Lưu ý: Bài viết này có chứa các nội dung đề cập đến tình dục.
Kể chuyện vẫn luôn là một phần quan trọng trong bản tính của con người.
Chúng ta hiểu về thế giới thông qua những câu chuyện kể về cuộc đời mình và những câu chuyện ta nghe được từ người khác.
Kể chuyện cũng cho phép chúng ta tiếp cận tới những thế giới vừa thực tế, vừa kỳ ảo.
Riêng với người Úc, đâu là câu chuyện nào đang thu hút sự chú ý của chúng ta nhất?
Đứng đầu danh sách bán chạy nhất là tiểu thuyết lãng mạn, trinh thám (cả hư cấu và đời thực), sách tự lực (self-help) và hồi ký.
"Trinh thám thực sự đã là một thể loại phổ biến trong vài năm qua, và phần lớn được thúc đẩy bởi dòng trinh thám phi hư cấu (true crime), nhưng nhìn chung trinh thám luôn rất được ưa chuộng. Hầu hết các thể loại lớn đều như vậy. Sau đó, chúng ta thấy các thể loại kết hợp (hybrid) xuất hiện, xếp hạng bên dưới chúng. Một thể loại lớn khác là lãng mạn, bao gồm rất nhiều nhánh phụ như: lãng mạn kỳ ảo (romantasy), hài lãng mạn (romcom), thậm chí cả lãng mạn miền quê (rural romance) cũng đã gây sốt trong một thời gian dài. Tôi có thể nói hai thể loại này thực sự là những trụ cột chính."
Đó là chia sẻ của Katherine Day, giảng viên cao cấp chuyên ngành xuất bản tại Đại học Melbourne.
Khi nói đến tiểu thuyết lãng mạn, không có một sở thích cụ thể duy nhất nào.
Các thể loại phụ có thể trải dài từ lãng mạn nông thôn, với bối cảnh nội thất gỗ mộc mạc và một vài lọ hoa – cho đến lãng mạn kỳ ảo (romantasy), vốn say mê các yếu tố giả tưởng hoặc khoa học viễn tưởng, như các sinh vật huyền thoại, rồng và phép thuật được đan xen vào một câu chuyện tình cảm.
Romantasy đã khẳng định được vị thế của mình trong những năm gần đây, một phần nhờ vào các bài đánh giá trên mạng xã hội, đặc biệt là thông qua cộng đồng BookTok trên TikTok.
BookTokker người Úc Tierney Page thường xuyên đánh giá tiểu thuyết lãng mạn cho hơn 800.000 người theo dõi của mình.
Các bài đánh giá của cô thẳng thắn một cách không ngại ngần, tôn vinh một số yếu tố táo bạo hơn về ham muốn tình dục của phụ nữ.
"Vậy bạn muốn tìm một bộ truyện lãng mạn đã hoàn thành với chút 'gia vị' (cảnh nóng) ư? Đừng lo, tôi có đây. Đứng đầu danh sách là 'Legacy of the Nine Realms' của Amelia Hutchins. Nếu bạn chưa đọc và bạn yêu thích Thần thoại Ướt át (Spicy Fantasy), bạn phải đọc cuốn này ngay. Bạn có một cô nàng là phù thủy. Bà dì của cô ấy là một kẻ cực kỳ khó ưa. Cô ấy có hàng triệu chị em và trở nên siêu quyền năng. Và rồi nam chính (MMC) xuất hiện. Đến tận bây giờ, anh ấy vẫn là một trong những nam chính tôi yêu thích nhất. Anh ấy là một gã tồi, nhưng lại cực kỳ quyến rũ. Thêm nữa, chúng ta không thực sự biết anh ta là ai, nhưng lồng ngực anh ta rung lên như thế này và anh ta 'thắt nút' (knot). Ở dưới đó ấy, anh ta thắt nút. Và tôi nói cho bạn biết, 'gia vị' trong này sẽ khiến bạn ướt át hơn cả một lát bánh mì kẹp cà chua."
Tiến sĩ Day cho biết phụ nữ chiếm đa số độc giả truyện lãng mạn, nhiều người trong độ tuổi từ 25 đến 40 ở tất cả các thể loại phụ.
"Ngay cả khi bạn nhìn vào dòng lãng mạn nông thôn mà tôi đã đề cập trước đó. Thể loại đó thực sự khởi sắc từ khoảng một thập kỷ trước. Ngoài ra còn có 'văn học nông trại' (farm lit), nơi các nhân vật và cốt truyện rất đặc thù, phải đặt trong bối cảnh nông thôn, chủ yếu là ở Úc. Và thực tế là trong một số trường hợp, nó đã được chuyển dịch rất tốt sang thị trường quốc tế. Vì vậy, tôi nghĩ khả năng linh hoạt trong việc điều chỉnh nội dung và chạm đúng vào sở thích đa dạng của từng nhóm độc giả là lý do tại sao nó duy trì được sự phổ biến."
Chủ yếu phục vụ cho các cốt truyện dị tính, những câu chuyện về cha mẹ đơn thân cũng đang có một thời điểm bùng nổ.
Nhân vật phụ huynh thường là người đã ly hôn, góa bụa hoặc một người đột ngột nhận quyền nuôi dưỡng một đứa trẻ họ hàng, thể hiện trọn vẹn bản năng chăm sóc của mình.
Đó là những câu chuyện về trách nhiệm, sự tổn thương và tiềm năng tạo nên một gia đình mới.
BookTokker Tierney Page tiếp tục trong một bài đăng của mình:
"Những cuốn sách có những ông bố đơn thân nóng bỏng nhất mà tôi từng đọc. Cha mẹ đơn thân là một mô-típ (trope) không bao giờ cũ, nó chỉ ngày càng hay hơn. Anh ấy là một người cha đơn thân, mất vợ vì ung thư. Anh ấy có hai cô con gái nhỏ xinh đẹp và thật là... ôi, anh ấy xịt nước hoa của người mẹ lên gối của các con. Đây không chỉ là một trong những cuốn sách 'nhiều gia vị' nhất tôi từng đọc, mà nó còn rất đẹp. Tôi có thể bật khóc khi nghĩ về nó."
Các thể loại phụ khác bao gồm: lãng mạn kín cửa (closed-door romance - nghĩa là không có mô tả tình dục chi tiết); lãng mạn thể thao; steampunk (một thể loại khoa học viễn tưởng tương lai cổ điển); tâm linh (paranormal) và lãng mạn lịch sử, cùng nhiều thể loại khác.
Báo cáo "Better Reading" năm 2025 của Đại học Monash chỉ ra rằng không có sự khác biệt quá lớn giữa sở thích đọc của nam giới và phụ nữ, ngoại trừ dòng truyện lãng mạn và khoa học viễn tưởng.
Phụ nữ thích truyện lãng mạn, ở mức gần 50% so với 12,2% ở nam giới.
Nam giới thích khoa học viễn tưởng, ở mức 41,6% so với 17,6% ở phụ nữ.
Các thể loại phụ của khoa học viễn tưởng đương đại bao gồm: viễn tưởng cứng (hard sci-fi) và viễn tưởng mềm (soft sci-fi), kinh dị, cyberpunk, hậu tận thế, tận thế và du hành không gian.
Tiến sĩ Day cho biết một vài thể loại khác cũng nổi bật đối với độc giả nam.
"Nam giới cũng có xu hướng thích lịch sử, sách quân sự, những thứ mà phụ nữ thực sự không mấy quan tâm nếu chúng ta nhìn vào số lượng doanh số của những loại sách đó."
Luke Bateman từng phải đọc sách trong bí mật.
Chia sẻ với chương trình Insight của SBS vào năm 2025, anh cho biết mình từng tự nhốt mình trong nhà vệ sinh để đọc sách kỳ ảo.
Luke nói rằng sách luôn là một phần quan trọng trong cuộc đời anh, đặc biệt là trong những giai đoạn đen tối.
Cựu cầu thủ NRL (Giải Bóng bầu dục Úc) và ngôi sao chương trình "The Bachelor" hiện đang đánh giá tiểu thuyết kỳ ảo ngay trên chiếc máy kéo ở trang trại của mình, một phong cách đã giúp anh thu hút hàng triệu lượt xem trên TikTok.
"Cuốn sách này giống như đang đọc một bài thơ dài vậy. Chúng ta như được thả mình vào một câu chuyện thực sự đẹp đẽ, siêu phức tạp và lôi cuốn xuyên suốt. Chúng ta được cung cấp từng chút thông tin một trong suốt quá trình, điều đó khiến tôi không thể rời mắt và hoàn toàn bị mê hoặc. Đó là một câu chuyện về tình yêu, về sự mất mát và cách tình yêu ở lại với chúng ta ngay cả khi người đó đã ra đi."
Vậy những người sáng tạo nội dung BookTok có tác động lớn như thế nào đến thói quen đọc và mua hàng của người tiêu dùng?
Tiến sĩ Day nói rằng nếu một BookTokker đánh giá tích cực và bài đăng đó trở nên lan truyền (viral), nó có thể thực sự thúc đẩy doanh số bán hàng và chiến dịch marketing của một tác giả.
"Tôi nghĩ BookTokker nổi tiếng nhất ở Mỹ có hàng triệu, hàng triệu người theo dõi. Những gì họ làm về cơ bản là quảng bá những cuốn sách họ đang đọc hoặc thậm chí chỉ là những cuốn họ đang trưng bày trên kệ sách. Thực tế là một số BookTokker thậm chí còn không đọc sách, họ chỉ thích bìa sách và đó có thể là toàn bộ nội dung của video BookTok về thiết kế. Nhưng họ đã giúp cuốn sách tiếp cận được với nhiều độc giả hơn, những người theo dõi họ vì bất kỳ lý do gì. Một số người rất giải trí, một số người khá thực tế, nhưng về bản chất, đây là một kiểu đánh giá sách khác với kiểu phê bình truyền thống."
Báo cáo của Monash cho thấy mặc dù nhiều người có ý định tốt đối với việc đọc sách, nhưng với quá nhiều sự xao nhãng kỹ thuật số, việc đọc sách giải trí đã bị sụt giảm.
Khảo sát về thói quen đọc của 1.622 người ở các độ tuổi khác nhau cho thấy hơn một nửa muốn đọc nhiều hơn.
Sophie Groom là Giám đốc điều hành của Writing New South Wales.
"Có một tâm lý rất mạnh mẽ rằng người Úc muốn đọc nhiều hơn, điều đó thực sự tuyệt vời. Hơn 50% số người tham gia khảo sát cho biết họ muốn đọc nhiều hơn và điều đó khá phổ biến ở cả những người đã đọc rất nhiều cho đến những người hầu như không đọc bao giờ. Vì vậy, chúng ta có ý định đúng đắn. Vấn đề chỉ là ở 'nền kinh tế chú ý' này, nơi mọi người quá khó khăn để tìm thời gian đọc sách. Tôi nghĩ đó là lúc các định dạng thay thế có thể thực sự giúp ích. Những thứ như sách nói (audiobooks), sách kỹ thuật số, sách điện tử (e-books) giúp mọi người tìm ra cách tích hợp việc đọc vào cuộc sống của họ theo những cách khác nhau."
Nhưng hầu hết mọi người vẫn thích đọc định dạng in – và Gen Z là thế hệ đang đón nhận định dạng truyền thống nhất này.
"Đúng vậy, số liệu này khá ổn định, khoảng 70 đến 75% độc giả thích đọc sách in và khoảng 20 đến 25% thích đọc kỹ thuật số. Và tất nhiên, một số người dùng xen kẽ cả hai. Nhưng nơi chúng ta thấy sự tăng trưởng lớn nhất thực chất là ở sách nói. Sách nói đang tăng lên, các con số có khác nhau và hơi khó nói chính xác do thị trường bị phân mảnh, nhưng có lẽ nó tăng khoảng 15%, một con số thực sự đáng kể."
Sophie Groom cho biết mặc dù khó xác minh con số thực tế, nhưng dữ liệu hiện có cho thấy bước nhảy vọt này chủ yếu là do nam giới trẻ tuổi nghe sách nói nhiều hơn.
"Chúng tôi thấy sự tăng trưởng về số lượng nam giới trẻ tuổi đọc sách qua định dạng sách nói. Khả năng cao là họ chuyển từ podcast sang sách nói, đây là một tín hiệu rất đáng khích lệ vì theo truyền thống, nam giới trẻ tuổi không phải là những độc giả nhiệt thành, vì vậy thật tuyệt vời khi thấy họ tham gia vào thị trường."
Sự phổ biến của sách nói một phần là do sự tiện lợi, bạn có thể vừa dắt chó đi dạo, tập thể dục hoặc làm việc nhà vừa đọc sách.
Nó cũng mang lại cảm giác thoải mái khi được nghe người khác đọc, nghe thấy một giọng nói – đặc biệt nếu đó là câu chuyện của chính tác giả.
"Đó là một sự kết hợp thực sự. Sách phi hư cấu rất phổ biến ở dạng sách nói, bao gồm cả sách học thuật và hồi ký. Rất nhiều hồi ký trong số đó do chính tác giả đọc và đó là một trải nghiệm âm thanh đặc biệt, nơi bạn được nghe câu chuyện của người đó qua chính lời kể của họ. Vì vậy, đó là một thể loại đặc biệt mạnh trong mảng âm thanh."
Điều gì được coi là một cuốn sách bán chạy nhất (best-seller) trong thế giới xuất bản tại Úc?
Sophie Groom nói rằng đó là một con số khó đo lường.
"Nó rất biến động. Nếu bạn bán được 100.000 bản một cuốn sách ở Úc, bạn sẽ hoàn toàn hài lòng. Đó thực sự được coi là một cái tên bán chạy 'phủ sóng mọi nhà'."
Nhưng bà nói rằng các tác giả mới ra mắt (debut) sẽ được coi là thành công ngay cả khi họ bán được ít hơn thế nhiều.
"Hầu hết những người viết tiểu thuyết đầu tay sẽ thực sự hạnh phúc nếu bán được 4.000 đến 5.000 bản trên thị trường Úc hiện nay."
Một thay đổi gần đây khác trên thị trường sách Úc và quốc tế là sự gia tăng của hình thức tự xuất bản, đặc biệt là sách điện tử.
Công nghệ đã làm cho việc xuất bản trở nên hợp túi tiền và dễ tiếp cận hơn bao giờ hết đối với nhiều người.
"Tôi nghĩ thật tuyệt vời khi mọi người đang viết theo cách họ muốn, theo ý định của họ, và sau đó tự sản xuất những cuốn sách tự xuất bản của riêng mình. Nó chắc chắn mang lại nguồn thu tốt cho những ai có thời gian, năng lượng và một chút nhạy bén để đầu tư vào việc marketing cho những cuốn sách đó."
Vào năm 2023, Liên minh các Tác giả Độc lập tại Vương quốc Anh đã thực hiện một cuộc khảo sát nghiên cứu toàn cầu trên hơn 2.000 tác giả tự xuất bản.
Khảo sát tiết lộ rằng các tác giả tự xuất bản đang kiếm được nhiều tiền hơn so với những người thông qua các nhà xuất bản truyền thống.
Các tác giả trẻ có xu hướng chọn tự xuất bản ngay từ đầu.
Ngoài ra, các tác giả viết về thị trường ngách – ví dụ như thị trường LGBTIQ+ – đang ngày càng coi tự xuất bản là lựa chọn ưu tiên, bỏ qua hoàn toàn các nhà xuất bản truyền thống.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Day cho biết cũng có những vấn đề với cách các nền tảng kỹ thuật số quảng bá sách.
"Tôi nghĩ rằng chúng nạp dữ liệu vào một số thuật toán mang tính định hướng rất cao. Chúng tôi đã thực hiện một số nghiên cứu trong chương trình của mình tại Đại học Melbourne để chỉ ra cách chúng gạt bỏ một số tác giả nhất định thông qua dữ liệu đặc tả (metadata) ở phía sau hệ thống, cách thiết lập tài khoản, hay thậm chí là các từ khóa để quảng bá tựa sách của bạn. Tại một thời điểm nào đó, họ có thể kiểm soát các dữ liệu đặc tả đó. Và tôi nghĩ rằng loại can thiệp đó thực sự khá nguy hiểm, nó khiến chúng ta bị định hướng phải đọc một số cuốn sách nhất định, hoặc một số nhóm người nhất định chỉ đọc những cuốn sách cụ thể."
Trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đang gây ra những tác động nhất định.
Đối với các nhà xuất bản chính thống, các hạn chế trong việc sử dụng AI được đưa vào điều khoản hợp đồng.
Nhưng khi nói đến tự xuất bản, mọi thứ không rõ ràng như vậy.
Điều làm cho vấn đề trở nên mập mờ hơn là đề xuất của Ủy ban Năng suất cho phép các công ty công nghệ sử dụng tài liệu có bản quyền để huấn luyện AI dưới danh nghĩa "sử dụng hợp lý" (fair use).
Đề xuất này đã bị các tác giả Úc chỉ trích dữ dội, những người vốn đã đang phải vật lộn với tác động của các công ty lớn sử dụng tác phẩm của họ để huấn luyện các mô hình AI.
Tác phẩm của nhiều tác giả Úc đã xuất hiện trong các cơ sở dữ liệu lậu, và những người chỉ trích đề xuất cho rằng nó sẽ hợp thức hóa hành vi mà họ gọi là "đánh cắp tác phẩm mà không có sự bồi thường".
Vào tháng 9 năm 2025, Lucy Hayward, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Tác giả Úc, đã phát biểu trước một cuộc điều tra của Thượng viện rằng độc giả cũng đang chịu thiệt thòi trước sự tràn ngập của các cuốn sách do AI tạo ra.
"Chúng ta biết rằng vào năm 2023, Amazon đã thay đổi chính sách tải lên tối đa ba cuốn sách mỗi ngày. Đó là sau khi các công cụ AI tạo ra được phát hành. Nếu điều đó cho bạn thấy điều gì về số lượng sách đang được tải lên nền tảng thì như chúng ta đã nghe, không ai có thể viết một cuốn sách trong một ngày cả. Vì vậy, chúng tôi lo ngại về sự tràn ngập nội dung do AI tạo ra trên các nhà bán lẻ toàn cầu. Việc độc giả tìm thấy các tác giả Úc vốn đã khó – giờ đây nó sẽ trở nên bất khả thi. Nhưng chúng ta cũng sẽ làm tổn hại đến niềm tin của người tiêu dùng. Nếu bạn đang tìm một cuốn sách và tất cả những gì bạn tìm thấy là nội dung AI tạo ra chất lượng thấp, liệu bạn có bỏ cuộc không?"
Có một thuật ngữ đặc biệt cho loại tài liệu này, A-I SLOP (Rác AI), đây cũng là Từ của năm 2025 theo Từ điển Macquarie.
Học cách phân biệt cái gì là "Rác AI" và cái gì không phải là điều mà độc giả mới chỉ bắt đầu học cách đối phó.
Nhưng Sophie Groom nói rằng điều vẫn còn rõ ràng là khi nói đến việc kể chuyện gốc, lợi ích dành cho độc giả là rất rõ rệt.
"Đọc sách rất tốt cho não bộ. Nó tuyệt vời cho trẻ em. Đó là một trong những yếu tố thực sự tác động đến sự thành công của một đứa trẻ ở trường và việc tìm việc làm sau khi ra trường, nếu chúng là một độc giả độc lập và muốn đọc sách để giải trí. Nhưng nó cũng tuyệt vời cho người lớn, cho việc học tập và thư giãn. Đó cũng là một cách tuyệt vời để xây dựng sự thấu cảm và mở rộng thế giới quan, vì vậy tôi nghĩ vấn đề chỉ là truyền tải những thông điệp tích cực đó về việc đọc sách ra ngoài cộng đồng."
