Cuộc gọi tưởng như vô hại…
Chị Minh Tâm hiện làm công việc chăm sóc người cao niên tại nhà (age care) và thường xuyên giữ liên lạc với gia đình sống ở nhiều nước khác nhau qua mạng xã hội.
Một ngày, chị nhận được cuộc gọi video trên Messenger từ tài khoản của dì mình, người mà chị vẫn hay trò chuyện.
“Hình ảnh của dì em, giọng nói cũng là giọng của dì. Dì hỏi thăm sức khỏe, nói chuyện rất tự nhiên như mọi lần, nên em không nghi ngờ gì hết,” chị Tâm kể.
Nhưng rồi, chỉ sau vài phút, chị nhận thấy điều gì đó “không khớp”.
Em hỏi dì một câu, mà câu trả lời nghe không ăn nhập. Hình ảnh thì bị giật giật, tiếng nói cũng hơi lạ. Lúc đó em thấy kỳ quá, linh cảm có gì không ổn nên cúp máy liền.Minh Tâm
Ngay lập tức, chị nhận được tin nhắn từ cùng tài khoản đó, nói rằng “mạng yếu nên hình ảnh bị mờ” và nhờ chị chuyển tiền vì “đang gặp khó khăn”.
“Ngay lúc đó em biết chắc là lừa đảo. Nếu người khác không cảnh giác, họ có thể đã chuyển tiền mất rồi,” chị chia sẻ.
Khi công nghệ bị lợi dụng để đánh vào lòng tin
Theo chị Tâm, sau vụ này, kẻ gian còn tìm cách chiếm đoạt luôn tài khoản mạng xã hội của chị bằng cách đổi hình đại diện.
“Em hoảng hốt lắm, vì không chỉ bị giả mạo người thân, mà bản thân mình cũng có nguy cơ bị chiếm tài khoản. Em phải báo cho nhà mạng, rồi đổi mật khẩu, bật xác thực hai lớp để bảo vệ,” chị kể lại.
Cảm giác sợ hãi và mất lòng tin vẫn còn đọng lại.
“Em sốc lắm, không ngờ người ta có thể tạo ra giọng nói, khuôn mặt y như thật như vậy. Giờ mỗi khi có cuộc gọi lạ, em đều nghi ngờ, không dám bắt ngay,” chị nói.
Hình thức lừa đảo này không còn là chuyện xa vời. Với sự phát triển của AI, chỉ cần vài đoạn video hoặc âm thanh lấy từ mạng xã hội, kẻ gian có thể “huấn luyện” hệ thống tạo ra hình ảnh và giọng nói gần như thật 100%.
Chúng đánh vào lòng tin và tình cảm, đặc biệt trong các gia đình có người sống xa nhau, thường xuyên gọi video để thăm hỏi.
“Họ lợi dụng mối quan hệ thân thiết. Nếu người gọi là người thân, ai mà nghi ngờ được? Đó là lý do khiến nhiều người dễ bị sập bẫy,” chị Tâm nhận định.
Hãy tỉnh táo trong thế giới ảo Credit: Laurence Dutton/Getty Images
Cảnh báo cộng đồng
May mắn là chị Tâm đã phát hiện sớm và không bị mất tiền. Nhưng hậu quả tâm lý sau vụ việc thì không hề nhỏ.
Em cảm thấy rất bất an, lúc nào cũng lo mình bị theo dõi, bị lừa nữa. Mình nghi ngờ cả công nghệ, mà trong khi công việc và cuộc sống hàng ngày đều cần dùng công nghệ.
Vụ của chị Tâm không phải là cá biệt. Trong Tháng An toàn mạng quốc gia, chính phủ Úc cho biết các hình thức lừa đảo công nghệ cao như deepfake, giả danh người thân hoặc cơ quan chức năng đang gia tăng nhanh chóng, đặc biệt nhắm vào cộng đồng đa văn hóa, nơi người dùng thường xuyên liên lạc quốc tế.
Trong vai trò là đại sứ của chương trình, chị Minh Tâm đang nỗ lực chia sẻ trải nghiệm của mình và cảnh báo cộng đồng.
Các chuyên gia an ninh mạng nhấn mạnh rằng những kẻ lừa đảo hiện nay không chỉ gửi email hay tin nhắn, mà còn có thể gọi video trực tiếp với khuôn mặt và giọng nói giả mạo. Điều này khiến người dùng cực kỳ khó phân biệt thật – giả nếu không cẩn thận.
“Đừng bao giờ hành động vội”
Qua trải nghiệm của mình, chị Minh Tâm mong muốn chia sẻ thông điệp cảnh tỉnh đến cộng đồng, đặc biệt là những người lớn tuổi, nhóm dễ bị lừa nhất vì ít hiểu biết về công nghệ.
“Lừa đảo có thể xảy ra với bất kỳ ai, kể cả người trẻ. Quan trọng là mình không được tin ngay dù hình ảnh hay giọng nói có giống người thân đến đâu,” chị nhấn mạnh.
Có ba nguyên tắc “vàng” để tự bảo vệ trước những chiêu trò tinh vi:
- Xác minh lại bằng cách khác.
“Nếu nghi ngờ, hãy gọi lại bằng số điện thoại thật, hoặc hỏi người thân qua kênh khác. Đừng phản hồi trực tiếp trên cuộc gọi hay tin nhắn đó.” - Tuyệt đối không chuyển tiền hoặc cung cấp thông tin cá nhân.
“Kẻ gian thường thúc ép mình hành động nhanh, nói rằng họ đang gặp chuyện khẩn cấp. Nhưng đừng bao giờ chuyển tiền khi chưa xác minh rõ.” - Bảo vệ tài khoản cá nhân.
“Mật khẩu nên phức tạp, khác nhau cho từng tài khoản, và bật xác thực hai bước. Đó là cách tốt nhất để tránh bị chiếm tài khoản hoặc xâm nhập".
“Mình nên nói chuyện, chia sẻ với người thân, nhất là các bác lớn tuổi, để ai cũng biết cách phòng tránh. Khi thấy có dấu hiệu lạ, phải báo liền để ngăn chặn kịp thời.”
Hãy tỉnh táo trong thế giới ảo
Deepfake và AI tạo hình ảnh và tạo giọng nói như thật có thể được dùng trong nghệ thuật hay giải trí, nhưng trong tay kẻ xấu, chúng trở thành công cụ nguy hiểm để giả danh, lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.
Để bảo vệ bản thân, bạn nên thường xuyên cập nhật kiến thức an toàn mạng, thực hành các biện pháp bảo mật cơ bản, và tìm hiểu thông tin tại trang web của chính phủ Úc: www.cyber.gov.au hoặc chiến dịch Act Now.Stay Secure
Khi thế giới ảo ngày càng thật, chỉ có sự cảnh giác mới giúp chúng ta an toàn.
Mời quý vị nhấn vào audio để nghe toàn bộ bài phỏng vấn.
'Cơm áo gạo tiền' phát thanh hàng tuần vào mỗi tối thứ Ba trên SBS Radio. Tại đây, các chuyên gia về tài chánh, tiền bạc, hưu bổng, thuế vụ, đầu tư, cho vay... sẽ chia sẻ với quý vị phương thức chi tiêu thông minh, cách đầu tư hiệu quả, tư duy đúng đắn về tiền bạc, cũng như những khái niệm căn bản về tiền bạc. Đón nghe và cho chúng tôi biết chủ đề bạn quan tâm bằng cách gửi email về cho SBS: olivia.nguyen@sbs.com.au
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
