia’s diverse population.

ዝኾነ ሰብ ደም ክልግስ ይኽእል ዶ?

ኵሉ ሰብ ኣብ ዝኾነ እዋን ደም ክልግስ ኣይክእልን እዩ ። ይኹን እምበር ፡ መብዛሕትና እተወሰነ ክፋላት ደምና ኽንልግስ ንኽእል ኢና ፣ ካብቲ እንሓስቦ ንላዕሊ እውን ብተደጋጋሚ ልገሳ ክንገብር ንኽእል ኢና ።

ሚስ ግራንላንድ ፡ "ዕድሚኻ ካብ 18 ኽሳእ 75 ዓመት እንተ ኰይኑ ፡ 50 ኪሎ ወይ ልዕሊኡ ትመዝን እንተ ኾይንካ፡ ጥዑይን ኩነታትካ ደሓን እንተ ኰይኑ ደም ኽትውፊ ትኽእል ኢኻ" ትብል ።

"ብዘይካዚ Lifeblood፡ ልግሲ ፕላዝማን ላተለትን ይእክብ እዩ ፣ እተፈላለየ ኣካል ናይ ክፋላት ደምና እውን እዩ ። ኣብ ኣውስትራሊያ ኣብ ነፍሲ ወከፍ 12 ሰሙናት ደም ክትልግስ ትኽእል ፤ ኣብ ክልተ ሰሙን ድማ ፕላዝማ ክትልግስ ትኽእል ። "

ኣብ ገሊኡ ኵነታት ፡ ደም ከይትልግስ ትኽልክል ትኽእል ኢኻ ። ንኣብነት ፣ጥንስቲ እንተኾንኪ ፣ ወቕዒ ወይከኣ ካልእ ሕክምናዊ ኩነታት እንድሕር ኣጋጢሙካ ክትልግስ ኣይትኽእልን ኢኻ ። እዚ ጥዕናኻ ንምሕላው እዩ ።

ከም ሀሞፊልያን ታላሻምያን ዝኣመሰለ ኵነታት እንተ ኣልዩካ ደም ካብ ምልጋስ ክትገድ ትኽእል ኢኻ ።

ርግጸኛ እንተዘይኴንካ ፡ ኣብ ናይ Lifeblood hotline ብ13 14 95 ደዊልካ ሓበሬታ ክትረክብ ትኽእል ኢኻ ።

ንምጅማር ኣብዚ መላግቦ ሕቶታት ክትምልስ ትኽእል፡ Lifeblood eligibility quiz.

Frozen plasma in trolley - If you’re unsure whether you can donate, you can call the Lifeblood hotline on 13 14 95. Credit: /

ደም ንምልጋስ ዘተባብዑ ንገራት እንታይ እዩ?

ለጋሲ ደም ኢድ ካብ 2009 ጀሚሩ ኣብ ዓመት ካብ ሰለስተ ክሳብ ኣርባዕተ ግዜ ደም ዝልግስ እዩ ።

ብዙሓት ሰባት ነቲ ነቕርቦ ደምና ኣቕሊሎም ክርእይዎ ዝኽእሉ እኳ እንተዀኑ ገለ ሰባት ግን እዚ ናይ ህይወትን ሞትን ጕዳይ እዩ ።

"ድራኸይ ፡ ህይወት ሰባት ንምድሓን እዩ ። ስለዚ ፡ ንዓይ ክሕግዘሉ ዝኽእል ጸጋ ኮይኑ ፡ ዘውጽ ኦ ነገር ደመይ እንተዘይኮይኑ ዝኸስሮ ነገር የለን። "

ናብ ሕክምና ዝኸዱን ደም ዚወፍዩን ኣዕሩኸይ ኣለዉኒ ፣ ነቲ ማሕበረሰብ ገለ ነገር ከበርክት ከም ዘሎኒ ድማ ይስምዓኒ ።

Ed, regular donor

ኣብ እዋን ቆጸራ ምልጋስ ደም እንታይ እጽበ?

እቲ ቆጸራ ፡ ደም ንምውሳድ ኣስታት ሓደ ሰዓት ፡ ፕላዝማ ድማ 90 ደቓይቕ ይወስድ ። ደምካ ንሒደት ደቓይቕ ብመርፍእ ካብ ኢድካ ክሰሓብ እዩ ።

ሚስ ግራንላንድ ፡ "ሓደ መዓልቲ ቅድሚ'ቲ ደም ዝቕድሓሉ፡ ኣስታት 12 ብርጭቆ ማይ ክስተ ንሓትት ኢና ፣ ደምካ ብዝግባእ ምእንቲ ኺውሕዝን ከኣ ፡ ኣብታ መዓልቲ ማይ ምስታይ ቀጽል" ኢላ ሓሳብ ሃበት ።

"ገሊኦም ሰባት ደም ብዛዕባ ምልጋስ ቁሩብ ፍርሒ ከም ዝስምዖም ወይ ከኣ ቁሩብ ፍርሒ ናይ መርፍእ ከም ዝሓድሮም ንፈልጥ ኢና ፣ ሰራሕተኛታትና ግን ኣዝዮም ምቕሉላትን ምቕሉላትን እዮም ፣ ፍዅስ ከም ዝብለኩም እውን ዝገብሩ እዮም ።

"እንግሊዝኛ ቀዳማይ ቛንቛኻ እንተዘይኾይኑ ድማ ፡ ተርጐምቲ ንርብ ኢና ። መኽደኒ ቕልጽምን እውን ክንህብ ንኽእል ኢና "።

ኣብ 'ታ መዓልቲ' ቲኣ ንኽትልግሱ ብቕዓት ከምዘለኩም ንምርግጋጽ መሕትት ክትመልኡ ፤ ከምኡ 'ውን ኣብ ደምኩም ዘሎ መጠን ጸቕጢን ሓጺንን ብቕልጣፈ መርመራ ንኽትገብሩ ክትሕተቱ ኢኹም ።

ሚስ ግራንላንድ ፡ "ድሕሪኡ ፡ ደምካ ምእንቲ ክትህብ ፡ ናብቲ ናይ ለገስቲ ክፍሊ ትኸይድ ፣ ኣብ ምቹእ መንበር ድማ ኮፍ ትብል ። ካብ ሓሙሽተ ኽሳእ 10 ደቒቕ ጥራይ ደም ይውሰድ ።"

ብድሕሪዚ ፡ ሓይልኻ ንምምላስ ፡ ናጻ ልስሉስ መስተ እናሰተኻ ዕረፍቲ ንምውሳድ ክትዛነ ትዕደም ።

O-negative blood - Not everyone can donate blood regularly. But most of us can donate at least some parts of our blood.

ንምንታይ እዩ ዝተፈላለዩ ዓይነት ደም ዘድልየና?

ኣብ ኣውስትራሊያ ካብ ዝተፈላለዩ ክፋላት ህዝቢ ደም ምልጋስ ኣገዳሲ እዩ ።

ኣብዚ እዋን እዚ ፡ መብዛሕትኦም ለገስቲ ደም ፡ መበቈሎም ኤውሮጳውያን ከም ዝዀነ ፡ ዶክተር ራቸል ቶርፐ ትገልጽ ። ንሳ ኣብ ቐይሕ መስቀል ኣውስትራሊያ Lifeblood ልዕለወይቲ ኣባል እያ ።

ካብ ብዙሕነት ዘለዎ ምሕበረሰብ ደም ምርካብ ማለት ቀረብ ደምና ቀጻሊ ይኸውን ።

እታ ሃገር ሕብረ ብዙሕነታ እናዓበየ ኣብ ዝኸደሉ ፡ ደምና እውን ከምኡ እናኾነ እዩ ዝኸይድ ፣ ምኽንያቱ ፡ ዓይነታት ደም ይውረስ እዩ ። ስለዚ ፡ ካብ እተፈላለየ ክፋል እቲ ህዝቢ ፡ ደም ኽንልግስ ኣዝዩ ኣገዳሲ እዩ ፣ በዚ ከምዚ ድማ ፡ ነቶም ሕሙማት ዘድልዮም ወይ ዝሰማምዖም ደም ክንረክብ ንኽእል ኢና ።

Dr Rachel Thorpe

ሸሞንተ ቀንዲ ዓይነታት ደም ኣለዉ ። መብዛሕትና ብዛዕባ ዓይነታት ደም ABO ከምኡውን rh ሰሚዕና ንኸውን ። ንኣብነት ፡ ዓይነት ደምካ ምስ ሓደ ሮድ (A ፡ B ፡ AB ፡ ወይ O) ምስ ዓይነት Rh (ኣወንታዊ ወይ ኣሉታዊ) ምዃኑ ሰሚዕካ ትኸውን።

ኣብ ኣውስትራሊያ እቲ ልሙድ ዓይነት ደም O ኣወንታዊ እዩ ፡ ደድሕሪ A ኣወንታዊ እዩ ።

ዶክተር ቶርፔ ልዕሊ 300 ዓይነታት ከም ዘሎ ትዛረብ: ገለ ካብዚ ኣዝዩ ዘይንቡር እዩ: ንኣብነት ዓይነት ደም '‘JK null’ እዩ።

"ኣብ ኵሎም ዓሌታት ሳሕቲ ዝርአ እኳ እንተዀነ ፡ ካብ ፖሊነዥያን ፡ ኒው ዚላንድ ማኦሪን ፍሊፒኖስን ብዝመጹ ሰባት ግን ዝያዳ ልሙድ እዩ ። ስለዚ ፡ ካብ ዝተፈላለዩ ድሕረ ባይታ ፡ መጺኦም ደም ዝልግሱ ሰባት ኢና እንደሊ ዘለና "በለት ።

ካብ ባህላዊ መበገሲ ጌሮም ሰባት ሓድሓደ ግዜ ደም ንምልጋስ ፍቓደኛታት ዘይኰኑሉ ምኽንያት ክጸልዎ ይኽእል እዩ ። ንኣብነት ፡ ኣብ ገሊኡ ሃገራት ፡ ኣባላት ስድራ ቤት ወይ ፈተውቲ ንፈተውቶም ደም ክልግሱ ይሕተቱ እዮም ። ብኣንጻሩ ግና ፡ ኣብዚ ወለንታዊ ልግሲ ደም እዩ ዝግበር።

ብጉጅለ ኮይንካ ደም ምልጋስ ይከኣል ዶ?

እወ ፡ ትኽእል ኢኻ ። ኣብ ስራሕካ ፡ ብጕጅለ ትጠርኒፍካ ቘጸራ ክትገብር እውን ትኽእል ኢኻ ።

ኣዘውቲሩ ደም ዝልግስ ኤድ ፡ ምስ መሳርሕቱ ኰይኑ ፡ ደም ክህብ ከሎ ፡ ንርእሱን ንኻልኦትን ብምትብባዕ ብጕጅለ ከምዝልግሱ ይገልጽ።

"ብጕጅለ ና ናብ ማእከል ደም ክትከይድ ከለኻ ካል ኦት ብሰንኪ ፍርሒን መርፍእን ከየድሓርሕሩ ዘተባብዕ ክኸውን ይኽእል እዩ። "

Australian Red Cross Lifeblood Donor Centre.

ደም ኣብይ ከይድካ እዩ ዝልገስ?

ደም ክልግስ ንዝደሊ ፡ ብስልኪ 13 14 95 ኽትድውል ወይ ብኦንላይንlifeblood.com.au ወይ ብመገዲ ኣፕ፡ Donate Blood app ምጥቃም ይከኣል እዩ።

Subscribe to or follow the Australia Explained podcast for more valuable information and tips about settling into your new life in Australia.   

Do you have any questions or topic ideas? Send us an email to [e-mail]