Một giáo sư giản dị người Úc đã giành được giải thưởng danh giá nhất trong giới khoa học - giải Nobel Hóa học - chỉ bằng cách làm điều ông yêu thích, sau hàng chục năm miệt mài “suy nghĩ về những ý tưởng hóa học lớn”.
Giáo sư gốc Anh Richard Robson của Đại học Melbourne được vinh danh cùng các nhà khoa học Susumu Kitagawa (Nhật Bản) và Omar Yaghi (Mỹ gốc Jordan) nhờ công trình phát triển một dạng kiến trúc phân tử hoàn toàn mới, khung kim loại-hữu cơ (MOF).
Phát minh mang tính đột phá
Ba nhà khoa học đã tạo ra các cấu trúc phân tử có khoang rỗng lớn, cho phép khí và các hóa chất khác đi qua. Những vật liệu này có thể thu nước từ không khí sa mạc, giữ lại khí carbon dioxide, hoặc lưu trữ các loại khí độc hại - mở ra tiềm năng ứng dụng to lớn trong bảo vệ môi trường và năng lượng sạch.
Ủy ban trao giải cho biết, một số vật liệu họ tạo ra có diện tích bề mặt khổng lồ - đến mức một khối nhỏ bằng viên đường có thể có diện tích tương đương một sân bóng đá.
Một lượng nhỏ vật liệu như thế chẳng khác nào chiếc túi của Hermione trong Harry Potter - có thể chứa khối lượng khí khổng lồ trong thể tích rất nhỏ.Olof Ramstrom, thành viên Ủy ban Nobel Hóa học
Ba nhà khoa học làm việc độc lập nhưng cùng kế thừa và bổ sung cho phát hiện của nhau – khởi đầu từ những nghiên cứu tiên phong của Giáo sư Robson vào năm 1989.
Hơn nửa thế kỷ miệt mài trong phòng thí nghiệm
Nay đã 88 tuổi, Giáo sư Robson là người đầu tiên tạo ra khung kim loại-hữu cơ (MOF) vào đầu những năm 1990. Ông tiếp tục thử nghiệm và phát triển hàng chục dạng khác nhau trong suốt nhiều thập niên sau đó.
Ông gắn bó với Đại học Melbourne từ năm 1966, vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu - một hành trình lặng lẽ nhưng bền bỉ.
Từ những nền tảng mà ông và đồng nghiệp đặt ra, các nhà hóa học trên thế giới đã tạo ra hàng chục ngàn loại MOF khác nhau. Một số trong đó “có thể góp phần giải quyết những thách thức lớn nhất của nhân loại”, như loại bỏ các chất PFAS độc hại (còn gọi là “hóa chất vĩnh cửu”) khỏi nước, hoặc phân hủy dư lượng thuốc trong môi trường.
“Một người giản dị, chỉ làm điều mình yêu thích”
Hiệu trưởng Emma Johnston của Đại học Melbourne chúc mừng giáo sư Robson khi ông đạt được sự công nhận cao quý nhất trong khoa học.
“Đây là kiểu nghiên cứu mang tính khám phá tự do mà không nhiều người có cơ hội theo đuổi, và còn ít người hơn đạt được những đột phá như Giáo sư Robson,” bà nói.
“Chính những nghiên cứu căn bản, dài hạn như vậy mới cho phép chúng ta chuyển tri thức thành ứng dụng, chẳng hạn như lưu trữ và vận chuyển hydro một cách an toàn.”
Phó hiệu trưởng Mark Cassidy hy vọng giải thưởng này sẽ truyền cảm hứng cho làn sóng nghiên cứu mới, đưa các khung kim loại - hữu cơ vào ứng dụng thực tế, phục vụ mục tiêu năng lượng tái tạo của Úc.
Giáo sư Robson là một người giản dị - đạt được vinh dự này chỉ bằng cách làm điều ông yêu thích: mỗi ngày đến phòng thí nghiệm, trò chuyện với sinh viên, suy ngẫm về những ý tưởng hóa học lớn, và cần mẫn tiến hành các thí nghiệm.Phó hiệu trưởng Đại học Melbourne - Mark Cassidy
“Tôi vui, và cũng hơi bất ngờ”
Chia sẻ với hãng tin AP, Giáo sư Robson nói ông “rất vui, dĩ nhiên, nhưng cũng hơi bất ngờ.”
“Đây là một sự kiện lớn diễn ra ở tuổi xế chiều - khi tôi không còn nhiều sức để chịu đựng hết mọi điều xảy đến. Nhưng rồi, chúng ta vẫn ở đây.”
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
